Ο Μίκης Θεοδωράκης πέρασε στην αθανασία, αλλά η μουσική του και οι ταινίες που επενδύθηκαν από αυτήν θα είναι πάντα κοντά μας να μας θυμίζουν τον άνθρωπο, τον μουσουργό και τον πολιτικό.
Το αφιέρωμα αυτό έχει σκοπό να φέρει κοντά μας τις κινηματογραφικές και τηλεοπτικές ταινίες ή σειρές, που το soundtrack τους ή ορισμένα τραγούδια φέρουν τη σφραγίδα του και δεν είναι λίγες. Πολλοί θυμούνται το «συρτάκι» από το «Ζορμπά» το οποίο χόρευε ο Άντονι Κουίν, ή τη μουσική από το «Σέρπικο», που έπαιζε ο Αλ Πατσίνο και τις ταινίες «Ηλέκτρα» ή Φαίδρα» του Κακογιάννη. Πόσοι όμως γνωρίζουν ότι πριν από αυτές είχε γράψει τη μουσική για ένα θρίλερ με τίτλο «The shadow cat» ή το πολεμικό δράμα «Η απαγωγή του στρατηγού»;
Ας τις πάρουμε όλες με τη σειρά:
Το ξυπόλητο τάγμα (1953) του Γκρεγκ Τάλλας με τους Νίκο Φέρμα, Αντώνιο Βούλγαρη και άγνωστα παιδιά ως πρωταγωνιστές. Μια αληθινή ιστορία 160 παιδιών, που η δράση τους πήρε διαστάσεις μύθου όταν διώχτηκαν από τα ορφανοτροφεία της Θεσσαλονίκης από τους Ναζί κατακτητές στα χρόνια της κατοχής του B’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα παιδιά μεταβάλλονται σ’ ένα είδος καλόκαρδης ηρωικής συμμορίας, που κλέβει από τους Γερμανούς και του μαυραγορίτες για να συντηρεί τα μέλη της κι όσους άλλους μπορεί. Επίσης, κατάφερναν με την εξυπνάδα και το κουράγιο τους να βοηθούν την Αντίσταση, βρίσκοντας τρόπους να φυγαδεύουν στη Μέση Ανατολή Έλληνες, Αμερικάνους και Εγγλέζους αξιωματικούς, με σκοπό να ενωθούν με τους εκεί συμμαχικούς στρατούς.
Εύα (1953). Σε σκηνοθεσία Μαρίας Πλυτά και σενάριο Ανδρέα Λαμπρινού. Η υπόθεση της, αφορά ένα αισθηματικό δράμα στο οποίο πρωταγωνιστούν η γοητευτική Νίνα Σγουρίδου, ο Μάνος Κατράκης, ο Αλέκος Αλεξανδράκης (ζεν πρεμιέ, τότε), ο Ντίνος Ηλιόπουλος, η Αλίκη Γεωργούλη, η Σμάρω Βεάκη κ.α.
Η απαγωγή του στρατηγού – Night Ambush (1957). Κατά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, στην Κρήτη μια ομάδα που απαρτίζεται από ντόπιους αντάρτες και Βρετανούς στρατιώτες στοχεύουν να πετύχουν το ακατόρθωτο. Να απαγάγουν τον στρατηγό Κράιπε και να τον μεταφέρουν στο Κάιρο. Ένας άθλος που θα μείνει στην ιστορία και θα κάνει γνωστό τον Πάτρικ Λι Φέρμορ στους Κρητικούς και όλη την Ελλάδα. Σκηνοθετούν οι Μάικλ Πάουελ και Έμερικ Πρέσμπουργκερ τους Ντερκ Μπόγκαρτ, Μάριους Γκόρινγκ και Ντέιβιντ Οξλεϊ.
