Η «Φόνισσα» μαζί με άλλες 12 γυναικείες μορφές από διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη ζωντανεύουν στο θέατρο «Χώρα»
Η Νένα Μεντή που πρωταγωνιστεί στην παράσταση ως «Φραγκογιαννού» μιλάει στην Αμαρυσία για το θέατρο, τον ρόλο της γυναίκας σήμερα και εξηγεί τους λόγους για τους οποίους δεν είναι καθόλου αισιόδοξη για το αύριο
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΑΣΟΣ ΜΕΡΓΙΑΝΝΗΣ
«Σα να ΄χαν ποτέ τελειωμό τα πάθια κ’ οι καημοί του κόσμου», γράφει ο Παπαδιαμάντης στο «Μοιρολόι της φώκιας». Και αν η γλώσσα του Σκιαθίτη λογοτέχνη είναι για κάποιους δυσπρόσιτη, ο ποιητικός οίστρος και η μαγεία του λόγου του «Αγίου των Ελληνικών Γραμμάτων» δεν επιδέχονται αμφισβήτηση. Οι ήρωές του είναι ταπεινοί και βασανισμένοι. Η ύπαρξή τους συγκρούεται με την ίδια τη ζωή. Ακριβώς, όπως η πολυσχιδής προσωπικότητα της Φραγκογιαννούς στη «Φόνισσα», η οποία γίνεται το όχημα για να ταξιδέψει κανείς μέσα στο πέλαγο της παπαδιαμαντικής αφήγησης. Και τι το καλύτερο, οι ηρωίδες του Παπαδιαμάντη να ζωντανέψουν και επί σκηνής. Ο σκηνοθέτης Πέτρος Ζούλιας έδωσε σάρκα και όραμα σ’ αυτό το δύσκολο εγχείρημα και η σημερινή μας καλεσμένη φροντίζει να το «απογειώσει» μέσα από μια ακόμα καθηλωτική ερμηνεία στη σκηνή του θεάτρου «Χώρα».
Η Νένα Μεντή, η οποία πρωταγωνιστεί σε μια παράσταση αφιερωμένη στις «Γυναίκες του Παπαδιαμάντη» μας κάνει τις απαραίτητες συστάσεις με το έργο «Πρόκειται για μια παράσταση – σύνθεση με κεντρικό μοχλό την αφήγηση της Φραγκογιαννούς (από το γνωστό μυθιστόρημα της «Φόνισσας»), η οποία αποτελεί το βασικό πρόσωπο της παράστασης. Στην παράσταση «μπλέκονται» άλλες 12 γυναικείες μορφές από διηγήματα του Παπαδιαμάντη. Επειδή όσα διαδραματίζονται επί σκηνής δεν τα αφηγείται ο Παπαδιαμάντης, αλλά η «Φόνισσα», το έργο είναι στη δημοτική, μια γλώσσα οικεία στο αυτί του θεατή».
Ποια είναι η δυσκολία της παράστασης;
Η φοβερή ενέργεια που «φέρει» η Φραγκογιαννού αλλά και η χρονική συμπύκνωση της διαδρομής που έχει κάνει αυτή η γυναίκα. Μια γυναίκα η οποία με αυτό που αποφασίζει να κάνει υπερβαίνει τα ανθρώπινα. Μέσα σε μια ώρα και 20 λεπτά ακούγονται τόσο σπουδαία και καθοριστικά πράγματα για όλες αυτές τις γυναίκες – ηρωίδες του Παπαδιαμάντη.
Με αφορμή την έμμονη ιδέα της ηρωίδας ότι η μοίρα την έχει τάξει να απαλλάξει τον κόσμο από τα μικρά κορίτσια, η «Φόνισσα» ως βιβλίο έχει δεχθεί μια σειρά αναλύσεων – όχι μόνο με λογοτεχνική , όσο και με εγκληματολογική προσέγγιση. Τελικά αυτή η γυναίκα είναι θύτης ή θύμα;
Δεν θα έλεγα ότι η μοίρα την έχει τάξει σ’ αυτό, αλλά ότι η ίδια το αποφασίζει με το μυαλό, τη σκέψη και τα βιώματά της. Όσα έχει ζήσει είναι αβάσταχτα. Τα ίδια, βέβαια, ζούσαν όλες οι γυναίκες εκείνης της εποχής. Την απομόνωση, τη μοναξιά, τον κόπο, το βάσανο, την κούραση, το «ανάθεμα» των παιδιών… Όλα τα έκαναν οι γυναίκες, καθώς οι άντρες ή ήταν στα καφενεία ή ήταν ναυτικοί. Αποφασίζει, λοιπόν, να κάνει αυτή την πράξη για να σώσει το φύλο της. Για να απαντήσω στην ερώτησή σας, θα έλεγα ότι η «Φόνισσα» δεν είναι η Φραγκογιαννού. Η «φόνισσα» είναι η ζωή. Η Φραγκογιαννού είναι θύμα των συνθηκών της ζωής. Οι γυναίκες τότε γεννιόντουσαν και από μικρά κοριτσάκια έπαιρναν το σπίτι στα χέρια τους. Ζύμωναν, έπλεναν, πήγαιναν στα χωράφια, μεγάλωναν τα παιδιά…
Την Πέμπτη 8 Μαρτίου ήταν η Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα των Γυναικών. Ποιος είναι ο ρόλος της γυναίκας σήμερα και πόσο έχει αλλάξει σε σχέση με έναν αιώνα πριν που γράφτηκε το έργο;
Έχει αλλάξει πάρα πολύ, αν και πιστεύω ότι οι γυναίκες σήμερα εξακολουθούν να μην είναι ισότιμες με τους άνδρες. Υπάρχουν τομείς -όπως οι εργασιακές σχέσεις- στους οποίους η γυναίκα δεν έχει το ίδιο «κύρος» με έναν άνδρα. Έχει μείνει αυτό το κατάλοιπο, υπάρχει, είναι στο DNA μας. Φυσικά, οι εποχές δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους. Οι γυναίκες από τότε μέχρι σήμερα μορφώθηκαν και δούλεψαν. Η γυναίκα από τη φύση της είναι πιο ανθεκτική, έχει άλλες αντοχές.
