Τα Βόρεια Προάστια καλούνται πλέον να αντιμετωπίσουν τις σοβαρότατες συνέπειες της πρόσφατης μεγάλης πυρκαγιάς στην Πάρνηθα, αλλά και της ιλιγγιώδους ανάπτυξής τους. Οι επισημάνσεις του αναπληρωτή καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Μάνθου Σανταμούρη στην ΑΜΑΡΥΣΙΑ είναι αποκαλυπτικές.
H πυρκαγιά στην Πάρνηθα είχε -μεταξύ άλλων- ως αποτέλεσμα η Αθήνα να χάσει τον σημαντικότερο μηχανισμό μείωσης της θερμοκρασίας που διέθετε. Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξαν, μεταξύ άλλων, το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, η Ομάδα Φυσικής Κτηριακού Περιβάλλοντος του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, το ελληνικό γραφείο της Greenpeace και το WWF Ελλάς, που παρουσίασαν σε κοινή συνέντευξη Tύπου τα απαραίτητα μέτρα για την αντιμετώπιση της αύξησης της θερμοκρασίας στο Λεκανοπέδιο μετά την πυρκαγιά στην Πάρνηθα. Ειδικά τα Βόρεια Προάστια πρόκειται να επιβαρυνθούν πολύ, μια και βρίσκονται μακριά από τη θάλασσα, ενώ πλέον όλοι οι γύρω ορεινοί όγκοι, ακόμη και ο «μακρινός» Υμηττός, έχουν το μερίδιό τους στην… καμένη γη.
Ως προς τα μέτρα που παρουσιάστηκαν στη συνέντευξη, συνοπτικά περιλαμβάνουν τον έλεγχο και τη μείωση της κίνησης των αυτοκινήτων στην πόλη, την επιλογή ψυχρών υλικών για κτήρια, δρόμους και πεζοδρόμια, την προστασία του εναπομείναντος πρασίνου και τη μετατροπή των τελευταίων αδόμητων χώρων σε ψυχρές οάσεις.
Για τις επιπτώσεις της πυρκαγιάς της Πάρνηθας στα Βόρεια Προάστια, η «Α» μίλησε με τον κ. Μάνθο Σανταμούρη, αναπληρωτή καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών και εισηγητή στην κοινή συνέντευξη Τύπου από την Ομάδα Φυσικής Κτηριακού Περιβάλλοντος του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Κύριε Σανταμούρη, ποιες θεωρείτε ότι θα είναι οι άμεσες επιπτώσεις της πυρκαγιάς στην Πάρνηθα για τα Βόρεια Προάστια;
Η Πάρνηθα ήταν το φυσικό κλιματιστικό της Αττικής, που πλέον χάθηκε. Ο αέρας που ερχόταν στα βόρεια, περνώντας πάνω από την Πάρνηθα γινόταν ψυχρότερος και έτσι είχαμε πάντα εδώ χαμηλότερες θερμοκρασίες απ' ό,τι στην υπόλοιπη Αττική. Τώρα ο αέρας που θα διεισδύει θα είναι θερμότερος. Το πρόσθετο θερμικό φορτίο που θα δεχτούν οι Δήμοι της περιοχής θα είναι παραπλήσιο με αυτό που δημιουργεί η κίνηση των αυτοκινήτων. Από την άλλη μεριά βέβαια, δεν πρέπει να κινδυνολογούμε. Δεν πρόκειται ξαφνικά να ανέβει η θερμοκρασία 30 βαθμούς, όπως άκουσα να λένε. Μια μικρή αύξηση βέβαια θα επέλθει. Τα Βόρεια Προάστια όμως θα θερμανθούν παραπάνω και από άλλους παράγοντες, καθώς στην περιοχή εισέρχονται συνεχώς περισσότερα αυτοκίνητα, ενώ χτίζονται πολλά κτήρια χωρίς πρόβλεψη βιοκλιματικής. Γυάλινα, με πολλά κλιματιστικά, που εκλύουν ακόμη περισσότερη θερμότητα στο περιβάλλον.
Τα Βόρεια Προάστια -και ειδικά το Μαρούσι- έχουν μεγάλο πρόβλημα ρύπανσης από μικροσωματίδια. Μια επιπλέον αύξηση της θερμοκρασίας πού θα οδηγήσει;
Είναι ακριβώς οι φωτοχημικοί ρύποι, το όζον, που θα αυξηθούν – και το Μαρούσι έχει ήδη μεγάλο πρόβλημα. Μαζί με όλα όσα είπαμε, θα οδηγηθούμε σε μια σημαντική μεταβολή της θερμοκρασίας και παραπέρα σε χειροτέρευση της ποιότητας ζωής.