Honeymoon – Luna de miel (1959). Βρετανική παραγωγή με σκηνοθέτη τον Μάικλ Πάουελ βασισμένη σε μέρος του μπαλέτου El Amor Brujo του Γκρεγόριο Μαρτίνεζ Σιέρα. Στην ταινία παίζουν οι Άντονι Στιλ, Λουντμίλα Τσέινα και ο χορευτής Αντόνιο από τα ισπανικά μπαλέτα. Το θέμα της ταινίας Honeymoon Song αποτελεί σύνθεση του Μίκη Θεοδωράκη σε στίχους Γουίλιαμ Σανσόν
Συνοικία το όνειρο (1961). Διάσημη ελληνική δραματική ταινία σε σκηνοθεσία Αλέκου Αλεξανδράκη και σενάριο Τάσου Λειβαδίτη και Κώστα Κοτζιά. Πρωταγωνιστούν οι Αλέκος Αλεξανδράκης, Μάνος Κατράκης και η γυναίκα του Αλεξανδράκη Αλίκη Γεωργούλη. Θεωρείται μία από τις πρώτες ελληνικές ταινίες στα χνάρια του ιταλικού νεορεαλισμού και είχε πολλές περιπέτειες με τη λογοκρισία μέχρι να προβληθεί αλλά και μετά την προβολή της. Αναφέρεται στη ζωή σε μια λούμπεν γειτονιά της Αθήνας (τον Ασύρματο) και η προβολή της είχε απαγορευτεί επειδή «δυσφήμιζε τη χώρα»
Η σκιά της γάτας – The shadow cat (1961). Βρετανική ταινία τρόμου σε σκηνοθεσία Τζον Γκίλινγκ για την Hammer Film Productions, στην οποία παίζουν οι Μπάρμπαρα Σέλεϊ και Αντρέ Μορέλ. Κυκλοφόρησε τον Μάιο του 1961 και με τον τίτλο Η Κατάρα του Λυκάνθρωπου (The curse of the Werewolf).
Ηλέκτρα (1962). Βασισμένη στην ομώνυμη τραγωδία του Ευριπίδη υπήρξε υποψήφια για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας την ίδια χρονιά, ενώ κέρδισε το Βραβείο Καλύτερης Κινηματογραφικής Μεταφοράς στο Φεστιβάλ των Καννών. Σκηνοθετεί ο Μιχάλης Κακογιάννης. με πρωταγωνίστριες την Ειρήνη Παππά και την Αλέκα Κατσέλη. Η Ηλέκτρα έχει πάρει θέση στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου ως υπόδειγμα μεταφοράς μιας αρχαίας τραγωδίας στην οθόνη, με πιστότητα στο πνεύμα και στη γραμμή του αρχαίου ποιητή, αλλά και χωρίς συμβιβασμό του κινηματογράφου.
Μεσάνυχτα παρά πέντε – Five miles to midnight (1962) του Ανατόλ Λίτβακ με τους Σοφία Λόρεν, Άντονι Πέρκινς και Τζινγκ Γιάνγκ. Αισθηματικό θρίλερ, κατά το οποίο ο Ρόμπερτ (Πέρκινς) αφού επέζησε κρυφά από ένα αεροπορικό δυστύχημα, επιστρέφει στην Ιταλία στη σύζυγό του (Λόρεν) και θέλοντας να εισπράξει χρήματα από την ασφάλιση, την πιέζει να διατηρήσει τη σχέση της με τον Ντέιβιντ (Γιανγκ).
Φαίδρα (1962). Σε σκηνοθεσία Ζυλ Ντασέν με πρωταγωνιστές τη Μελίνα Μερκούρη, τον Ραφ Βαλόνε και τον Άντονι Πέρκινς η ταινία βασίζεται στην τραγωδία του Ευριπίδη «Ιππόλυτος». Το σενάριο γράφτηκε από τη συγγραφέα Μαργαρίτα Λυμπεράκη, η οποία μετέφερε το μύθο στην Ελλάδα της δεκαετίας του ’60, που είχε αρχίσει να παίρνει τα πάνω της μετά τον πόλεμο. Στα τέλη Ιουλίου του 1961 απαγορεύτηκε το γύρισμα της στα ναυπηγεία του Σκαραμαγκά.
