Η αναγκαιότητα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης εν μέσω πανδημίας

Της Αιμιλίας Λυμπεράκη – Besson: Στέλεχος του Υπουργείου Παιδείας & Θρησκευμάτων, Εμπειρογνώμονας νέου management HR – Εκπαίδευσης Ενηλίκων – Απασχόλησης & Ευρωπαϊκών Πολιτικών, ΕΚΔΔΑ, Εμπειρογνώμονας Erasmus+ Εκπαίδευσης Ενηλίκων & ΜμΕ, ΙΚΥ, Πρώην Υπεύθυνη Δημοσίων – Διεθνών Σχέσεων & Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, ΓΣΕΒΕΕ, Πρώην τακτικό μέλος του ΕΚΕΠΙΣ.

Η παράταση των αυστηρών περιοριστικών μέτρων μετακίνησης του πληθυσμού και των μαθητών μέχρι τουλάχιστον τις 27 Απριλίου και όχι χωρίς φόβο νέας παράτασης, δημιουργεί νέα δεδομένα στην ανάγκη κάλυψης των εκπαιδευτικών αναγκών, η οποία προσωρινά και με ελλιπέστατες διαδικασίες και μέσα επιχειρήθηκε να καλυφθεί με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση από 13 Μαρτίου 2020. Όπως διαφαίνεται, η μαθητική περίοδος είναι πιθανόν να παραταθεί και η τηλεκπαίδευση δεν αποκλείεται να αναδειχθεί το σοβαρότερο εργαλείο, κάλυψης των μαθησιακών αναγκών.

Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να επιλυθούν αρκετά προβλήματα που δεν ήταν δυνατόν να αντιμετωπισθούν στην πρώτη φάση. Πώς όμως; Υπάρχουν στιγμές που σε ελάχιστο χρόνο γίνονται όσα δεν γίνονταν δεκαετίες ολόκληρες (1)! Είναι αναγκαίο να γίνουν!

Στο παραπάνω συμπέρασμα καταλήγει κανείς παρατηρώντας την πρόσφατη «εισβολή» του ψηφιακού μετασχηματισμού στη ζωή μας («gov.gr»: άμεση εξ αποστάσεως ηλεκτρονική πρόσβαση σε 11 δημόσιους τομείς με 507 υπηρεσίες!), η οποία έφτασε μέχρι και στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση του μαθητικού δυναμικού! Έπρεπε να υπάρξει η πανδημία για την εν ριπή προώθηση της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης και της τηλεκπαίδευσης; (2)

Παράλληλα, η επί δεκαετίες υποβάθμιση της Δημόσιας Παιδείας και των υποδομών της, καθώς και η σκληρή μνημονιακή πολιτική που ακολουθήθηκε, αναδεικνύουν ανάγλυφα την κατάστασή της στη σημερινή συγκυρία: «Ο βασιλιάς είναι γυμνός»! Η σημερινή κατάσταση στην Παιδεία κατέδειξε τι μπορούσε να επιτευχθεί αν η πολιτική βούληση ήταν ανάλογη των αναγκών! Η πανδημία αποκάλυψε πως όλα τα πολιτικώς «ανέφικτα» και τεχνικώς δυνάμενα, γίνονται εφικτά, αρκεί να υπάρξει πολιτική βούληση! Με την οικονομική κρίση το υποψιαστήκαμε και κάναμε δειλά βήματα, με τον κορωνοϊό το πιστοποιήσαμε αμετάκλητα! (3)

Η παρούσα κρίση θα πρέπει να λειτουργήσει ως καταλύτης για την ψηφιακή αναδιοργάνωση του κράτους και ευκαιρία εξέλιξης στον τομέα της Δημόσιας Παιδείας στη χώρα μας. Είναι ευκαιρία να δημιουργηθεί μία νέα κουλτούρα στο τρίγωνο Εκπαιδευτικοί – Μαθητές – Κράτος που προϋποθέτει όμως τον σχεδιασμό και την ανάλογη επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, τις κατάλληλες δομές στήριξης και την κρατική μέριμνα για την εξάλειψη των ανισοτήτων στους μαθητές. Κυρίως όμως, απαιτείται πολιτική βούληση για ένα δημόσιο σύστημα παιδείας προς όφελος των πολιτών και των νέων γενεών. Αυτή η νέα σχέση μπορεί να είναι η πολύτιμη κληρονομιά της κρίσης. Μια «βουβή», αναγκαστική, αλλά σπουδαία μεταρρύθμιση!

