Συγκλονιστικά στοιχεία για την παιδική σεξουαλική κακοποίηση και το πώς μπορούμε να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από τους κινδύνους παρουσιάστηκαν σε ημερίδα με κεντρική ομιλήτρια την Έλενα Ράπτη
Συγκλονιστικά στοιχεία, που κράτησαν το ενδιαφέρον των γονεών της πόλης και έδωσαν το στίγμα μια πολύ σκληρής πραγματικότητας παρουσιάστηκαν στην πολύ ενδιαφέρουσα ενημερωτική εκδήλωση με θέμα «Πρόληψη της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης» που πραγματοποιήθηκε στο Πολιτιστικό Πολύκεντρο «Ηλέκτρα Αποστόλου» του Δήμου Ηρακλείου Ατττικής.
Κεντρική ομιλήτρια ήταν η Έλενα Ράπτη, Βουλευτής Α’ Θεσσαλονίκης και συντονίστρια της εκστρατείας «Ένα στα Πέντε» για τον τερματισμό της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης του Συμβουλίου της Ευρώπης, καθώς και η Κωνσταντίνα Κωστάκου, Αστυνόμος, ψυχολόγος στην υποδιεύθυνση ανηλίκων στην υποδιεύθυνση Ασφαλείας Αττικής, που παρουσίασαν σημαντικά στοιχεία και προσπάθησαν να καθοδηγήσουνε τους γονείς στο πώς να προετοιμάσουν τα παιδιά τους στο να προστατευθούν στις περιπτώσεις που ενδεχομένως εκτεθούν σε αυτές τις πολύ δύσκολες και επικίνδυνες καταστάσεις.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η ίδια η ονομασία της καμπάνιας «Ένα στα πέντε», προήλθε από το άσχημο γεγονός πως ένα στα πέντε παιδιά στην Ευρώπη πέφτει θύμα κάποιας μορφής σεξουαλικής κακοποίησης. Για την Ελλάδα δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία, ωστόσο, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας με 10.000 ανώνυμα ερωτηματολόγια σε μαθητές, προκύπτει ότι το 16% των παιδιών έχει πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης. Το ποσοστό είναι ιδιαίτερα υψηλό και αυτό σημαίνει ότι πρέπει να δράσουμε άμεσα και αποτελεσματικά, όπως όλοι συμφώνησαν.
Νίκος Μπάμπαλος: «Αν δεν μιλήσουμε, δημιουργούμε νέα θύματα»
Χαιρετισμό στην εκδήλωση απηύθυνε ο δήμαρχος Ηρακλείου Αττικής, Νίκος Μπάμπαλος, ο οποίος αφού ευχαρίστησε την κ. Ράπτη για την προσφορά και το έργο της, ζήτησε την δέσμευση η συνάντηση να επαναληφθεί σύντομα.
«Αυτή η δημοτική Αρχή έχει ως στόχο να καταπιάνεται με δύσκολα πράγματα, είτε αφορά έργα και αποφάσεις είτε θέματα που αγγίζουν την καρδιά της κοινωνίας. Οι Έλληνες έχουμε πολλά καλά, αλλά συμβαίνουν και πολλά κακά. Ένα από αυτά που θεωρώ κακό είναι ότι πολλές φορές δεν μιλάμε για τα σπουδαία πράγματα. Φοβόμαστε τι θα πει η οικογένεια, η γειτονιά, τι θα πει ο κόσμος. Αν δεν αναδείξουμε θέματα που έχουν να κάνουν με τη σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών, τα ίδια τα παιδιά θα είναι θύματα για μια ζωή, αλλά δημιουργούμε και άλλα θύματα. Η κ. Ράπτη έχει κάνει σκοπό της ζωής της να αναδείξει ένα τόσο σημαντικό θέμα, να ευαισθητοποιήσει, να ενημερώσει, να προτρέψει όλους εμάς το πώς θα μπορέσουμε μέσα από τη γνώση να μην φοβηθούμε και να προστατέψουμε τις ψυχές των παιδιών. Να ευαισθητοποιήσουμε μια κοινωνία και τις Αρχές για να μπορούν να αντιμετωπίζονται τέτοιες καταστάσεις», δήλωσε ο κ. Μπάμπαλος.