Οι εραστές του Τερουέλ – Les amants de Teruel (1962). Μια θρυλική ιστορία αγάπης μεταξύ του Ντιέγκο Μαρσίλα και της Ισαβέλας Σεγκούρα στο Τερουέλ της Αραγονίας, που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο σε σκηνοθεσία του Ρεϊμόν Ρουλό και την αξέχαστη Εντίθ Πιάφ. Μια από τις σπάνιες συνεργασίες του Μίκη.
Αλέξης Ζορμπάς – Zorba the Greek (1964). Βρετανο-ελληνική παραγωγή σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη με τους Άντονι Κουίν, Άλαν Μπέιτς, Ειρήνη Παππά και Σωτήρη Μουστάκα. Βασισμένη στο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», η ταινία απέσπασε τρία βραβεία Όσκαρ με σημαντικότερο το Όσκαρ Β’ Γυναικείου Ρόλου για την ερμηνεία της Λίλα Κέντροβα, στο ρόλο της Μαντάμ Ορντάνς. Έγινε παγκοσμίως γνωστή ως «Συρτάκι». Οι εξωτερικές σκηνές της ταινίας γυρίστηκαν στην Κρήτη.
Το μπλόκο (1965). Σε σκηνοθεσία Άδωνι Κύρου με τους Μάνο Κατράκη, Κώστα Καζάκο, Γιάννη Φέρτη, Αλεξάνδρα Λαδικού, η ταινία αναφέρεται στην Εθνική Αντίσταση και στο μπλόκο της Κοκκινιάς, όπου οι Γερμανοί συλλαμβάνουν έναν μαυραγορίτη ενώ διασκεδάζει σε μια κακόφημη γειτονιά και τον πιέζουν να καταδώσει τους αντιστασιακούς, αλλιώς θα τον εκτελέσουν. Ο μαυραγορίτης δέχεται τη συνεργασία και συμβάλει στη μαζική σύλληψη εκατοντάδων αντιστασιακών, στον βασανισμό τους και στον τραγικό τους θάνατο.
Μια σφαίρα στην καρδιά – Une balle au coeur (1966) Γαλλική ταινία του Ζαν-Ντανιέλ Πολέ, που γυρίστηκε στην Ελλάδα με πρωταγωνίστρια την Τζένη Καρέζη και τους Σάμι Φρέι, Φρανσουάζ Αρντί, Βασίλη Διαμαντόπουλο, Σπύρο Φωκά, Σωτήρη Μουστάκα, Γιώργο Μούτσιο, Δημήτρη Μυράτ, Αρτέμη Μάτσα, Φάνη Χηνά, Ζανίνο, Νίκο Τσαχειρίδη, Σωτήρη Τζεβελέκο, Βιβέτα Τσιούνη, Γιώργο Μαρίνο. Επειδή η ταινία ήταν χαμένη και εντοπίστηκε το 2018 στη Γαλλία όπου αποκαταστάθηκε ψηφιακά, αξίζει να σταθούμε στην υπόθεση: Ένας νεαρός μαρκήσιος, ο Φραντσέσκο Μοντελέπρε (Σάμι Φρέι), βλέπει τον μαφιόζο Ριτσάρντι (Βασίλης Διαμαντόπουλος) να υπεξαιρεί την περιουσία του, μαζί και το οικογενειακό παλάτσο. Μην μπορώντας να δεχτεί την ταπείνωση, αποπειράται να σκοτώσει τον μαφιόζο και το σκάει από τη Σικελία για την Τρούμπα. Με τα πρωτοπαλίκαρα του γκάνγκστερ (επικεφαλής ο Σπύρος Φωκάς) στο κατόπι, ο Φραντσέσκο γνωρίζει σε καταγώγιο της Τρούμπας την τραγουδίστρια Κάρλα (Τζένη Καρέζη). Όμως όσο εκείνη τον φροντίζει και προφυλάσσει, τόσο εκείνος ερωτεύεται τη Γαλλίδα τουρίστρια Άνα (Φρανσουάζ Αρντί). Η κατάληξη του ερωτικού τριγώνου δεν θα είναι ιδανική.
