Τι ψηφίζετε, ρε;

Γράφει ο

Κώστας Γιαννόπουλος

Δεν  ξέρω πόσοι αισθάνθηκαν δυσάρεστη έκπληξη όταν διάβασαν τα τελευταία ευρήματα του Ευρωβαρόμετρου για τον Μάιο 2025 που δημοσίευσε το ΒΗΜΑ στις 8/6. Ομολογώ ότι τα βρήκα εξαιρετικώς ενδιαφέροντα. Για να μη σας κουράσω για να τα ψάχνετε, ιδού τα σημαντικότερα:

• Το 74% των πολιτών δεν εμπιστεύεται την κυβέρνηση.
• Το 78% των πολιτών δεν εμπιστεύεται τη Βουλή.
• Το 79% των πολιτών δεν εμπιστεύεται την εθνική οικονομία.
• Το 59% των πολιτών δεν εμπιστεύεται ούτε την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Οι πολιτικοί, οι κοινωνιολόγοι και άλλοι ειδικοί και μη (ιδίως αυτοί) φαντάζομαι πως θα ερμηνεύσουν αυτό το καταπληκτικό φαινόμενο μιας χώρας που δεν εμπιστεύεται τίποτε – ούτε τον εαυτό της. Θα ήθελα να συμβάλω στην προσπάθεια με μια απλή συμβουλή.

Φρόνιμο θα ήταν μεταξύ άλλων ενδελεχών ελέγχων να εξεταστεί σε βάθος το αίτιο της εκλογικής προτίμησης των ηλικιωμένων ψηφοφόρων. Έχω παρατηρήσει ότι τον τελευταίο καιρό στα κέντρα της αληθινής εξουσίας, που εκπροσωπούνται πλέον από τα κοινωνικά δίκτυα, γίνεται μεγάλη συζήτηση για εύρημα άλλης δημοσκόπησης που διαπίστωσε ότι μεγάλη μερίδα του λαού γέρασε και μυαλό δεν έβαλε. Δηλαδή μετά από τόσα χρόνια συσσωρευμένης πείρας δεν έχει μάθει να ψηφίζει και προτιμά συντηρητικά κόμματα που αντιστρατεύονται τα συμφέροντά της. Η απόγνωση των ορθοφρονούντων εκφράζεται με την επιτιμητική φράση «τι ψηφίζετε, ρε;»

Κατανοώ την αγωνία όσων προβλέπουν ότι η λανθασμένη ψήφος των γερόντων και των γεροντισσών επηρεάζει βαθύτατα το μέλλον των εγγονών τους. Κι ότι εκείνοι κι εκείνες αψήφιστα νομίζουν ότι εκπληρώνουν το χρέος τους προς τις επερχόμενες γενεές τσοντάροντας στα νεανικά έξοδα των εγγονών με ένα πενιχρό χαρτζιλίκι. Όμως, όπως λένε οι Βρετανοί, «δεν μπορείς να διδάξεις νέα κόλπα σε γέρικο σκυλί». Και είναι μάλλον απίθανο να διδάξεις σωστή εκλογική συμπεριφορά σε άτομα της Τρίτης Ηλικίας. Για τον λόγο αυτό προτάθηκαν άλλες λύσεις. Δημοφιλέστερη αναδεικνύεται η πρόταση να κλειδώνονται μέσα στο σπίτι τους οι ηλικιωμένοι την ημέρα των εκλογών ώστε να μη μπορούν να φτάσουν μπροστά στην κάλπη. Η στέρηση της προσωπικής ελευθερίας ατόμου παραβαίνει φυσικά και τον νόμο και τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά μπορούμε να κάνουμε προσωρινά τα στραβά μάτια εν όψει ενός μείζονος εθνικού αγαθού: της σωστής ψήφου. Εξ άλλου μόνο μια μέρα θα διαρκέσει ο εγκλεισμός – είναι σαν τους κατηγορούμενους που δεν απέφυγαν το αυτόφωρο. Την επομένη μπορούν να επισκεφθούν το εκλογικό κέντρο και να ξαναζήσουν τις ιστορικές στιγμές των πρώτων εκλογών στις οποίες μετείχαν ελεύθερα μετά την πτώση των δικτατόρων. Αρκεί να μην ψηφίζουν όταν δεν πρέπει.

Είναι μια καλή και μάλλον εφικτή ιδέα. Πρέπει όμως να συνδυαστεί και με άλλα σωτήρια μέτρα για να ριζώσει σε μια κοινωνία που δεν εμπιστεύεται τίποτα.

Μια συμπληρωματική ιδέα είναι να απαγορευτεί να οδηγούν άνδρες και γυναίκες που έχουν συμπληρώσει πολλά χρόνια στο τιμόνι του ΙΧ τους. Έχει αποδειχθεί στατιστικά ότι εμπλέκονται σε σοβαρά τροχαία δυστυχήματα, διότι οδηγούν επικίνδυνα, κάνουν κόντρες τις μεταμεσονύχτιες ώρες σε λεωφόρους, δεν σέβονται τα όρια ταχύτητας, παραβιάζουν συστηματικά τον κόκκινο σηματοδότη, αποφεύγουν τον αστυνομικό έλεγχο, δεν έχουν δίπλωμα, ανεβαίνουν στα πεζοδρόμια, παρκάρουν παράνομα και ως δικυκλιστές επιδίδονται σε σούζες. Θα παρατηρήσει κάποιος ότι σε παρόμοιες παραβάσεις του ΚΟΚ (ακόμη και του πρώην που δεν είχε αυστηροποιηθεί) υποπίπτουν πολύ συχνά και οι νέοι. Αλλά αυτοί έχουν το ελαφρυντικό ότι τουλάχιστον ψηφίζουν σε μεγάλα ποσοστά σωστά: τη Ζωή.