Από την πλευρά της, η αντιδήμαρχος Παιδείας, Αθλητισμού, Πολιτισμού, Δέσποινα Αϊβατζίδου-Ποριώτου ανέφερε:
«Ευχαριστώ που σαν γονείς συναισθάνεστε μαζί μας την ανάγκη να ενημερωθούμε και να προβάλουμε τέτοια θέματα και κυρίως να τα αντιμετωπίσουμε. Στην Ελλάδα έχουμε συνηθίσει να το αποκρύπτουμε κάτω από τον φόβο της κοινωνικής κριτικής. Πρέπει να καταλάβουμε ότι επιβάλλεται να αλλάξουμε νοοτροπία. Να κοιτάξουμε το πρόβλημα στα μάτια και να ζητήσουμε βοήθεια. Μεγάλος παράγοντας για να γίνει αυτό είναι να συνηδειτοποιήσουμε ότι δεν είμαστε μόνοι. Αν μιλήσει είτε το παιδί, είτε η οικογένεια ή κάποιος που πέσει στην αντίληψή του ένα τέτοιο περιστατικό, η βοήθεια θα έρθει άμεσα, αρκεί να την αναζητήσει. Το πρώτο βήμα γίνεται με την ενημέρωση».
«Συνήθως ο δράστης είναι κάποιος που το παιδί εμπιστεύεται»
Η κ. Ράπτη αναφέρθηκε στις περίπου 450 εκδηλώσεις, σε πάνω από 20 νομούς που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα, αναφερόμενη σε ένα θέμα ταμπού για τα ελληνικά δεδομένα που, όπως τόνισε, πολλοί γονείς θεωρούν ότι δεν τους αφορά
«Υπάρχουν παιδιά που, αντί να παίζουν ανέμελα στο δωμάτιό τους, κατασκευάζουν παιχνίδια μέσα στα οποία προσπαθούν να κρυφτούν για να γλιτώσουν από τον εφιάλτη που ζουν. Οφείλουμε να τα προστατεύσουμε μιλώντας τους με τρόπο απλό κατανοητό», ανέφερε, χαρακτηριστικά, δίνοντας μια πρώτη γεύση από τα συγκλονιστικά στοιχεία που αφορούν στο ζήτημα.
«Συνήθως ο δράστης είναι πρόσωπο από το οικείο, στενό οικογενειακό περιβάλλον τις περισσότερες φορές. Είναι ένα πρόσωπο που εμπιστεύεται το παιδί, περνάει αρκετό καιρό μαζί του και προσπαθεί να το καλοπιάσει, να κερδίζει την εύνοιά του. Στη συνέχεια αρχίζει να το αγγίζει σταδιακά. Λίγο στα μαλλιά, στη μύτη, αγγίγματα που κάθε παιδί είναι εξοικειωμένο. Την δεδομένη στιγμή που προσπαθεί να το αγγίξει στην περιοχή που είναι το εσώρουχό του, πρέπει το παιδί να αντιδράσει και να φεύγει. Αυτός είναι ο κανόνας του εσώρουχου. Αυτό καλούμαστε να διδάξουμε σε κάθε παιδί», ανέφερε η κ. Ράπτη.
Όπως εξηγεί, είναι πολύ σημαντικό να εξηγήσουμε σε ένα παιδί με απλά και κατανοητά λόγια ότι το σώμα του, του ανήκει, κανείς δε μπορεί να το αγγίξει χωρίς την άδειά του, υπάρχει καλό και κακό άγγιγμα, καλό και κακό μυστικό. Και, βεβαίως, να φτιάξουμε για κάθε παιδί το δίκτυο της ασφάλειάς του που θα πρέπει να αποτελείται από δυο άτομα: Ένα μέσα στο σπίτι σε περίπτωση που κάτι συμβεί έξω από αυτό, αλλά και ένα πρόσωπο έξω από το σπίτι, σε περίπτωση που η κακοποίηση γίνεται μέσα σε αυτό. Μπορεί να είναι η δασκάλα, ο διευθυντής του σχολείου, ακόμα και ένας αστυνομικός.
Στη συνέχεια, ανέπτυξε τους κανόνες που πρέπει να μπουν, ώστε να μην φτάσουμε στα όρια να γίνουμε φοβικοί, αλλά να προστατεύουμε το παιδί μας, ώστε να καταλάβουμε πότε μια συμπεριφορά είναι ύποπτη. Να ζητήσουμε το παιδί να ενημερώνει σε περιπτώσεις όπως όταν κάποιος προσφέρει δώρα τακτικά, να γνωρίζουμε όταν κάποιος ζητάει από το παιδί να έχει μυστικά ή όταν προσπαθεί να απομακρύνει το παιδί και να το απομονώσει σε κάποιο χώρο. Δεν δεχόμαστε αιτήματα από αγνώστους στα κοινωνικά δίκτυα, ενώ είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουν όλοι ότι υπάρχουν ομάδες επαγγελματιών για να βοηθήσουν ανά πάσα στιγμή.
