Το Cine- Δράση ξεκινά τις προβολές του για το 2025 την Πέμπτη 9 Ιανουαρίου, στις 20.15 στο ΤΥΠΕΤ (Υμηττού και Πλαταιών) με την ταινία «R.M.N.» του Cristian Mungiu («4 Μήνες, 3 Εβδομάδες και 2 Μέρες», «Η Αποφοίτηση»).
Μια ταινία έντονα ρεαλιστική, πολυεπίπεδη, δραματική που στο επίκεντρο της βρίσκεται η ξενοφοβία και κάποιες περιστασιακές βαρβαρότητες των κατοίκων ενός πολυπολιτισμικού-πολυεθνικού χωριού στην Τρανσυλβανία της Ρουμανίας στην περίοδο των Χριστουγέννων του 2019. Δεν είναι μια ακόμα χριστουγεννιάτικη ταινία, καθώς η αληθινή ιστορία στην οποία βασίζεται αποτελεί για τον σκηνοθέτη το όχημα για να αποκαλύψει πως ακόμα και οι μικρές κοινότητες που χρόνια λειτουργούν ως χωνευτήρια διαφορετικών εθνοτήτων αποδεικνύονται -κάτω από ειδικές συνθήκες, όταν οικονομικές, πολιτικές, κοινωνικές δυσαρέσκειες διαλύουν τον κοινωνικό ιστό- απρόθυμες να δεχτούν κάτι καινούριο ή διαφορετικό και συμπεριφέρονται εχθρικά απέναντι στους φορείς του.
Η υπόθεση
Το «R.M.N.» είναι αναγραμματισμός του ακρωνύμιου του Πυρηνικού Μαγνητικού Συντονισμού (Ν.Μ.R), καθώς αποτελεί, σύμφωνα με τον σκηνοθέτη μια έρευνα, μια σάρωση του εγκεφάλου στην προσπάθεια του να ανιχνεύσει και να εξηγήσει όσα βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων. Κεντρικός του ήρωας είναι ο Matthias (Marin Grigore), ένας μισός Γερμανός, μισός Ρουμάνος μετανάστης που εργάζεται σε σφαγείο στην Γερμανία.
Όταν σε κάποιο διάλειμμα, ένας συνάδελφος τον αποκαλεί «τεμπέλη τσιγγάνο» εκείνος βιαιοπραγεί εναντίον του. Στη συνέχεια εγκαταλείπει τη δουλειά και επιστρέφει με ωτοστόπ στην πατρίδα του, ένα μικρό χωριό της Τρανσυλβανίας. Οι κάτοικοι του χωριού, αν και διαφορετικής εθνικής προέλευσης, γλώσσας, θρησκείας και πολιτιστικών παραδόσεων ζουν για χρόνια αρμονικά και ειρηνικά. Εκεί θα συναντηθεί με την εν διαστάσει σύζυγό του Ana (Marcina Bârlădeanu) και τον οκτάχρονο γιο τους Rudi (Mark Blenyesi). Ξαφνιασμένος θα διαπιστώσει ότι ο μικρός μετά από ένα γεγονός που συνέβη στο δάσος, φοβήθηκε τόσο που δεν μπορεί να μιλήσει για αυτό, γενικά μένει βουβός, ενώ αδυνατεί να περπατήσει μόνος τη διαδρομή για το σχολείο. Αναλαμβάνει να κάνει το παιδί «άντρα» διδάσκοντάς του την χρήση των όπλων και το κυνήγι. Ο ίδιος είναι σίγουρα ένας βίαιος άνθρωπος, υπάρχουν αναφορές σε παρελθοντικές κακοποιήσεις και η ίδια η εναρκτήρια σκηνή, αλλά εδώ ως στοργικός πατέρας αναλαμβάνει να ανεβάσει το ηθικό του παιδιού με τον μόνο τρόπο που ξέρει. Τη βία.
Ταυτόχρονα προσπαθεί να αναζωπυρώσει τις σχέσεις του με την πρώην κοπέλα του Csilla (μια εξαιρετική Judith State), μετανάστρια και η ίδια από την Ουγγαρία. Η Csilla είναι σαφώς ευκατάστατη και μορφωμένη περνά τις νύχτες της πίνοντας κρασί και διδάσκεται τσέλο. Αυτή την εποχή είναι συγκεντρωμένη στα προβλήματα που συναντά στη δουλειά της ως βοηθός, στην πραγματικότητα υπεύθυνη, λειτουργίας του μοναδικού εργοστασίου αρτοποιίας της περιοχής. Είναι στη μέση μιας αναβάθμισης με στόχο να εξασφαλίσει επιδοτήσεις από την ΕΕ αλλά αδυνατεί να βρει το αναγκαίο προσωπικό. Οι συγχωριανοί της αρνούνται να δουλέψουν σε συνθήκες επισφαλείς με μισθούς πείνας, οπότε προσλαμβάνει μετανάστες από τη Σρι Λάνκα. Εκείνοι είναι σκληρά εργαζόμενοι, προσηνείς, δεν δημιουργούν προβλήματα, αλλά η κοινότητα στρέφεται σχεδόν αμέσως εναντίον τους.