Η Τηλεκπαίδευση

Στο ίδιο πνεύμα με όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, θα πρέπει να ενταχθεί και ο τομέας της Δια Βίου Μάθησης και συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης. (4) Ειδική προσοχή πρέπει να δοθεί στην άμεση εφαρμογή της τηλεκπαίδευσης. Παρότι γίνεται χωρίς άρτιο πλαίσιο, υποδομές και προετοιμασία, έδειξε ότι το εγχείρημα μπορεί πολύ καλά να υποκαταστήσει, σε ώρες ανάγκης, βασικές λειτουργίες της εκπαίδευσης, όταν είναι ανέφικτη η, υπό κανονικές συνθήκες αναντικατάστατη, φυσική εκτέλεση. Ομοίως, θα πρέπει να αναρωτηθούμε πότε θα θεσμοθετηθεί ως επίσημη και πιστοποιημένη διαδικασία η εξ αποστάσεως Επαγγελματική Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση, ώστε ν’ αξιοποιηθούν τα τεράστια πλεονεκτήματά της από επαγγελματίες, επιχειρηματίες και εργαζόμενους (5).  Αυτά είναι τα θέματα που πρέπει να μας απασχολήσουν για την «μετά κορωνοϊό» εποχή, αν θέλουμε να περάσουμε στην ψηφιακή εποχή, στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση και στην 4η βιομηχανική επανάσταση!

ΝΑΙ, αλλά με ποιους όρους;

Η υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων κ. Νίκη Κεραμέως, με απόφασή της, καθιέρωσε εκτάκτως την Τηλεκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, από το δημοτικό έως το πανεπιστήμιο. «Η προσπάθεια είναι εθνική, και όλοι μαζί θα τα καταφέρουμε» είπε (6). Πώς όμως αυτή εφαρμόζεται, σε ποιες υποδομές, με ποιο πλαίσιο διαδραστικής επικοινωνίας και πιστοποίησης της παρακολούθησης;

Το πρώτο που πρέπει να επιδιωχθεί είναι η πλήρης κάλυψη με τηλεκπαίδευση του συνόλου των μαθητών. Εφόσον συνεχισθεί η τηλεκπαίδευση, και είναι πολύ πιθανόν, πρέπει, στο μεσοδιάστημα που μεσολαβεί μέχρι τις 27 Απριλίου, να επιλυθούν τάχιστα τα τρέχοντα προβλήματα (7). Για την συνολική αντιμετώπισή τους πρέπει να καταρτισθεί ένα γενικό Πλαίσιο – Οδηγός της λειτουργίας της τηλεκπαίδευσης. Σε αυτόν θα πρέπει να προβλέπονται:

1. Ο ελάχιστος τεχνικός εξοπλισμός όλων των μερών (Υπουργείου, σχολείων, διδασκόντων, διδασκομένων) που θα κάνει δυνατή την σύγχρονη και ασύγχρονη τηλεκπαίδευση,

2. Καμία ανισότητα στην πρόσβαση. Αποφυγή πάση θυσία της δημιουργίας μαθητών δύο και τριών ταχυτήτων.

3. Όλοι οι μαθητές πρέπει να αποκτήσουν ισότιμη ποιοτική πρόσβαση στην τηλεκπαίδευση και στις ψηφιακές πλατφόρμες (8).

4. Η ανάληψη του συνόλου των ηλεκτρονικών διαδικασιών από το Δημόσιο. Δεν είναι νοητό στη δημόσια εκπαίδευση να εισχωρούν ιδιωτικές εταιρείες, οι οποίες εκ των πραγμάτων αποκτούν τεράστιο όγκο προσωπικών δεδομένων εκατοντάδων χιλιάδων μαθητών.

5. Καταγραφή των οικογενειών που αποδεδειγμένα δεν διαθέτουν οικονομική δυνατότητα και η κάλυψή τους με ανάληψη του κόστους τηλεκπαίδευσης από το κράτος (9).