«Αν το νιώσουν, θα τολμήσουν πιο εύκολα να σπάσουν τη σιωπή τους. Κανένας γονιός δεν πιστεύει ότι μπορεί να συμβεί στο δικό του παιδί. Η σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών δεν έχει ηλικία και φύλο» σημειώνει.
Κ. Κωστάκου: «Το 95% των δραστών είναι οικείοι σε εμάς ή το παιδί μας»
Μάρτυρας πολλών δύσκολων καταστάσεων έχει γίνει η κ. Κωνσταντίνα Κωστάκου, που στη δουλειά της έχει αναλάβει το δύσκολο έργο να είνι η πρώτη που έρχεται σε επαφή με ανηλίκους, οι οποίοι ενδέχεται να ήταν θέματα/μάρτυρες προσβολής γενετήσιας αξιοπρέπειας. Όπως επισημαίνει, ο ρόλος της είναι η προετοιμασία των παιδιών για την ανάκριση.
«Όταν έχουμε παιδιά που είναι θύματα/μάρτυρες προσβολής γενετήσιας αξιοπρέπειας είναι από το νόμο θεσμοθετημένο να γίνεται η προανάκριση παρουσία αξιωματικών ψυχολόγων. Η δουλειά μας είναι να πάρουμε τις πρώτες πληροφορίες, να προετοιμάσουμε το παιδί, να του εξηγήσουμε τι πρόκειται να συμβεί, να του μιλήσουμε για τα επόμενα στάδια και να είμαστε παρόντες στην υπόλοιπη διαδικασία», εξηγεί.
Τα στοιχεία που παραθέτει είναι συγκλονιστικά.«Η επιλογή της έννοιας “παιδόφιλοι” δεν είναι συμπτωματική. Η καθ’ έξην παιδόφιλοι, είναι άνθρωποι που έχουν την αίσθηση ότι αγαπούν υπερβολικά τα παιδιά. Ό,τι κάνουν το κάνουν με εξαιρετικά καλό προγραμματισμό και στρατηγική, η οποία δεν μοιάζει να είναι απειλητική για τα παιδιά. Γι’ αυτό έχουμε το δυσάρεστο γεγονός ότι τα παιδιά δεν έρχονται άμεσα να μιλήσουν. Στις περισσότερες δικογραφίες μας, το πρώτο άρθρο που βλέπουμε πάντοτε είναι το 339 που είναι η αποπλάνηση παιδιών. Στην πλειοψηφία ωστόσο, μαζί με αυτό πηγαίνει και το άρθρο 342 που είναι κατάχρηση ανηλίκων σε ασέλγεια. Αυτό σημαίνει ότι αυτός ο άνθρωπος είναι ένας που έστω και προσωρινά εμείς ως γονείς έχουμε εμπιστευτεί την κηδεμονία του παιδιού μας. Μπορεί να είναι ο γείτονας, ο ψυχολόγος, ο άνθρωπος που κάνει ιδιαίτερα μαθήματα, ο δάσκαλος μουσικής, ένας προπονητής. Αυτή είναι περίπου το 50% των υποθέσεών μας.
Ένα άλλο ποσοστό περίπου ίδιο προέρχεται από το στενό οικογενειακό περιβάλλον. Είναι πολύ μικρό το ποσοστό των περιπτώσεων που έχουμε δράστες αγνώστους. Περίπου το 95% προέρχεται από ανθρώπους που είναι οικείοι σε εμάς ή το παιδί μας. Στην πραγματικότητα, η μακρόχρονη κακοποίηση είναι αυτή που προέρχεται από το στενό περιβάλλον. Όσο πιο κοντά είναι αυτός ο άνθρωπος, τόσο πιο πολύ καιρό κρατάει η κακοποίηση και σιωπά το παιδί. Και αυτό συμβαίνει για δυο λόγους. Ο ένας είναι γιατί ο συναισθηματικός δεσμός που έχουν δημιουργήσει είναι πάρα πολύ ισχυρός. Ο δεύτερος γιατί είναι ένα πρόσωπο που μπορεί να μην τρέφω βαθιά συναισθήματα, αλλά είναι πολύ σημαντικό για το υπόλοιπο οικογενειακό περιβάλλον και φοβάμαι ότι θα φέρω ισχυρούς κλυδωνισμούς».