Ένα μικρό πρόβλημα είναι να καθοριστεί η ηλικία πάνω από την οποία θα απαγορεύεται η οδήγηση. Τα δελτία ειδήσεων δίνουν μεγίστη σημασία στις ηλικίες ατόμων που αναφέρονται είτε για συμμετοχή σε εγκλήματα είτε σε δυστυχήματα είτε σε άλλα δράματα. Είναι το μόνο στοιχείο ταυτότητας που ενδιαφέρει τους συντάκτες. «Ο σαρανταενάχρονος που μαχαίρωσε την τριανταδυάχρονη σύντροφό του μπροστά στα μάτια του εναμισάχρονου παιδιού τους» δεν έχει κανένα άλλο αναγνωριστικό χαρακτηριστικό, προς δόξαν της προστασίας των πολύτιμων προσωπικών δεδομένων. Εκ των υστέρων οι φιλομαθείς ακροατές μπορούν να μάθουν πως ήταν αλλοδαπός ή ανήκε σε ευπαθή κοινωνική ομάδα. Προέχει η φροντίδα να μην υποδαυλίσουμε το φυλετικό μίσος – αρκεί ο εμφύλιος με τις ηλικίες. Αποκλείεται η έμφαση στην ηλικία να δίνεται άσκοπα. Μάλλον βρισκόμαστε μπροστά σε μια εν εξελίξει συνωμοσία ώστε να δεχθούν οι παραβάτες τα σκληρά μέτρα που απεργάζονται οι Αρχές.

Ριζική λύση θα ήταν αναμφίβολα να περιοριστεί το προσδόκιμο ύψος ζωής των ηλικιωμένων πολιτών που δεν προσφέρουν πλέον στην κοινωνία αλλά κατ’ εξακολούθηση ζουν όλο και περισσότερα χρόνια. Όμως με την παράταση της ζωής τους, πέραν των λογικών προγνωστικών επιβαρύνουν το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας. Οικονομικές μελέτες έχουν δείξει ότι πρέπει να δουλεύουν από δύο εργαζόμενοι ώστε με τις εισφορές τους να εξασφαλίζουν τη σύνταξη και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη όσων έχουν πάψει να εργάζονται. Ο Απόστολος Παύλος είχε πρώτος εντοπίσει την αδικία εις βάρος του παραγωγικού προσωπικού από την εποχή που δεν υπήρχε κράτος κοινωνικής πρόνοιας: «ο μη εργαζόμενος μηδέ εσθιέτω», σάλπισε. Θα μπορούσε να εφαρμοστεί και ως μέθοδος αξιολόγησης των δημοσίων υπαλλήλων, αλλά αν και χριστιανικής προέλευσης είναι πολύ σκληρή. Μαζί του περί τους 20 αιώνες αργότερα, συμφώνησε ο διάσημος θεατρικός συγγραφέας Μπέρναρντ Σω. Απηύθυνε «έκκληση στους χημικούς να εφεύρουν ένα ανθρωπιστικό αέριο που να σκοτώνει ακαριαία και ανώδυνα» όσους δεν δικαιολογούν την ύπαρξή τους και αποτελούν βάρος για την κοινωνία. Δεν προσδιόρισε την κατηγορία των παρασίτων ούτε διευκρίνισε αν έκανε μακάβριο χιούμορ. Σε κάποιους όμως άρεσε η ιδέα. Κατά σύμπτωση μάλιστα με τις ίδιες λέξεις, «ανθρωπιστικό αέριο», περιέγραψε το Zyklon ο Άιχμαν – μόνο που εκείνος ήξερε από ποιους σκόπευε να απαλλάξει την κοινωνία.

Κάποιοι προοδευτικοί, που είναι με τον άνθρωπο ανεξαρτήτως ηλικίας, θα εξεγερθούν με τις ιδέες των εκλογικών αποκλεισμών. Έχουν στο οπλοστάσιό τους επιχειρήματα από το ένδοξο παρελθόν της Αρχαίας Ελλάδας και από το λιγότερο ένδοξο παρόν των δυτικών δημοκρατιών. Οι ηλικιωμένοι πολίτες ήταν άτομα άξια τιμής και οι νέοι δεν τους παραχωρούσαν απλώς τη θέση τους σε ένδειξη σεβασμού (όπως έγινε στην Ολυμπία με τους Σπαρτιάτες) αλλά τους ανέθεταν και διοικητικά καθήκοντα στο Σώμα της Γερουσίας. Από την αρχαία παράδοση δεν επέζησε η παραχώρηση καθίσματος στους έχοντες ανάγκη. Εξακολουθεί όμως να ισχύει σε πολλά δυτικά κράτη ο θεσμός της Γερουσίας με διαφορετικά ονόματα αλλά με συγκεκριμένα καθήκοντα. Φαίνεται πως εκεί οι ηλικιωμένοι έμαθαν να ψηφίζουν γιατί δεν τους ψέκασαν όταν έπρεπε.