Παρά τη φαινομενική κατανόηση και ηρεμία η ειρήνη διαταράσσεται, οι φόβοι κυριεύουν τους ενήλικες και οι απογοητεύσεις, οι συγκρούσεις και τα πάθη σηκώνουν κεφάλι. Μια αντιμεταναστευτική παράνοια καταλαμβάνει όλο το χωριό και ένα σύνολο βίαιων αντιδράσεων πυροδοτείτε. Μόνο η Csilla δείχνει να μην ανησυχεί, τόσο που αναρωτιέται κανείς αν το ταξικό της προνόμιο παίζει ρόλο στην έλλειψη φόβου για το μέλλον του χωριού. Είναι μονωμένη με τρόπους που οι άλλοι δεν είναι. Αλλά η φαινομενική μεγαλοψυχία υποκινείται όχι από φιλανθρωπία, αλλά από επιθυμία να αυξηθούν οι μισθοί και το κέρδος καθώς η επιχείρηση θα έχει μεγαλύτερες φορολογικές ελαφρύνσεις αν απασχολεί περισσότερους ξένους εργάτες. Η απροθυμία του αιδεσιμότατου να μιλήσει όταν οι ξένοι εργάτες εκδιώκονται από την εκκλησία του υποδηλώνει ότι η αληθινή του πίστη δεν ταυτίζεται με τη θρησκεία του. Αυτή είναι η πιο αιχμηρή σκηνή. Έχουμε μια συγκέντρωση, τόσο γεμάτη κόσμο που πρέπει να μεταφερθεί από την εκκλησία σε άλλο κτίριο, πιθανόν επειδή ο Ιησούς δεν θα έβλεπε ατάραχος μια συνάντηση κατοίκων να μετατρέπεται σε ρατσιστικό προγκρόμ.
Η σκηνοθεσία
Ο σκηνοθέτης εμπνεύστηκε την ταινία από ένα ξενοφοβικό περιστατικό που συνέβη στο ρουμανικό χωριό Ditrău τον Ιανουάριο του 2020, όταν η πλειοψηφία του ουγγρικής καταγωγής πληθυσμού ένοιωθε την εθνική της ταυτότητα να απειλείται από την είσοδο αλλοδαπών εργατών. Το περιστατικό κατέληξε σε αναφορά που υπογράφηκε από σχεδόν 2.000 άτομα με αποτέλεσμα να εκδιωχθούν οι μετανάστες.
«Η ξενοφοβία υπάρχει παντού, αλλά αυτό ήταν ενδιαφέρον γιατί συνέβη σε μια κοινότητα ανθρώπων που ζούσαν ως μειοψηφία στη μέση μιας πλειοψηφίας, έχοντας διαφορετική γλώσσα, παραδόσεις, πολιτισμό και θρησκείες, και κανονικά θα φανταζόμασταν ότι θα έπρεπε να συμπαθούν τους ξένους…», λέει ο Mungiu. «…Παρατήρησα ότι τόσοι πολλοί από τους Ρουμάνους, Ούγγρους, Ανατολικούς που ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό μισούν να τους συμπεριφέρονται με τον τρόπο που συμπεριφερθήκαμε σε αυτούς τους ανθρώπους», συνεχίζει. «Αναρωτιόμουν γιατί οι άνθρωποι συμπεριφέρονται έτσι;». Οι κάτοικοι αυτού του χωριού σίγουρα έχουν βιώσει ρατσισμό, αλλά δεν διστάζουν να γίνουν εκφραστές του. Πόσο συχνά συμβαίνει αυτό σε όλο τον κόσμο στις μέρες μας; Άτομα των οποίων οι γονείς ήταν μετανάστες αναγκάζουν άλλους μετανάστες να φύγουν από τα σπίτια τους; Πώς συμβαίνει αυτό;
Ο Mungiu με απατηλά ήρεμο ύφος κάνει μια ταινία ενδιαφέρουσας πολυπλοκότητας. Δεν καταφεύγει σε εύκολες αφηγήσεις για ήρωες και αντιήρωες, καλούς και κακούς. Ενδιαφέρεται περισσότερο να αποκαλύψει πόσο εύκολα μπορεί κάποιος να είναι και τα δύο. Το έργο του δεν διαδραματίζεται απλά στον ρουμανικό χειμώνα—είναι τόσο το κρύο του που μπορείς να το νιώσεις. Το κρύο βρίσκεται παντού, κυρίως όμως στη μπλε χρωματική παλέτα του Tudor Vladimir Panduru. Η κάμερα του είναι τοποθετημένη έτσι που ο θεατής παρακολουθεί ανθρώπους που πιθανώς θεωρούν τους εαυτούς τους ευγενικούς και ανοιχτόκαρδους να γίνονται όλο και περισσότερο ρατσιστές. Ο φανατισμός τους είναι γυμνός, ανυπόκριτος.
Ρουμανία, Δραματική, 2022. Διάρκεια: 125’. Σενάριο-Σκηνοθεσία: Cristian Mungiu. Πρωταγωνιστούν: Marin Grigore, Judith State, Macrina Bârlădeanu, Orsolya Moldovan.
Εδώ το trailer: https://www.youtube.com/watch?v=2VArcIthFXs