Όταν τα ψάρια βγήκαν στη στεριά – The Day the Fish Came Out (1967). Ιδιόρρυθμη για την εποχή της ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη με τους Τομ Κόρτνεϊ, Σαμ Γουαναμέικερ, Κόλιν Μπλέικλι και Κάντις Μπέργκεν. Η υπόθεση -κάτι μεταξύ κωμωδίας επιστημονικής φαντασίας και σουρεαλισμού- αναφέρεται σε ένα αεροπλάνο που μεταφέρει ένα πυρηνικό σούπερ όπλο και προσγειώνεται κάπου στην Ελλάδα. Για να αποφευχθεί ο πανικός, οι αξιωματούχοι εμφανίζονται ντυμένοι ως τουρίστες και αυτό το απόρρητο προκαλεί μια κωμωδία παρεξηγήσεων. Ο Μίκης Θεοδωράκης συνθέτει εδώ, μια εκπληκτική μουσική συνδυάζοντας τον ελληνικό ήχο με το ψυχεδελικό ροκ των 60s.
Walls (1968). Ουγγρική δραματική παραγωγή σε σκηνοθεσία Άντρας Κόβατς με τον Μίκλος Γκαμπόρ, που προβλήθηκε στο 6ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Μόσχας, όπου απέσπασε «Diploma».
Ο γλάρος (1968). Δράμα αμερικανο-βρετανικής παραγωγής σε σκηνοθεσία Σίντνεϊ Λούμετ με τους Τζέιμς Μέισον και Βανέσα Ρέντγκρεϊβ. Το σενάριο είναι προσαρμοσμένο και μεταφρασμένο από το κλασικό έργο του Άντον Τσέχοφ.
Ζήτα (1969). Η πασίγνωστη ταινία του Κώστα Γαβρά, με θέμα τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, και την αναζήτηση των ενόχων από τον ανακριτή Χρήστο Σαρτζετάκη, μετέπειτα Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας. Το σενάριο (διασκευή του ομώνυμου μυθιστορήματος που έγραψε ο Βασίλης Βασιλικός), υπέγραψε ο Ισπανός συγγραφέας Χόρχε Σεμπρούν, ο οποίος αργότερα έγινε υπουργός Πολιτισμού της Ισπανίας.
Τρωάδες – The Trojan Women (1971) Δραματική ταινία αμερικανικής, βρετανικής και ελληνικής παραγωγής σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη και πρωταγωνίστριες τις Κάθριν Χέπμπορν, Βανέσα Ρέντγκρεϊβ και Ειρήνη Παππά. Βασίζεται στην τραγωδία Τρώαδες του Ευριπίδη χωρίς την συμμετοχή των θεοτήτων στο σενάριο.
Biribi (1971). Περιπέτεια του Ντάνιελ Μούσμαν με τους Μπρούνο Κρέμερ, Ζορζ Γκερέ, Πιέρ Βανέκ. Ακούγονται μεταξύ άλλων δύο κομμάτια του Θεοδωράκη σε στίχους Μορίς Βινταλέν.
Κατάσταση Πολιορκίας – État de Siège (1972). Περιπέτεια του Κώστα Γαβρά. Στο φιλμ αυτό, εκτός από τους μουσικούς της ορχήστρας του Μίκη, έπαιξαν και οι Χιλιανοί Los Calchakis. Κι αυτό γιατί ο Θεοδωράκης είδε το φιλμ σαν μια πτυχή του έπους του αγώνα των Νοτιοαμερικάνων εναντίον του βορειοαμερικάνικου ιμπεριαλισμού και των μεθόδων του, όπως τις περιγράφει και ο Pablo Neruda στο Canto General, που κατά σύμπτωση συνέθετε εκείνο τον καιρό. Η ταινία προβλήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο 3ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης αρχές Οκτωβρίου 1974.