Και συνεχίζει: «Ο μέσος παιδόφιλος περνά μια μακρά περίοδο φροντίδας και περιποίησης τους παιδιού μέχρι να απλώσει το χέρι του. Δομεί μια πολύ ισχυρή σχέση, την οποία το παιδί αισθάνεται σχεδόν δέσμιό του, αλλά βιώνει και πάρα πολλά συναισθήματα. Γι’ αυτό πάρα πολλές φορές όταν ρωτάμε στο τέλος των καταθέσεων, αν θα ήθελες να τιμωρηθεί αυτός ο άνθρωπος, έχουμε πολλές φορές την απάντηση να δώσουμε μια ευκαιρία, γιατί είναι καλός αλλά μπερδεύτηκε.
Όπως εξηγεί, οι άνθρωποι αυτοί έρχονται περισσότερο να γεμίσουν συναισθηματικά και λιγότερο υλικά κενά και γι’ αυτό πολλά παιδιά προστατεύουν τους δράστες.
«Όσο πιο κοντά είμαστε στα παιδιά μας, όσο λιγότερο τα εμπιστευόμαστε σε άλλους ανθρώπους, όσο δικοί μας και όσο πολύ και να τους αγαπάμε, αυτόν τον θησαυρό πολλή ώρα στα χέρια άλλου, δεν πρέπει να τον αφήνουμε. Ο μέσος παιδόφιλος αυτό που χρειάζεται είναι χώρος και χρόνος. Το κενό έρχεται και το γεμίζει εκεί που το αφήσαμε εμείς».
Ο Κανόνας των Εσωρούχων
Κανένας δε μπορεί να αγγίξει ή να χαϊδέψει ένα παιδί σε εκείνα τα σημεία του σώματός του που κατά κανόνα καλύπτονται από εσώρουχα.
Ούτε τα παιδιά επιτρέπεται να αγγίξουν.
Πτυχές του κανόνα
-Το σώμα σου, σου ανήκει
Τα παιδιά: Διατηρούν το δικαίωμα να αρνηθούν το φιλί ή το χάδι
Πρέπει να μάθουν να λένε όχι αμέσως σε περίπτωση ανάρμοστης συμπεριφοράς
Να αποφεύγουν καταστάσεις που απειλούν την ασφάλειά τους
Να ενημερώνουν τον ενήλικα που εμπιστεύονται
-Καλό άγγιγμα – Κακό άγγιγμα
Τα παιδιά δεν αντιλαμβάνονται τη διαφορά μεταξύ αγγίγματος που επιτρέπεται και εκείνου που θεωρείται ανάρμοστο.
ΓΟΝΕΙΣ: Πείτε τους ότι δεν είναι σωστό να κοιτάζει ή να αγγίζει κανείς τα απόκρυφα σημεία του σώματός τους, ούτε να τους ζητάει να δουν ή να αγγίξουν αυτά τα σημεία στο σώμα κάποιου άλλου.
Εμφανές όριο που είναι εύκολο να θυμούνται: ΤΑ ΕΣΩΡΟΥΧΑ
-Καλά μυστικά – Κακά μυστικά
Η μυστικότητα αποτελεί την τακτική που εφαρμόζουν κατά κόρον όσοι διαπράττουν το αδίκημα της σεξουαλικής κακοποίησης.
ΓΟΝΕΙΣ: Να μάθουμε στα παιδιά τη διαφορά μεταξύ καλών και κακών μυστικών
Όποιο μυστικό τους δημιουργεί άγχος, αμηχανία, ή στενοχώρια δεν θεωρείται καλό και γι’ αυτό δεν πρέπει να το κρατούν μυστικό. Αντιθέτως, θα πρέπει να το πουν σε κάποιον ενήλικο που εμπιστεύονται.
Το πρέπει να κάνετε σε περίπτωση που υποψιάζεστε σεξουαλική κακοποίηση
-Μην θυμώσετε μαζί του
-Μην το κάνετε να νιώσει ότι φταίει ή ότι έκανε κάτι κακό
-Μην δείξετε την ταραχή σας
-Μην βγάλετε βιαστικά συμπεράσματα
-Διαβεβαιώστε το παιδί σας ότι θα ασχοληθείτε με το θέμα
-Επικοινωνήστε με ψυχολόγο, γιατρό, κοινωνικό λειτουργό ή αστυνομία
*Περίπου το 25% των γυναικών και το 15% των ανδρών κακοποιήθηκαν σεξουαλικά όταν ήταν παιδιά.
*Η εξακρίβωση, η εκτίμηση της κατάστασης και η παρέμβαση μπορούν να μετριάσουν τις συνέπειες της σεξουαλικής κακοποίησης