6. Η παροχή δωρεάν internet για τους διδασκόμενους, όχι μόνο έκτακτα αλλά μόνιμα, γιατί πάντα θα έχουν αυτή την ανάγκη. Φυσικά επικροτούμε την απόφαση της κυβέρνησης (6/4/2020) να εξασφαλίσει για τώρα την πρόσβαση χωρίς χρέωση δεδομένων (zerorating) από κινητά δίκτυα, σε ψηφιακές πλατφόρμες που χρησιμοποιεί το υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση στα σχολεία.

7. Η παροχή σειράς διευκολύνσεων στο διδακτικό προσωπικό για την οργάνωση και την διεκπεραίωση ενός πρωτόγνωρου, γι’ αυτούς, έργου, ενώ γνωστά είναι τα προβλήματα εξαιτίας της παντελούς έλλειψης επιμόρφωσης, ισχνών υποδομών και μηδενικών διορισμών κατά την τελευταία δεκαετία (10).

8. Η διαδραστική σχέση διδάσκοντα – διδασκομένου.

9. Ο έλεγχος συμμετοχής των διδασκομένων.

10. Οι τεχνικές πλευρές της παρουσίασης των μαθημάτων.

11. Η οργάνωση δευτέρου κύκλου τηλεπαίδευσης ενισχυτικής διδασκαλίας – ιδίως τώρα για την Γ΄ Λυκείου – με συσσώρευση γραπτών ερωτημάτων επί των τρεχόντων μαθημάτων όλης της χρονιάς, τα οποία θα απαντώνται γραπτά ή προφορικά κατ’ επιλογή από τους διδάσκοντες. Είναι μία αναγκαία διαδικασία που πρέπει να καθιερωθεί, δεδομένου ότι και σε κανονικές περιόδους απαλλάσσει αφενός τους διδασκόμενους από κούραση και χρονοβόρες διαδικασίες με φροντιστήρια και αφετέρου τις οικογένειες από μεγάλα κόστη.

12. Στο μέτρο του δυνατού άμεσα και οπωσδήποτε σε εύλογο χρόνο, αναβάθμιση της ταχύτητας των δικτύων και των υπαρχόντων ηλεκτρονικών εργαλείων πλατφορμών, ευρυζωνικών συνδέσεων κ.α., ώστε να μπορεί ο κάθε μαθητής να είναι παρών στην σύγχρονη τηλεκπαίδεση και να μη καθυστερεί εξ αιτίας των δικτύων. Τα ευρζωνικά δίκτυα καλύπτουν (2018) το 36% του πληθυσμού (11), ενώ η πρόσβαση με ταχύτητες 30 Mbps ήταν στο 50% (2017), στην τελευταία θέση στην Ε.Ε.-28 και στα 100 Mbps ήταν στο μηδέν (12).

Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση, με τις όλες φυσικές αδυναμίες της, αποτελεί σημαντικό βοήθημα – συμπλήρωμα της ζωντανής διδασκαλίας και στο έργο αυτό, το εκπαιδευτικό – διδακτικό προσωπικό παίζει για την Παιδεία τον ρόλο που παίζει το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό του ΕΣΥ στην Υγεία για την προστασία της γενικής υγείας του πληθυσμού από την πανδημία. Άλλωστε, η επικαιρότητα έδειξε ότι οι εκπαιδευτικοί με τις προσπάθειές τους, βρίσκονται μπροστά από την ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας. Το δίδαγμα που πρέπει να κρατήσουμε από την πανδημία είναι ότι το Δημόσιο Σύστημα Υγείας και η Δημόσια Παιδεία αναδεικνύονται και πάλι σε αναντικατάστατα και αδιαπραγμάτευτα κοινωνικά αγαθά.

Παραπομπές

1. Η πανδημία, οι κυβερνήσεις και το ηλεκτρονικό σάρωμα της γραφειοκρατίας https://www.eea.gr/arthra-eea/i-pandimia-i-kivernisis-ke-to-ilektroniko-saroma-tis-grafiokratias/

2.  Ηλεκτρονική διακυβέρνηση: Όλο το Δημόσιο στην οθόνη του υπολογιστή μας! https://www.eea.gr/epikairotita-eea/ilektroniki-diakivernisi-olo-to-dimosio-stin-othoni-tou-ipologisti-mas/

3. Αιμ. Λυμπεράκη: Εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Ώρα εφαρμογών https://www.eea.gr/arthra-eea/aim-lymperaki-eks-apostaseos-ekpaideysi-ora-efarmogon/

4. Θεματική εστίαση EPALE: Οι ψηφιακές δεξιότητες ως μέσο πρόσβασης σε μαθησιακές ευκαιρίες

Η κοινωνία γίνεται ολοένα και περισσότερο ψηφιοποιήμενη και δια-συνδεδεμένη. Η δυνατότητα της διάχυσης στον ψηφιακό χώρο επηρεάζει τους τρόπους με τους οποίους ο άνθρωπος έχει πρόσβαση σε υπηρεσίες, στον τρόπο διαβίωσης, εργασίας και αξιοποίησης του λόγου και του τρόπο που το άτομο συνδράμει στην κοινωνία. Η ανάγκη ανάπτυξης μιας καλύτερης ψηφιακής εκπαίδευσης (link is external) είναι στενά συνυφασμένη με τη συμμετοχή στην κοινωνία. Προκειμένου οι άνθρωποι να ευημέρησουν σε μια αγορά εργασίας που γίνεται ολοένα και πιο ψηφιοποιημένη, χρειάζονται καλές ψηφιακές δεξιότητες, ειδικές δεξιότητες εργασίας και κίνητρα για να αντιμετωπίσουν την αλλαγή και να εμπλακούν στην συνεχιζόμενη μάθηση. https://epale.ec.europa.eu/el/blog/epale-focus-digital-skills-way-accessing-learning-opportunities

5. Δια Βίου Μάθηση. Υποχρεωτική ή εθελοντική; «Σ’ έναν κόσμο που αλλάζει καθημερινά, σε μια οικονομία παγκοσμιοποιημένη που δέχεται τις συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, αλλά ταυτόχρονα τις εκρήξεις των νέων τεχνολογιών και της καινοτομίας, η ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού, μέσα από τη δια βίου μάθηση και η διαρκής αναβάθμισή του, προβάλλει ως ο μόνος δρόμος για την αποκατάσταση της ισορροπίας μεταξύ του τι ικανότητες έχουμε και του τι ικανότητες πρέπει να έχουμε στην εποχή των νέων τεχνολογιών». https://www.eea.gr/arthra-eea/arthro-dia-vioy-mathisi-ypoxreotiki-i-ethelontiki/

6. Ν. Κεραμέως: Ενεργοποιείται η εξ αποστάσεως εκπαίδευση με προτεραιότητα στη Γ’ Λυκείου https://www.eea.gr/arthra-eea/n-kerameos-energopiite-i-ex-apostaseos-ekpedefsi-me-protereotita-sti-g-likiou

7. Η επίκαιρη ερώτηση όπως κατατέθηκε στη Βουλή: «Προβλήματα στην υλοποίηση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, καθυστερήσεις στους μόνιμους διορισμούς, διεξαγωγή Πανελλήνιων εξετάσεων & άλλα επείγοντα ζητήματα» «Κύριο ζήτημα αποτελούν οι συνεχείς δυσκολίες στην ηλεκτρονική πρόσβαση και λειτουργία της «εξ αποστάσεως» εκπαίδευσης. Επίσης, μείζον θέμα είναι ο αποκλεισμός πολλών μαθητών και φοιτητών με όρους οικονομικούς και τεχνολογικούς και η πλήρης ανυπαρξία οποιουδήποτε προγραμματισμού και μέριμνας για την εκπαίδευση των προσφυγόπουλων, των μαθητών Ρομά και των μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες». https://paratiritirio.edu.gr/erwtisi-filis-pros-kerameus

8. Ενθουσιασμένη για την τεράστια απήχηση της τηλεκπαίδευσης η κ. Κεραμέως, παρότι οι πλατφόρμες… σέρνονται! Έχει περάσει σχεδόν ένας μήνας από την ημέρα που έκλεισαν τα σχολεία και εβδομάδες ολόκληρες που έχει τεθεί σε εφαρμογή το πρόγραμμα της εξ αποστάσεως διδασκαλίας, ωστόσο, οι γονείς βρίσκονται ακόμη σε απόγνωση, μιας και δεν βλέπουν «φως» από το υπουργείο Παιδείας, για να λυθούν τα προβλήματα που έχουν προκληθεί. Οι πλατφόρμες για την εξ αποστάσεως διδασκαλία «σέρνονται», πολλά παιδιά δεν έχουν καν υπολογιστή στο σπίτι, ενώ, όσα προετοιμάζονται για τις πανελλαδικές δεν γνωρίζουν ακόμη πότε θα γίνουν. https://www.newsbreak.gr/ellada/90240/apichisi-tilekpaideysi-kerameos-platformes

9. Σύμφωνα με την κα Στέλλα Βαλαβάνη, πρόεδρο της Ομοσπονδίας Ενώσεων γονέων και κηδεμόνων Αττικής (δηλώσεις στο «MEGA», 4/4/2020), τα μαθήματα μέσω τηλεκπαίδευσης γίνονται με μεγάλη δυσκολία και από την εικόνα που υπάρχει σε όλη την Ελλάδα, ένα ποσοστό 25%-30% δεν έχει γενικά πρόσβαση στην τηλεκπαίδευση, διότι είτε δεν έχει ίντερνετ καθώς πρόκειται για πολλές περιοχές όπως νησιά ή χωριά, είτε τον κατάλληλο εξοπλισμό όπως κάμερες. Παράλληλα, στάθηκε στο γεγονός πως σε πολλές οικογένειες υπάρχει ένας υπολογιστής για δύο παιδιά «και όταν η πλατφόρμα «πέφτει», είναι μία διαδικασία πολύ αγχωτική και επίπονη». Επισήμανε πως από τα τέλη Φλεβάρη είχε επισημανθεί η ανάγκη για δωρεάν ίντερνετ στους μαθητές και πως ακόμα δεν έχει οριοθετηθεί η ύλη για την 3η Λυκείου. https://www.megatv.com/megagegonota/article.asp?catid=27369&subid=2&pubid=38567622

10. Προβλήματα. Η πρόεδρος της Β ΕΛΜΕ Έβρου Κική Γιαννάτου τόνισε ότι τα πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζουν στο θέμα της τηλεκπαίδευσης είναι κάτι πρωτόγνωρο, καθώς, πριν προκύψει το θέμα με το κλείσιμο των σχολείων λόγω του κορονοϊού, δεν υπήρξε κάποια προετοιμασία για το θέμα ούτε κάποια επιμόρφωση ή ενημέρωση σχετική. Πηγή:https://www.ipaidia.gr/paideia/tilekpaideusi-provlimata-kai-diskolies-gia-mathites-kai-ekpaideutikous

11. Εξέλιξη ευρυζωνικών γραμμών Συνεχιζόμενη ανάπτυξη της ευρυζωνικής αγοράς Οι ευρυζωνικές συνδέσεις στα μέσα του 2018 ακολούθησαν την ανοδική τους πορεία ανερχόμενες σε 3.884.634 (διείσδυση 36% στον πληθυσμό) έναντι 3.849.205τοΜάρτιοκαι 3.795.410 στο τέλος του 2017. Οι ευρυζωνικές συνδέσεις κατά το πρώτο εξάμηνο του 2018 ανήλθαν, βάσει στοιχείων αδειοδοτημένων παρόχων, σε 3.884.634, σημειώνοντας αύξηση σχεδόν 0,9% κατά τη διάρκεια του τριμήνου και 2,4%κατάτη διάρκεια του εξαμήνου. Η ευρυζωνική διείσδυση στον πληθυσμό ανήλθε σε 36% έναντι 35,7% το Μάρτιο και 35,2% στο τέλος του 2017. Πηγή: ΕΕΤΤ (βάσει στοιχείων αδειοδοτημένων παρόχων) https://www.eett.gr/opencms/export/sites/default/EETT/Electronic_Communications/TelecomMarket/broadbandServices/Broadband-stats-2018-Q2.pdf

12. Έκθεση: Ευρυζωνικότητα στα κράτη μέλη της ΕΕ Η κάλυψη με ταχύτητα 30 Mbps (ευρυζωνικά δίκτυα) το 2017 στην Ελλάδα ήταν στο 50% του πληθυσμού, τελευταία στην ΕΕ-28 η οποία είχε μ.ο. 80%! Σε ταχύτητες δε των 100 Mbps είχαμε μηδενική κάλυψη, έναντι 15% του μ.ο. της ΕΕ και 48% της πρώτης Σουηδίας! Πηγή: https://op.europa.eu/webpub/eca/special-reports/broadband-12-2018/el/.