Οι «περίοδοι της νηστείας», που συνιστά η ορθόδοξη χριστιανική μας παράδοση καθόλη τη διάρκεια του έτους, βοηθά αναμφισβήτητα τόσο στην πνευματική όσο και στη σωματική μας υγεία.Το πραγματικό νόημα της νηστείας της ορθόδοξης εκκλησίας σηματοδοτείται από τις έννοιες «εγκράτεια» και «προσευχή». «Εγκράτεια» σημαίνει αποχή από υλικές απολαύσεις, αποχή δηλαδή από τον υπερκαταναλωτισμό υλικών αγαθών και «προσευχή» σημαίνει στροφή προς τον Θεό κι επικοινωνία μαζί του, γεγονός που αποκτά σάρκα και οστά όταν η στροφή αυτή γίνεται προς τα ενδότερα της ψυχής μας και μετουσιώνεται σε επαφή και «δόσιμο» προς τον συνάνθρωπο.
Ποια όμως είναι τα οφέλη της «νηστείας» της ορθόδοξης εκκλησίας στη σωματική υγεία;Στην πραγματικότητα η τήρηση της νηστείας, κατά τις ημέρες του έτους που συνιστά η ορθόδοξη εκκλησία, αποτελεί την έκφραση του λεγόμενου μοντέλου της «Μεσογειακής Διατροφής». Το μοντέλο αυτό της διατροφής ερευνήθηκε από τον Ancel Keys και τους συνεργάτες του στη «Μελέτη των 7 Χωρών» («Seven Countries Study»), στις αρχές της δεκαετίας του '50, και συνεχίζεται ακόμα. Σύμφωνα με αυτή την επιδημιολογική μελέτη στην οποία συμμετείχε και η Ελλάδα, η συχνότητα εκδήλωσης ασθενειών, όπως καρδιαγγειακών παθήσεων και καρκίνου, ήταν κατά πολύ μικρότερη στους μεσογειακούς λαούς σε σύγκριση με τους Βορειοευρωπαίους.
Πιο συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι ο πληθυσμός της Κρήτης είχε το μεγαλύτερο προσδόκιμο επιβίωσης και 10 φορές μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου και Στεφανιαίας Νόσου.Τα χαρακτηριστικά της Μεσογειακής Διατροφής είναι η μικρή κατανάλωση ζωικού λίπους (και κυρίως από το κρέας, το οποίο καταναλώνεται 2 φορές τον μήνα) και η αυξημένη κατανάλωση δημητριακών (χωρίς προσθήκη ζάχαρης και αλατιού), οσπρίων, νωπών φρούτων, λαχανικών, και νωπού ελαιόλαδου ως βασική πηγή λίπους, καθώς και μικρή κατανάλωση κόκκινου κρασιού κατά τη διάρκεια των γευμάτων. Συνεπώς, όποιος τηρεί νηστεία, κατά τις ημέρες του έτους όπως διακηρύττει η εκκλησιαστική μας πίστη, ουσιαστικά εφαρμόζει το μοντέλο της Μεσογειακής Διατροφής και αποκομίζει σημαντικά οφέλη για την υγεία του, κυρίως σε επίπεδο πρόληψης. Και αυτό, διότι, κατά τη διάρκεια της νηστείας:
1. Απέχουμε από τρόφιμα ζωικής προέλευσης (κρέατα-γαλακτοκομικά), τα οποία είναι πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά οξέα. Τα οξέα αυτά είναι επιστημονικώς αποδεδειγμένο ότι συμβάλουν στην αύξηση της LDL χοληστερόλης (της λεγόμενης «κακής» χοληστερόλης) στην κυκλοφορία του αίματος, η οποία όταν οξειδωθεί προωθεί μηχανισμούς αθηρογένεσης και πάχυνσης του εσωτερικού τοιχώματος των αγγείων, με συνέπεια την εμφάνιση αγγειακών νοσημάτων, όπως π.χ στεφανιαία νόσος, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, κ.λπ. Επίσης η αυξημένη πρόσληψη ζωικού λίπους και ζωικής πρωτεΐνης από το κρέας σχετίζονται και με τον καρκίνο του παχέος εντέρου.