Μετράτε 50 χρόνια στο θέατρο. Κάνοντας τον απολογισμό σας, προς τα πού γέρνει η ζυγαριά; Προς τα θετικά ή τα αρνητικά;
Δεν είμαι άνθρωπος που συνηθίζει να κάνει απολογισμούς. Υπάρχουν παραστάσεις και συνεργασίες που ξεχωρίζω, αλλά μέχρι εκεί. Είναι ακριβώς όπως οι ανθρώπινες σχέσεις. Οι φιλίες, οι γνωριμίες… Κάποιες ξεχωρίζουν, είναι διαφορετικές από τις υπόλοιπες.
Ο μονόλογος της «Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου» ήταν -κατά κοινή ομολογία των χιλιάδων θεατών που παρακολούθησαν τις 700 και πλέον παραστάσεις που δόθηκαν- από τις καλύτερες δουλειές σας στο θέατρο. Δεν σας κούρασε η επανάληψη ενός τόσο απαιτητικού μονολόγου;
Όχι. Οι «γυναίκες του Παπαδιαμάντη» είναι πολύ πιο κουραστική παράσταση. Η «Ευτυχία» δεν ήταν μια απλή παράσταση. Ήταν μια «κατάσταση» που άγγιξε τον κόσμο – ίσως γιατί είχε άμεση σχέση με το λαϊκό τραγούδι. Αυτό που την έκανε να «πετάξει» προς τον κόσμο είναι ότι μέσω της παράστασης, οι θεατές μάθαιναν ότι αυτή η γυναίκα που είχε υποφέρει τόσα δεινά, είχε γράψει όλα αυτά τα τραγούδια που γνώριζαν αλλά δεν ήξεραν ότι ήταν δικά της.
Ήταν ρόλος ζωής για εσάς η «Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου»;
Δεν ξεχωρίζω μόνο μια δουλειά. Και άλλοι υπήρξαν ρόλοι ζωής – το «Τρίτο στεφάνι» για παράδειγμα. Η διαφορά είναι ότι η «Ευτυχία» ξεχώρισε λόγω της ξεχωριστής σχέσης της με τον κόσμο που σας ανέφερα. Δεν μιλάω για επιτυχία, μιλάω για επικοινωνία, για αληθινή συγκίνηση. Αξίζει να σας πω ότι η πρώτη παράσταση δόθηκε το 2007 και η τελευταία το 2016. Ενδιάμεσα, βέβαια, έκανα και άλλα πράγματα. Ακόμα έρχονται θεατές που είχαν δει την παράσταση 4 και 5 φορές και με ρωτάνε «πότε θα ξανακάνετε την Ευτυχία»; Πράγματι, θα την ξανακάνω κάποια στιγμή. Είναι κάτι που «χτύπησε φλέβα» όπως συνηθίζω να λέω, κάτι σπάνιο στον χώρο του θεάτρου.
Πώς αποφασίσατε να γίνετε ηθοποιός;
Σε ηλικία 11 ετών έπαιξα σε μια ερασιτεχνική παράσταση στο Λαύριο όπου ζούσα και εκεί μου καρφώθηκε η ιδέα. Αυτά τα πράγματα είναι πολύ μυστήρια. Κανείς δεν ξέρει τι συμβαίνει στο μυαλό ενός παιδιού. Ακόμα και σήμερα δεν ξέρω τι ήταν αυτό που με έκανε να πω «θέλω να γίνω ηθοποιός» – και νομίζω ότι κανείς ηθοποιός δεν το γνωρίζει.
