Η «Παρισινή Κομμούνα» επί τάπητος στο «Σινεμά και Ιστορία: Οι Επαναστάσεις»

Την Τρίτη 26 Οκτωβρίου στην 4η συνάντηση του σεμιναρίου «Σινεμά και Ιστορία: Οι Επαναστάσεις» που οργανώνει η Κινηματογραφική Λέσχη Βριλησσίων Cine Δράση θα συζητηθεί η Παρισινή Κομμούνα βλέποντας και αναλύοντας την ταινία «Η κομμούνα» του Πίτερ Γουότκινς.

Η κομμούνα/La Commune/The Commune

Στις 18 Μαρτίου του 2021 συμπληρώθηκαν 150 χρόνια από τη μέρα που η εργατική τάξη του Παρισιού εξεγέρθηκε εναντίον της κυβέρνησης και των κυριάρχων τάξεων και πήρε την εξουσία στα χέρια της. Έγραψε έτσι τη δική της σύντομη, ρομαντική, ηρωική και τραγική ιστορία, αυτή της Παρισινής Κομμούνας και των κομμουνάρων, εγκαθιδρύοντας την πρώτη στην ιστορία κομμουνιστική κυβέρνηση στην πολιορκούμενη από τον πρωσικό στρατό του Βίσμαρκ, γαλλική πρωτεύουσα. Το πρωτότυπο αυτό πείραμα, διήρκησε 70 μέρες, μέχρι τις 28 Μαΐου 1871 και παρά τη μικρή του χρονική διάρκεια υπήρξε ένα εγχείρημα τεράστιας ιστορικής σημασίας, που επηρέασε καθοριστικά την επαναστατική θεωρία και πράξη.

Με την Παρισινή Κομμούνα έχουν ασχοληθεί άλλες δύο ταινίες. «Η Νέα Βαβυλώνα» (Novyy Vavilon) των Γκριγκόρι Κόζιντσεφ και Λεονίντ Τράουμπεργκ που γυρίστηκε στη Σοβιετική Ένωση το 1929. Ταινία στο πνεύμα της Ρωσικής Πρωτοπορίας, προϊόν της φημισμένης ερευνητικής πειραματικής ομάδας του σοβιετικού κινηματογράφου «Φάμπρικα του Εκκεντρικού Ηθοποιού» δεν αναπαριστά τα γεγονότα, αλλά ασχολείται με την αίσθηση τους και το κλίμα της περιόδου. Τον Απρίλιο του 1966, κινηματογραφήθηκε το θεατρικό έργο του Μπέρτολτ Μπρεχτ, «Οι μέρες της Κομμούνας» (Die Tage der Commune), στο ιστορικό Μπερλίνερ Ανσάμπλ στο Ανατολικό Βερολίνο. Πρόκειται λοιπόν, όχι για ταινία, αλλά για κινηματογραφημένη παράσταση από την τηλεόραση της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας. Το έργο περιγράφει η ζωή τις μέρες της Κομμούνας σε μια παρισινή εργατική συνοικία καθώς οι άνθρωποι βιώνουν μια πρωτόγνωρη δημοκρατική κοινωνία. Και όταν έρχεται η ώρα να την υπερασπιστούν θυσιάζουν τις ζωές τους.

Το 2000 ο Άγγλος σκηνοθέτης Πίτερ Γουότκινς, γύρισε την ταινία του «Η κομμούνα» διάρκειας σχεδόν 6 ωρών (345΄). Ο σκηνοθέτης αποδομεί και επανασυνθέτει όλες τις συμβάσεις του ντοκιμαντέρ, της μυθοπλασίας, του ρεπορτάζ και της θεατρικής φόρμας. Δημιουργεί έτσι ένα ντοκιμαντέρ που δεν είναι ντοκιμαντέρ αλλά μια ταινία μυθοπλασίας, στην οποία ενσωματώνεται ένα κατασκευασμένο για τις ανάγκες της ταινίας τηλεοπτικό ρεπορτάζ. Ξεκινά από τη στιγμή που ο Γάλλοι ηττώνται από τους Πρώσους και η γαλλική κυβέρνηση καταφεύγει στις Βερσαλλίες. Στο Παρίσι ο λαός δε μένει άπραγος, παίρνει την εξουσία στα χέρια του, διενεργεί εκλογές, νομοθετεί και εγκαθιδρύει τη δική του εξουσία. Για δυο μήνες περίπου, μέχρι ο Βίσμαρκ και οι Γάλλοι κυβερνητικοί να αντεπιτεθούν. Οι μάχες κράτησαν μια Ματωμένη Εβδομάδα. Χιλιάδες νεκροί στους δρόμους, άνδρες και γυναικόπαιδα. Στη συνέχεια εκτελέσεις, εξορίες και φυλακίσεις. Όπως απαιτεί η αποκατάσταση κάθε έννομης τάξης.

Ο Γουότκινς για να αναπαραστήσει τα γεγονότα της κομμούνας χρησιμοποίησε τη γιγαντιαία ιστορική αποθήκη-στούντιο του πρωτοπόρου Γάλλου σκηνοθέτη και παραγωγού Ζορζ Μελιές (1861-1938). Εκεί έστησε τα σκηνικά του και έκανε τα γυρίσματα που κράτησαν μόνον 13 ημέρες. Χρησιμοποίησε 220 ερασιτέχνες ηθοποιούς, ανάμεσα στους οποίους και αρκετούς μετανάστες χωρίς χαρτιά. Και κάπως έτσι έκανε την, κατά Γουότκινς, ανασύνθεση της ιστορίας, παρουσιάζοντας τα γεγονότα άλλοτε ως μυθοπλαστικά στιγμιότυπα, άλλοτε με καρτέλες, άλλοτε ως ταινία μέσα στην ταινία, άλλοτε ως συνεντεύξεις των πρωταγωνιστών στα δύο τηλεοπτικά συνεργεία τα οποία, υποτίθεται, πως τα μεταδίδουν. Πρόκειται για την «Εθνική Τηλεόραση των Βερσαλλιών», η οποία παρουσιάζει την καθεστωτική εκδοχή των γεγονότων και την «Κομμούνα TV», η οποία μεταφέρει τις απόψεις των επαναστατημένων κομμουνάρων.

Το τολμηρό, πρωτοποριακό σε φόρμα και περιεχόμενο έπος του Γουότκινς, κινείται ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν υποχρεώνοντας το θεατή να αμφισβητήσει ή να αντιπαρατεθεί με τις κρατούσες, «αντικειμενικές» αναγνώσεις των ιστορικών γεγονότων και να προβληματιστεί για τις αντανακλάσεις της Ιστορίας στο σήμερα. Ζωηρός σκηνοθετικός ρυθμός, συνεχείς εναλλαγές, πληροφορίες ασταμάτητες, ασπρόμαυρη φωτογραφία μοναδικής εικαστικής πλαστικότητας είναι μερικά από τα στοιχεία που καθιστούν την ταινία αριστούργημα και, παρά τεράστια διάρκειά της, μια μοναδική εμπειρία για κάθε θεατή.

Η παρακολούθηση του σεμιναρίου

Μπορεί να είναι είτε ζωντανή στο Στέκι της Δράσης (Πάρνηθος 21, Βριλήσσια) είτε διαδικτυακή μέσω της πλατφόρμας zoom εδώ:

Join Zoom Meeting
https://us02web.zoom.us/j/85422347324?pwd=RkVFaWpEQjVqUXlPY3hMMG52YXZaZz09
Meeting ID: 854 2234 7324
Passcode: 947205