Η κατεδάφιση της οικονομίας και η διάλυση του κοινωνικού κράτους προοιωνίζονται εκ των πραγμάτων βαθύτερες αλλαγές στη συνείδηση των πολιτών, οι οποίες θα εκφραστούν το επόμενο διάστημα σε πολλά επίπεδα της κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Οι εξελίξεις δεν θα υπακούουν πλέον σε κανόνες «πολιτικής ορθότητας» και, κατά συνέπεια, δεν είναι ούτε προβλέψιμες ούτε διαχειρίσιμες από το πολιτικό σύστημα.
Κύριοι πυλώνες του κομματικού κατεστημένου αποτέλεσαν για δεκαετίες το δημόσιο, σε όλες τις εκφάνσεις του, και τα μεσαία στρώματα. Η κατεδάφιση και διάλυση αυτών των πυλώνων οδήγησε στην κατάρρευσή του και στην πλήρη αποδιοργάνωση των κομμάτων. Τα ιστορικά χαμηλά ποσοστά τους, εκ των πραγμάτων, αργά ή γρήγορα, θα οδηγήσουν σε βαθιές αλλαγές, όχι μόνον στα ίδια, αλλά και στο σύνολο του κομματικού συστήματος. Αυτές οι αλλαγές δεν είναι δυνατόν να αφήσουν αλώβητο και το σύστημα της αυτοδιοίκησης, που λειτουργεί ουσιαστικά εδώ και πάρα πολλά χρόνια ως απόληξη των κομματικών και προσωπικών μηχανισμών.
Ο σφιχτός εναγκαλισμός παραγόντων της αυτοδιοίκησης με τους κομματικούς παράγοντες, η λειτουργία τους ως «σωματοφυλάκων» βουλευτών και πολιτευόμενων, η έμμισθη σχέση τους με το θεσμό που «υπηρετούν», η αδιαφάνεια στη διεύθυνση των τοπικών υποθέσεων και η ανικανότητα διαχείρισης, αποτελούν ισχυρή εκρηκτική ύλη που μπορεί να ανατινάξει το σύστημα σε συνθήκες κρίσης.
Δεν χρειάζεται να πάμε πολύ μακριά για να διαπιστώσουμε ότι ο άλφα ή ο βήτα αιρετός της αυτοδιοίκησης έχει… απολαύσει τη στήριξη του ενός ή του άλλου βουλευτή ή κομματικού παράγοντα.
Άνθρωποι που δεν τους γνώριζε… ούτε η μάνα τους βρέθηκαν να παίρνουν χιλιάδες ψήφους από μηχανισμούς κομμάτων ή πολιτικών παραγόντων, φυσικά όχι με το… αζημίωτο. Η δύναμη της εξουσίας, σε συνδυασμό με τη διαχειριστική ανικανότητα, δημιούργησε νέους μηχανισμούς, που στηρίζονται στον εκμαυλισμό συνειδήσεων και τη διαπλοκή με μικρά και μεγάλα συμφέροντα. Η εκτεταμένη πολιτική και κοινωνική ανυποληψία πολλών αυτοδιοικητικών παραγόντων κρύφτηκε πίσω από τη δύναμη των μηχανισμών στήριξης και είχε ως αποτέλεσμα την αναπαραγωγή σε τοπικό επίπεδο των όσων συμβαίνουν στο κεντρικό κράτος, ορισμένες φορές με πολύ πιο έντονο τρόπο. Μπορεί να μην συμβαίνει παντού αυτό, αλλά τέλος πάντων, δεν χρειάζεται κάποιος να κάνει ιδιαίτερη προσπάθεια προκειμένου να διακρίνει όλες αυτές τις καταστάσεις.
Το εκλογικό αποτέλεσμα του 2012 έδειξε ότι οι «πανίσχυροι» κομματικοί παράγοντες έγιναν αναλώσιμοι και, πολύ περισσότερο, έχασαν την εξουσία πάνω στην οποία είχαν στηρίξει την επιρροή τους. Και στο μέλλον είναι πολύ αμφίβολο αν θα καταφέρουν να διατηρήσουν έναν μηχανισμό που για να κινηθεί χρειάζεται… λαδάκι: διορισμούς, μεταθέσεις, υπηρεσιακή ανέλιξη, διαπλοκή και μαύρο πολιτικό χρήμα. Εκ των πραγμάτων αδυνατίζει και η δυνατότητα παρέμβασης στα όσα αφορούν την αυτοδιοίκηση, κάτι που επιτείνεται και από την πολιτική κατάρρευση.