Στο επάγγελμά σας τι επικρατεί σήμερα; Η Συλλογική Σύμβαση Εργασίας αγνοείται, το ίδιο και η άδεια εξασκήσεως του ηθοποιού. Πολλοί ηθοποιοί παίζουν απλήρωτοι, ανασφάλιστοι…
Εδώ και χρόνια έχει επέλθει η πλήρης απαξίωση του επαγγέλματος. Οι ηθοποιοί είναι έρμαια του καθενός. Είτε δεν πληρώνονται, είτε πληρώνονται όπως θέλει ο παραγωγός. Από την άλλη, όλοι έχουν γίνει ηθοποιοί ή σκηνοθέτες. Οι σχολές βγάζουν 500 ηθοποιούς τον χρόνο, ενώ μόνο φέτος στην Αθήνα παρουσιάζονται 1700 παραστάσεις. Γιατί πρέπει να γίνεται αυτό από τη στιγμή που εδώ και χρόνια το ποσοστό ανεργίας είναι στο 97%; Και για όλα αυτά το κράτος αδιαφορεί… Το θέμα είναι σύνθετο και δεν έχει να κάνει με την κρίση ή με τα Μνημόνια των τελευταίων 8 ετών.
Ποια είναι τα επόμενα επαγγελματικά σας σχέδια;
Στις αρχές Μαΐου στο θέατρο «Σταθμός» θα ανεβάσουμε για λίγες παραστάσεις τον μονόλογο της Λούλας Αναγνωστάκη «Ο ουρανός κατακόκκινος» . Πρόκειται για ένα εξαιρετικό κείμενο. Για το καλοκαίρι δεν έχω σχέδια. Είναι μια περίοδος κατά την οποία ποτέ δεν δουλεύω.
«Η τηλεόραση είναι σε μεγάλη κατάπτωση εδώ και χρόνια»
Ζήσατε την τηλεόραση στο απόγειό της. Ποια είναι η άποψή σας για το μέσο σήμερα; Υπάρχει κάτι το οποίο παρακολουθείτε;
Δεν βλέπω ελληνικά σίριαλ – είναι όλα χάλια. Παρακολουθώ κάποια τηλεπαιχνίδια και κάποιες εκπομπές. Η τηλεόραση είναι σε μεγάλη κατάπτωση εδώ και χρόνια. Επιλέγω να ενημερώνομαι μέσω του ραδιοφώνου γιατί δεν μπορώ την εικόνα.Είναι αηδιαστική!
Γνωρίσατε την καθολική αναγνώριση μέσω της τηλεόρασης, τη στιγμή που είχατε πίσω σας πάνω από 20 χρόνια δουλειάς στο θέατρο. Αυτό σας πείσμωσε;
Γιατί να με πεισμώσει; Η τηλεόραση είναι ένα μαζικό μέσο που δεν έχει σχέση με το θέατρο, από το οποίο είναι πολύ δύσκολο να γίνει κάποιος αναγνωρίσιμος. Εκεί θέλει να σκάψεις πέτρα πολλά χρόνια… Στην τηλεόραση μπορεί να παίξεις σε ένα σίριαλ και μέσα σε λίγο καιρό να γίνεις πρώτη φίρμα.
Είστε αισιόδοξη για το μέλλον της χώρας;
Όχι, καθόλου. Πώς μπορεί ένας άνθρωπος με δυο δράμια μυαλό να είναι αισιόδοξος σήμερα; Εμείς κάτι ζήσαμε, είχαμε έστω μια ελπίδα… Οι νέοι σήμερα είναι σε μια μαυρίλα, θα περάσουν ότι χειρότερο. Ήδη 500.000 απ’ αυτούς έφυγαν για να αναζητήσουν την τύχη τους στο εξωτερικό. Πώς να είμαι , λοιπόν, αισιόδοξη; Μέσα στον κόσμο ζω κι εγώ. Στην Πλατεία Αμερικής μένω, δεν έχω βίλα στην Εκάλη – και έχει σημασία αυτό που λέω.
«Οι γυναίκες του Παπαδιαμάντη»
Θέατρο ΧΩΡΑ
Αμοργού 20, Κυψέλη ,Τηλέφωνο 210 8673945
Κείμενο – Σκηνοθεσία: Πέτρος Ζούλιας
Σκηνικά – Κοστούμια: Αναστασία Αρσένη
Φώτα: Κατερίνα Μαραγκουδάκη
Μουσική επιμέλεια: Παναγιώτης Αυγερινός
Φωτογραφίες: Μαριλένα Αναστασιάδου
Πρωταγωνιστούν: Νένα Μεντή, Έρση Μαλικένζου, Ευγενία Δημητροπούλου, Χριστιάννα Ματζουράνη, Μαριάννα Τουντασάκη, Έφη Σακελλαρίου
Ημέρες και ώρες παραστάσεων:Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο στις 21:00,Κυριακή στις 19:00
Εισιτήρια: 10-17 ευρώ