2. Αυξάνουμε την πρόσληψη φυτικής προέλευσης τροφίμων, όπως οσπρίων, δημητριακών, νωπών φρούτων και λαχανικών. Τα τρόφιμα αυτά μας προσφέρουν:
- Φυτικές ίνες: Προλαμβάνουν τη δυσκοιλιότητα, προσροφούν δυνητικά επιβλαβείς ουσίες στο παχύ έντερο, αποτρέποντας νεοπλασματικές εξεργασίες και βοηθούν στη ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης και χοληστερόλης στο αίμα
- Βιταμίνες: Καροτενοειδείς, φλαβονοειδείς, βιταμίνη C, που λειτουργούν ως φυσικά αντιοξειδωτικά, δηλαδή ως ασπίδες προστασίας ενάντια στην οξείδωση βιολογικών μορίων του οργανισμού μας κι έτσι προλαμβάνουν από νοσήματα φθοράς (αγγειακά, χρόνιες φλεγμονές, καρκίνος), και καθυστερούν τη γήρανση.
- Φυτικές στερόλες: Ουσίες που εμποδίζουν την απορρόφηση της χοληστερόλης, βοηθώντας έτσι στην ομαλοποίηση των επιπέδων της στο αίμα. Μάλιστα αυτές τις ουσίες απομονώνει η σύγχρονη τεχνολογία τροφίμων και τις ενσωματώνει μέσα σε ποικίλες λιπαρές ύλες παροτρύνοντας την κατανάλωσή τους, προωθώντας όμως έμμεσα και την παχυσαρκία.
- Ανόργανα συστατικά, όπως το κάλιο και το μαγνήσιο, που βοηθούν στη μείωση της αρτηριακής πίεσης.
3. Δίνουμε έμφαση στην πρόσληψη θαλασσινών και κυρίως ψαριού, που αφενός αποκαθιστά τις πρωτεϊνικές ελλείψεις από τη στέρηση κρέατος και γαλακτοκομικών, αφετέρου το ψάρι περιέχει τα λεγόμενα ω-3 λιπαρά οξέα που έχουν αντιθρομβωτικές και αντιφλεγμονώδεις δράσεις
4. Αυξάνουμε την πρόσληψη ελαιόλαδου και κυρίως του σπόρου της ελιάς, που είναι πλούσιος στο μονοακόρεστο λιπαρό οξύ ελαϊκό, σε αντιοξειδωτικές ουσίες (όπως βιταμίνη Ε, ολεοπορίνη) και σε άλλες πολυφαινολικές ενώσεις, που όπως αποδεικνύουν οι έρευνες μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων και καρκίνου, δρώντας με πολλούς μηχανισμούς στον οργανισμό.
Η έννοια όμως της «εγκράτειας» στην ορθόδοξη εκκλησία μας περικλείει όχι μόνο την ποιοτικά διαιτητική αποχή από ζωικής προέλευσης τρόφιμα, αλλά και τον ποσοτικό περιορισμό των τροφίμων αυτών που η νηστεία επιβάλλει. Οι μεγάλοι όγκοι τροφής (όσο κι αν αυτή είναι νηστίσιμη), όχι μόνο επισκιάζουν τα οφέλη, αλλά συγχρόνως έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου, ενώ παράλληλα παραπέμπουν σε υπερκαταναλωτισμό και κατασπατάληση ενεργειακών πόρων του πλανήτη.
Τελειώνοντας θα λέγαμε ότι τελικά δεν μιλάμε για το μοντέλο της Μεσογειακής Διατροφής, αλλά ουσιαστικά για το διατροφικό μοντέλο της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης, το μοντέλο που έθρεψε και γιγάντωσε τους προγόνους μας, από τα βυζαντινά χρόνια μέχρι και σήμερα.
Ας αφήσουμε λοιπόν τις δυτικότροπες συνήθειες διατροφής και ας κάνουμε τη νηστεία της χριστιανικής μας πίστης τρόπο σκέψης και τρόπο ζωής. Τότε μόνο δεν θα ανησυχούμε για το αν τρεφόμαστε σωστά.
Πετρίνη Πλυτζανοπούλου
MSc – Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος,