Γράφει η Αδαμαντία Τριάρχη – Μακρυγιάννη Φιλόλογος.
«Αναζητώ κάποια λάμψη
γύρω από μια ομορφιά…»
Γιώργος Ιωάννου
Ήρθε τη στιγμή που πνίγονταν.
Μάνα με δύο παιδιά. Αργότερα στάθηκαν ανάμεσα σε τριάντα, που και εκείνους έσωσε. Ένα σχοινί σφιγμένο στη μέση του, τον έδενε με τους μελλοθάνατους, για να παλέψει το τσουνάμι της ασιατικής θάλασσας. Και ύστερα… αυτό τον εκδικήθηκε… Στο μέλλον, τα παιδιά εκείνου του τόπου θα ακούνε, σαν παραμύθι ελπίδας και πόνου, την ιστορία του αγαθού γίγαντα.
Το 2008, τον όλεθρο της ασιατικής και πάλι Μιανμάρ, απεργάστηκαν ο κυκλώνας Ναργκίς και η χούντα της χώρας. Ο Ινδός γλύπτης Σουνταρσάν Πατνάικ δημιούργησε με άμμο τη μορφή ενός ανθρώπου, πεσμένου στην ακτή του θανάτου. Τα δάκρυά του και το μήνυμα πάνω στο στήθος του, ικέτευαν: «Help the cyclon victims». Βοήθεια στα θύματα του κυκλώνα… (Από τον Τύπο 18-5-2008).
Στις καταιγίδες της καθημερινότητας, αναρίθμητοι οι αφανείς, πράξεων πάντοτε σημαντικών, στερημένοι της πρέπουσας τιμής. Μετά τις Θερμοπύλες, προσπέρασε η ποίηση τους επτακόσιους Θεσπιείς, και ας επέλεξαν να θυσιαστούν μαζί με τους Σπαρτιάτες, αν και σε εκείνους ουδείς γραπτός νόμος το επέβαλε!
«Η αφανής γραφή» είναι αγνή, χωρίς το κίνητρο της δημοσιότητας.
– Μα κυρία μου, ολόκληρη την τόσο μικρή σύνταξή σας; Αλλά επιμένει με αδιόρατο χαμόγελο, η φτωχοντυμένη κυρούλα, να μην παίρνει τα χρήματά της από τον υπάλληλο της τράπεζας.
– Μα ναι, κύριε. Είναι για τον Παρθενώνα!
Ήταν περίπου τη δεκαετία του ’70, όταν είχε ζητηθεί η συνεισφορά των Ελλήνων για τη στερέωση του λαμπρού ναού. Μακάρι να μπορούσε, χωρίς να το ξέρει η απλή γυναίκα, να δώσει ένα δημόσιο μάθημα σεβασμού στο μεγαλείο της τέχνης και πραγματικού πατριωτισμού.
Το 1990, ο συγγραφέας Μιχάλης Φακίνος1, με τη σειρά του, αποχαιρετούσε τον Πρόεδρο της Ιταλίας, τον Σάντρο Περτίνι: «Έτσι πρέπει να πεθαίνουν οι άνθρωποι… Και με μια γυναίκα πλάι, που θ’ αποχαιρετά το σύντροφο της ζωής της, με δυο μονάχα λόγια: “ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΣΑΝΤΡΟ”. Με τους συντρόφους -όσους απόμειναν- δίπλα του… να αφηγούνται ιστορίες του Σάντρο, αντίστασης, φυλακής… Αλλά έτσι πρέπει να πεθαίνουν και οι ξυλουργοί». Και οι ηλεκτρολόγοι και οι οικοδόμοι και οι καπετάνιοι και οι χασάπηδες και οι πολιτικοί. «Ανάμεσα σ’ ένα πλήθος ικανοποιημένων ανθρώπων, που θα λένε: Δεν ήταν κλέφτης, δεν ήταν απατεώνας, δεν ήταν ψεύτης, δεν ήταν λαοπλάνος… Και το πλήθος, ανάμεσα στ’ αθάνατα κυπαρίσσια να ψιθυρίζει: «ευχαριστώ ξυλουργέ, ευχαριστώ ηλεκτρολόγε, ευχαριστώ οικοδόμε, ευχαριστώ καπετάνιε, ευχαριστώ πολιτικέ…».
Πέντε χρόνια μετά, έρχεται ο Πορτογάλος δημοσιογράφος Περέιρα2, πρωταγωνιστής του ωραίου βιβλίου «Έτσι… ισχυρίζεται ο Περέιρα». Συγγραφέας ο Ιταλός Αντόνιο Ταμπούκι, με φόντο τη Λισαβόνα του 1938. Ο δημοσιογράφος μεταφράζει και δημοσιεύει ένα διήγημα με τίτλο: «Το Τελευταίο Μάθημα», του Γάλλου Αλφόνς Ντωντέ, που έζησε τον 19ο αιώνα. Περνά ένα χρόνο απελπισίας ο δάσκαλος κάποιου χωριού της Αλσατίας. Δεν βλέπει στο σχολείο τους φτωχούς μαθητές του, που δουλεύουν στα χωράφια.
Ξαφνικά, «όλοι οι άντρες της περιοχής, οι αγρότες, οι γέροι του χωριού έρχονται να τιμήσουν τον Γάλλο δάσκαλο, που φεύγει, γιατί την επόμενη ημέρα ο τόπος τους θα καταληφθεί από τους Γερμανούς. Τώρα, ο δάσκαλος γράφει στον πίνακα “ΖΗΤΩ Η ΓΑΛΛΙΑ!” και αποχωρεί με δάκρυα στα μάτια, αφήνοντες πίσω του στην αίθουσα μια βαθιά συγκίνηση».