Υπάρχει κάποιο χρονοδιάγραμμα για τις επιπτώσεις στην καθημερινότητα των Βορείων Προαστίων;
Οι εξελίξεις είναι πολύ γρήγορες. Η Αθήνα επεκτείνεται συνεχώς, με τρόπο που δεν συνάδει στη διεθνή πρακτική. Το κέντρο αδειάζει, γκετοποιείται, δημιουργούνται νέα δίκτυα στην περιφέρεια χωρίς κάποιο ορθό μοντέλο ανάπτυξης. Υπάρχουν πολλά κτήρια στο κέντρο που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη στέγαση των δημόσιων υπηρεσιών. Αντ' αυτού, έρχονται στα προάστια. Και μαζί με τους ιδιώτες φέρνουν τον θόρυβο, τη ρύπανση, το μποτιλιάρισμα, την αύξηση της θερμοκρασίας. Αλλά είναι μια διαδικασία σε εξέλιξη, δεν υπάρχει χρονοδιάγραμμα. Σε μια άλλη μακρόχρονη διαδικασία, θα αρχίσουν να πέφτουν οι εμπορικές αξίες των ακινήτων, λόγω της υπερπροσφοράς που θα υπάρχει. Το βλέπουμε να συμβαίνει: τα Βόρεια Προάστια χτίζονται συνεχώς, με λάθος υλικά και λάθος τρόπο. Και δεν πρέπει να μείνουμε στο ότι θα πέσει η αξία τους, αλλά στην ποιότητα ζωής που θα παρέχουν.
Υπάρχουν συγκεκριμένα μέτρα εξισορρόπησης της αναμενόμενης αλλαγής του κλίματος;
Υπάρχουν λύσεις, που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα. Αρχικά να μετατραπούν οι ελεύθεροι και αδόμητοι χώροι σε ψυχρές οάσεις, αφού οι ελεύθεροι χώροι στο Λεκανοπέδιο συνεχώς μειώνονται και η προσθήκη νέων κτηρίων επιβαρύνει το θερμικό ισοζύγιο της πόλης. Να δοθεί προτεραιότητα στις μετακινήσεις με μέσα συλλογικής μεταφοράς και να ελέγχεται η κίνηση των οχημάτων, αφού η θερμότητα που εκλύεται από αυτά μπορεί να ανεβάσει τη θερμοκρασία μέχρι και 1 βαθμό Κελσίου. Να περιοριστεί η δόμηση αλλά και να θεσπιστούν κριτήρια για όλα τα νέα κτήρια, ώστε να παρουσιάζουν βιοκλιματικά χαρακτηριστικά. Πρέπει να βελτιωθούν τα παλαιά κτήρια, με χρήση πράσινων οροφών ή ψυχρών χρωμάτων, που μπορούν να κατεβάσουν τη θερμοκρασία της πόλης έως και 3 βαθμούς Κελσίου. Η χρήση ψυχρών υλικών στην κατασκευή δρόμων, πεζοδρομίων και ακάλυπτων χώρων θεωρείται πια επιβεβλημένη, αφού η χρήση ακατάλληλων υλικών αυξάνει πολύ την επιφανειακή θερμοκρασία της πόλης, με συνέπεια την αύξηση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος.
Εδώ να σημειώσω κάτι που αφορά αποκλειστικά στο Μαρούσι. Πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, όταν κατασκευάζονταν τα μεγάλα κτήρια, ο πρώην δήμαρχος είχε κυκλοφορήσει ένα φυλλάδιο, που έλεγε ότι χρησιμοποιούνται ψυχρά, οικολογικά υλικά. Επειδή κάναμε μελέτες, από τότε ακόμα ξέραμε ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Τέλος, επιβεβλημένη κίνηση θα είναι η άμεση υιοθέτηση και εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για την ενεργειακή ποιότητα των κτηρίων, αφού η ενεργειακή απόδοσή τους στη χώρα μας είναι απαράδεκτη, με αποτέλεσμα την εξαιρετικά μεγάλη κατανάλωση ενέργειας, την αύξηση του απαιτούμενου φορτίου αιχμής για τον κλιματισμό των κτηρίων, αλλά κυρίως την έκλυση εξαιρετικά σημαντικών ποσοτήτων ανθρωπογενούς θερμότητας προς το εξωτερικό περιβάλλον. Τα συγκεκριμένα μέτρα είναι ούτως ή άλλως απαραίτητα για το Λεκανοπέδιο, όμως η καταστροφή της Πάρνηθας έχει κάνει πλέον επιτακτική την ανάγκη υιοθέτησής τους.
Τύφλα να 'χει το κέντρο της Αθήνας
Το Μαρούσι εξακολουθεί να βρίσκεται στην κορυφή τις λίστας με τις πιο βεβαρημένες περιοχές ως προς τους ατμοσφαιρικούς ρύπους. Παρά το γεγονός ότι επανειλημμένα τον τελευταίο καιρό οι μετρήσεις του αέρα έχουν καταδείξει το πρόβλημα και παρά την ανησυχία και τον δικαιολογημένο προβληματισμό της δημοτικής αρχής της πόλης, η κατάσταση δείχνει να παραμένει αμετάβλητη, όπως απέδειξαν και τα πλέον πρόσφατα στοιχεία.