Σέρπικο – Serpico (1973). Νέο-νουάρ αστυνομική ταινία Αμερικανικής παραγωγής, σε σκηνοθεσία Σίντνεϊ Λουμέτ, βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Πήτερ Μάας. Πρωταγωνιστούν ο Αλ Πατσίνο, η Κορνηλία Σαρπ Μπρέγκμαν και ο Τζον Ράντολφ. Η ταινία, όπως και το βιβλίο αναφέρονται στην πραγματική ιστορία του Φρανκ Σέρπικο αξιωματικού της αστυνομίας της Νέας Υόρκης, ο οποίος στις αρχές της δεκαετίας του 1970 κατήγγειλε τη διαφθορά που ήταν διάχυτη στο αστυνομικό σώμα της Νέας Υόρκης με αποτέλεσμα να συγκρουστεί με διεφθαρμένους συναδέλφους του.
Τίτο: Η μεγάλη επίθεση – Sutjeska (1973). Πολεμική ταινία του Στίπε Ντέλικ με τους Ρίτσαρντ Μπάρτον, Ειρήνη Παππά και τον Όρσον Γουέλς να εμφανίζεται ως Τσόρτσιλ. Σύμφωνα με την υπόθεση, το 1943, περίπου 20.000 Γιουγκοσλάβοι παρτιζάνοι με επικεφαλής τον Τίτο, βρίσκονται στα βουνά της Βοσνίας αντιμέτωποι με 120.000 καλά οπλισμένους στρατιώτες του Άξονα,.
A bunch of violets (1973). Τουρκική παραγωγή του Ζέκι Όκτεν με τους Καρτάλ Τιμπέτ και Χάλε Σόιγκαζι.
Partizani – Hell River (1974). Στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι παρτιζάνοι στη Γιουγκοσλαβία συγκρούονται με τους Γερμανούς που εισέβαλαν στην πατρίδα τους. Σκηνοθετεί ο Στόλε Γιάνκοβιτς και παίζουν οι Ροντ Τέιλορ, Άνταμ Γουέστ και Μπριονι Φάρελ.
Η πρόβα – The rehearsal (1974). Ταινία-ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε από τον Ζιλ Ντασέν στη Νέα Υόρκη, λίγο μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου (Νοέμβριο 1973). Με το πρόσχημα μιας πρόβας για κάποια μουσικοθεατρική παράσταση, ξετυλίγεται το κουβάρι του βίου και της ανίερης πολιτείας της χούντας των συνταγματαρχών.
The story of Jacob and Joseph (1974). Αμερικανικής παραγωγής τηλεοπτική ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη, γυρισμένη στο Ισραήλ με τους Κιθ Μίτσελ, Τονι Λο Μπιάνκο, Κολίν Ντιούχαρστ και με αφηγητή τον Άλαν Μπέιτς. Η ταινία αφηγείται τις ιστορίες των βιβλικών προσώπων Ιακώβ και Ιωσήφ.
Δολοφονήσατε τον Μακάριο (1975). Μια δραματική περιπέτεια, σε σκηνοθεσία Παύλου Φιλίππου και Κώστα Δημητρίου και σενάριο Τζόναθαν Ράμπολτ, με πρωταγωνιστές τους Λάκη Κομνηνό, Στέλιο Καυκαρίδη και Αντώνη Κατσαρίδη Οι περιπέτειες ενός Έλληνα δημοσιογράφου που πληροφορείται ότι θα γίνει δολοφονική απόπειρα κατά του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στις 15 Ιουλίου 1974 και κάνει προσπάθειες να δημοσιεύσει την πληροφορία, χωρίς επιτυχία. Αποφασίζει να πάει στην Κύπρο ενώ η κυβέρνηση που έχει εγκαθιδρύσει εκεί ο Νίκος Σαμψών και η ελληνική χούντα καταρρέουν.
The secret carrier – Der geheimnisträger (1975). Κωμωδία από τη Δυτική Γερμανία σε σκηνοθεσία του Φρανς Γιόζεφ Γκότλεμπ και με πρωταγωνιστές τους Βίλι Μίλοβιτς, Μπριγκίτε Μίρα και Σίμπιλ Ντάνινγκ, που αφορά σε ένα φιλήσυχο λογιστή από την Κολωνία ο οποίος προσλαμβάνεται για να λάβει μέρος σε μυστική αποστολή. Είναι γυρισμένη εξ ολοκλήρου στη Ρόδο.