Οι αφανείς, ο δάσκαλος και οι χωρικοί, είχαν συνθέσει το καθημαγμένο πρόσωπο της Γαλλίας, του 19ου αιώνα, ωστόσο εξόργισαν Πορτογάλους του 1938. «Το Τελευταίο Μάθημα» απαξίωνε τους Γερμανούς κατακτητές και αυτό ήταν απαράδεκτο από τη δικτατορία του Σαλαζάρ, που επέβαλλε τον χαιρετισμό «με τεντωμένο το χέρι, όπως οι ναζί».
Έδειξε όμως, η αξιοπρεπής ηλικιωμένη της τράπεζας ότι οι αφανείς δεν ζουν μόνον στην Ιστορία, στη δημοσιογραφία και στη λογοτεχνία. Περπατάμε συχνά μαζί. Πριν από κάποια χρόνια, ένας γέροντας επαίτης, καθισμένος στο πεζοδρόμιο της οδού Ιπποκράτους, ακουμπούσε στον τοίχο τη ραχιτική πλάτη του. Και μια κοπέλα γονατισμένη χάιδευε το καρτερικό του πρόσωπο, του μιλούσε σιγανά, με τα δάκρυά της διακριτικά να κυλούν. Αρκετά λεπτά. Ύστερα τέλος.
– Συγγνώμη κύριε. Πώς είστε; Μου επιτρέπετε; Την γνωρίζετε την κυρία;
– Όχι. Όχι.
Ήταν η απάντηση στον συγκινημένο διαβάτη. Στην αδιάφορη μεγαλούπολη, έδωσε βλέμμα στοργής, έστω για λίγο, μια κοπελίτσα, που δεν προσπέρασε ούτε θα προσπερνά την ανθρώπινη δυστυχία.
Πλησιάζουν οι οργισμένοι μήνες του ελληνικού 2010 και ο Κώστας Λογαράς γράφει: «…άνθρωποι απλοί με βεβαιώνουν ότι ένας κόσμος διαφορετικός ζει, στον αντίποδα των παραμορφωμένων προσωπείων… Ζουν αθόρυβα, μες στην αξιοπρέπεια της μοναξιάς τους… Προσωπικότητες, σμιλεμένες από μιαν ανεπιτήδευτη απλότητα, που ΔΕΝ ΚΡΑΥΓΑΖΕΙ, ΑΛΛΑ ΕΙΝΑΙ». Ταξιδεύοντας, Σ’ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΣΗΜΑΔΟΥΡΕΣ3 καταφεύγω… Είναι σαν παραμυθία».
Οκτώβριος 2020
Ακολούθησε η δεκαετία των δεινών και η πανδημία του 2020 ανέτρεψε την ήδη προβληματική ζωή μας. Οι αφανείς όμως, συνέχιζαν και συνεχίζουν να υπάρχουν. Ενδεικτικά, επαναλαμβάνω ότι συλλογικά η Αθήνα, προ καιρού, συγκέντρωσε χιλιάδες φάρμακα για την Παλαιστίνη και πρόσφατα για τη Βηρυτό. Τον βαθύ πολιτισμό μας στηρίζουν εξακολουθητικά, οι κοινοί, σεμνοί άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες. Τους αξίζει μεγάλη εκτίμηση.
Πάντοτε στα οικεία αρχεία, όσοι πολέμησαν καταγεγραμμένοι είναι, και όχι άγνωστοι. Ωστόσο, νεκροί ή επιζήσαντες, παραμένουν ως μεγάλοι αφανείς οι κύριοι δημιουργοί της τύχης των εθνών τους. Και με τον οφειλόμενο σεβασμό, διατυπώνω την άποψη ότι: «Μνημείο του ΑΦΑΝΟΥΣ στρατιώτη» είναι ακριβέστερη ονομασία από εκείνην που έχει καθιερωθεί.
Σε πόλεμο ή σε ειρήνη, δίνουν ζωή στον κόσμο οι καθημερινοί άνθρωποι και οι ξεχωριστές προσωπικότητες. Οι τελευταίες όμως, δεν θα είχαν δυνατότητα προσφοράς χωρίς τον απλό λαό – βασιλιά. Παρ’ όλα αυτά, σε αφανείς και εμφανείς, συχνότατα αποδίδεται δικαιοσύνη, με μεγάλη καθυστέρηση, αφού προηγηθεί βαρύς ο κοινωνικός φόρος του σφάλματος.
Τέλος, Αμερικανός κορυφαίος της τέχνης, ο Ααρών Κόπλαντ, αναδεικνυόταν δίκαιος μουσικός, το 1942. Μέσα στην κόλαση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, συνέθετε τον Ύμνο «ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟ ΑΝΘΡΩΠΟ».
Από τα βοηθήματα:
1 Μιχάλης Φακίνος, «Ο αξιοπρεπής θάνατος ενός αξιοπρεπούς», ΤΑ ΝΕΑ, 3-3-1990.
2 Antonio Tabucchi, «Έτσι… ισχυρίζεται ο Περέιρα». Μετάφραση Α. Χρυσοστομίδης. Ψυχογιός, 1995.
3 Κώστας Λογαράς, «Οι Σημαδούρες». ΤΑ ΝΕΑ, 23-9-2009.