Οι ειδικοί του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τη αυξημένη συγκέντρωση όζοντος, που ενισχύεται από τον καύσωνα και την πτώση της ταχύτητας των ανέμων.
Μολονότι ο αριθμός των οχημάτων που κυκλοφορούν έχει μειωθεί στην Αθήνα λόγω των καλοκαιρινών αδειών, η συνεχής ηλιοφάνεια, οι υψηλές θερμοκρασίες και οι συσσωρευμένοι ατμοσφαιρικοί ρύποι, σε συνδυασμό με την καταστροφή του δάσους της Πάρνηθας, ανησυχούν τους επιστήμονες.
«Τα στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ για τις ωριαίες τιμές του όζοντος δεν προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία. Οι συγκεντρώσεις, όμως, που δεν πρέπει να ξεπερνιούνται για να επιτευχθεί ο μακροπρόθεσμος στόχος προστασίας της υγείας, παρουσιάζουν υπερβάσεις στους περισσότερους σταθμούς μετρήσεων του Λεκανοπεδίου», ανέφερε πρόσφατα ο δρ Αλέξανδρος Παπαγιάννης, υπεύθυνος της Ομάδας Τηλεπισκόπησης Λέιζερ του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Διευκρινίζει δε ότι η μέγιστη τιμή στη συγκέντρωση όζοντος σε ένα οκτάωρο δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 120 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα.
Οι «γκρίζες» λίστες
Σύμφωνα με τον πίνακα συγκεντρώσεως όζοντος που εκδόθηκε λίγο μετά την πυρκαγιά της Πάρνηθας από το ΥΠΕΧΩΔΕ, υπερβάσεις για τον μακροπρόθεσμο στόχο υγείας εντοπίστηκαν στη Νέα Σμύρνη (156 μgr/m3), στο Μαρούσι (144), στο Περιστέρι και στην Αγία Παρασκευή (143), στον Πειραιά και στη Γεωπονική Σχολή (142), στους Θρακομακεδόνες (141), στου Ζωγράφου και στη Λυκόβρυση (138) και στα Λιόσια (131).
Σχεδόν έναν μήνα μετά την πυρκαγιά της Πάρνηθας, σημαντική ποσότητα αιωρούμενων μικροσωματιδίων παραμένει εγκλωβισμένη από το έδαφος έως το ύψος των 2.400-2.800 μέτρων, σύμφωνα με τις μετρήσεις του συστήματος Lidar του Πολυτεχνείου.
Ανάλογη ήταν η κατάσταση και την Τετάρτη 25 Ιουλίου. Στις 4 το μεσημέρι το όζον ξεπέρασε τα όρια συναγερμού σε Μαρούσι (245 μg/m³), Περιστέρι (230 μg/m³), Αγία Παρασκευή (222 μg/m³) και Ζωγράφου (202 μg/m³).
«Αυτά τα μικροσωματίδια επηρεάζουν την ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε. Μετά τις 12 το μεσημέρι τα σωματίδια ΡΜ 0,3 εισέρχονται στα κατώτερα ατμοσφαιρικά στρώματα και τα εισπνέουν οι κάτοικοι του Λεκανοπεδίου», αναφέρει ο κ. Παπαγιάννης και προσθέτει: «Αξιοσημείωτο είναι ότι το όζον υπερέβαινε τα επικίνδυνα όρια καθ' όλη τη διάρκεια του 24ώρου. Αυτό σημαίνει ότι είμαστε διαρκώς εκτεθειμένοι. Και θα είμαστε τουλάχιστον μέχρι το τέλος του καλοκαιριού». Οι τιμές του όζοντος είναι υψηλές σε όλη την Ελλάδα, αλλά και στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, λόγω ηλιοφάνειας και δασικών πυρκαγιών. Οι ρύποι μπορεί να μεταφέρονται σ' εμάς από την Ιταλία και κατόπιν στην Τουρκία.
Σημειώνεται ότι το όζον είναι δευτερογενής ρύπος, δηλαδή δημιουργείται από το μονοξείδιο του άνθρακα, τους υδρογονάνθρακες, το μονοξείδιο και το διοξείδιο του αζώτου υπό την επίδραση του φωτός. Οι δασικές πυρκαγιές, σε συνδυασμό με την άπνοια, εντείνουν το φαινόμενο. Γι' αυτό, σύμφωνα με τους επιστήμονες, «είναι πολύ σημαντικό να περιοριστεί η κίνηση των Ι.Χ. στο κέντρο των πόλεων, αλλά και να εντατικοποιηθούν οι έλεγχοι στις βιομηχανίες, ακόμα και κατά τη διάρκεια της νύχτας, όταν συχνά "αποφεύγεται" τεχνηέντως η χρήση φίλτρων».
Γιάννης Μπεθάνης – Τάνια Κατσάνη