Actas de Marusia – Letters from Marusia (1976). Μεξικανική ταινία σε σκηνοθεσία του Χιλιανού σκηνοθέτη Μιγκέλ Λιτίν. Προτάθηκε για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. Βασίζεται σε νουβέλα του Πατρίτσιο Μανς (1974) εμπνευσμένα από τη σφαγή 500 απεργών στη Μαρουζία της Χιλής το 1925. Η ταινία συμμετείχε στο Φεστιβάλ Καννών του 1976.
Ιφιγένεια (1977). Η ταινία βασίζεται στο αρχαιοελληνικό μυθολογικό πρόσωπο Ιφιγένεια, κόρη του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας, οι οποίοι διατάχτηκαν από τη θεά Άρτεμη να τη θυσιάσουν. Σε σενάριο διασκευή της τραγωδίας του Ευριπίδη «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» σκηνοθετεί ο Μιχάλης Κακογιάννης και πρωταγωνιστούν η Ειρήνη Παππά, η Τατιάνα Παπαμόσχου, Κώστας Καζάκος, Κώστας Καρράς και Πάνος Μιχαλόπουλος.
Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο (1980). Βασισμένη στις τελευταίες μέρες του Νίκου Μπελογιάννη. Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Νίκος Τζίμας, ενώ ο ίδιος έγραψε και το σενάριο μαζί με το δημοσιογράφο Πότη Παρασκευόπουλο. Στην ταινία πρωταγωνιστούν οι Φοίβος Γκικόπουλος, Πέτρος Φυσσούν, Μίρκα Παπακωνσταντίνου, Κώστας Καζάκος, Αντώνης Αντωνίου, Μάνος Κατράκης, Αλέκος Αλεξανδράκης και άλλοι.
Les clowns de Dieu (1986) Γαλλική παραγωγή σε σκηνοθεσία Ζαν Σμιτ. Πρωταγωνιστούν οι Ζαν‑Ροζέ Μίλο και Ζαν‑Πολ Ρουσιγιόν.
Φοβού τους Έλληνες (2000). Κωμωδία για μία ιστορία εκδίκησης που πάει στραβά. Σκηνοθετεί ο Τζον Τατούλης και παίζουν Λάκης Λαζόπουλος, Zoe Carides, Τασσώ Καββαδία. Ένας φιλήσυχος δάσκαλος επιλέγεται να φέρει εις πέρας μία βεντέτα 57 χρόνων. Τελικά, θα αναζωπυρώσει μια παλιά φιλία, θα ερωτευθεί, θα γίνει πατέρας και θα δώσει ένα μάθημα ζωής στη μανιασμένη γιαγιά του που τον είχε ωθήσει στη βεντέτα.
Le dernier seigneur des Balkans (2005) Σήριαλ συμπαραγωγής Γαλλίας, Ελλάδας, Πολωνίας, Ισπανίας και Βουλγαρίας τεσσάρων επεισοδίων, σε σκηνοθεσία Μισέλ Φαβάρτ με τους Αρνό Μπινάρ, Τάσο Νούσια και Στράτο Τζώρτζογλου. Το σενάριο αναφέρεται στην ιστορία των Βαλκανίων από το 1890 μέχρι το 1950 μέσα από διάφορες ιστορίες
Recycling Medea «Ανακυκλώνοντας τη Μήδεια» (2013). Μια ταινία του Αστέρη Κούτουλα, βασισμένη στη «Μήδεια» του Ευριπίδη και αφιερωμένη σε αμήχανους γονείς και ιδίως σε νέους που προσπαθούν να κατανοήσουν τη σκληρή μοίρα που τους επιφυλάσσει το μέλλον. Τους νέους που οι ίδιοι οι γονείς τους τούς έφραξαν το δρόμο. Συνεργάζονται καλλιτέχνες, ηθοποιοί και τεχνικοί από όλη την Ευρώπη.