Θα ήταν αφελές όμως να πιστεύει κάποιος ότι αυτομάτως αλλάζουν τα πράγματα στην αυτοδιοίκηση. Πολύ περισσότερο καθώς δεν είναι λίγοι εκείνοι οι παράγοντες οι οποίοι χτίζουν μεθοδικά τους δικούς τους μηχανισμούς, χρησιμοποιούν ανερυθρίαστα το δημόσιο χρήμα για να εξαγοράσουν την εύνοια μέσων μαζικής ενημέρωσης, διαχειρίζονται με αδιαφάνεια και πολιτικούς εκβιασμούς τούς διαθέσιμους πόρους. Όσο κι αν ακούγονται «βαριά» όλα αυτά, η αλήθεια είναι ότι συμβαίνουν καθημερινά και κρύβονται πίσω από την ισχύ της εξουσίας και τις τυποκτόνες νομικές διατάξεις που οδηγούν σε υποχρεωτική αυτολογοκρισία.
Ασφαλώς αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί, η αυτοδιοίκηση είναι σημαντικός θεσμός για την κοινωνία και την τοπική οικονομία, παίζει τεράστιο ρόλο στην καθημερινότητα των πολιτών και υπάρχει άμεση ανάγκη ανασυγκρότησής της. Η πολιτική πραγματικότητα που διαμορφώθηκε μπορεί να ενθαρρύνει κινήσεις ανατροπής του κατεστημένου στο χώρο της αυτοδιοίκησης. Οι προϋποθέσεις υπάρχουν, όπως και -πρωτίστως- νέοι άνθρωποι οι οποίοι θέλουν να ζήσουν και να εργαστούν στον τόπο τους, αισθάνονται πολύ περισσότερο τις συνέπειες της κρίσης και ασφαλώς την ανάγκη να αλλάξουν τα πράγματα. Μακριά από κάθε είδους χειραγώγηση, αλλά με όρεξη για το χτίσιμο μιας κοινωνίας δίκαιης, αλληλέγγυας και δημιουργικής, οι νέοι άνθρωποι, με τη συμμετοχή και τη βοήθεια όλων εκείνων που ανησυχούν για την πορεία του τόπου, μπορούν να χτίσουν νέες συλλογικότητες, που θα επιχειρήσουν να εκφράσουν από προοδευτική σκοπιά τη νέα εποχή.
Η αποστρατεία του πολιτικού προσωπικού, το οποίο εκφράζει το σύστημα που καταρρέει, δεν μπορεί να γίνει… διά νόμου, αλλά μέσα από τοπικές κινήσεις και κινήματα που θα εκφράσουν την ανάγκη για βαθιές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα, τους δημοκρατικούς και αυτοδιοικητικούς θεσμούς. Ο πολιτικός χρόνος για σοβαρή παρέμβαση στην αυτοδιοίκηση υπήρχε. Όπως και η «πρώτη ύλη» για κινήματα πόλης με επίκεντρο τις ανθρώπινες ανάγκες, το δημόσιο χώρο και την κοινωνία της αλληλεγγύης. Υπήρχαν ακόμη οι προειδοποιήσεις προφορικές αλλά και γραπτές. Και μάλιστα αμέσως μετά την πρώτη εκλογική αναμέτρηση του 2012 που ανέδειξε ένα νέο πολιτικό τοπίο. Δυστυχώς δεν εισακούστηκαν. Υπήρξαν μόνο μερικές πρωτοβουλίες μεμονωμένων ανθρώπων με κινηματική φιλοσοφία και πολιτική, οι οποίες εξακολουθούν να στηρίζονται απ΄αυτούς και μόνο. Ο όψιμος εναγκαλισμός τους σήμερα από κομματικούς μηχανισμούς, που βλέπουν αυτές τις πρωτοβουλίες ως δεξαμενές ψήφων, αφενός τις αποδυναμώνει, αφετέρου δείχνει τον Μινώταυρο που κρύβει η εξουσία μέσα της. Οι νέες προσπάθειες νέων ανθρώπων για ανατροπή του αυτοδιοικητικού «εσμού», όταν αναπτύσσονται στο ξερό γήπεδο του αντίπαλου και με κομματικό προπονητή, δεν είναι μόνο καταδικασμένες, αλλά θα σπείρουν οσονούπω και την απογοήτευση.
Νίκος Κομπότης
