Από την έντυπη έκδοση IASIS που κυκλοφορεί
Γράφει η Άννα Χατζηδημητρίου BA, MSc, D.CBT
Ψυχολόγος Υγείας
Διευθύντρια Τμήματος Ψυχολογίας Ιατρικoύ Κέντρου Αθηνών
Ειδικευμένη στην Ψυχο-ογκολογία Διαχείριση χρόνιου πόνου, St Thomas & St Guys Hospital, UK
Ειδικευμένη στις Διατροφικές Διαταραχές και στην Παχυσαρκία, National Center of Eating Disorder, UK
Η πανδημία του COVID-19 μετράει πάνω από ένα χρόνο από την έναρξή της και έχει αφήσει, πλέον, παγκοσμίως το ψυχικό της αποτύπωμα.
Σύμφωνα με τα πρόσφατα προκαταρκτικά αποτελέσματα της διεθνούς μελέτης COH-FIT, που διερευνά τους παράγοντες που επηρεάζουν τη σωματική και ψυχική υγεία σε καιρούς μεταδοτικών λοιμώξεων και περιοριστικών μέτρων, η αύξηση των επιπέδων στρες, μοναξιάς και θυμού είναι διπλάσια ή και τριπλάσια στην Ελλάδα, συγκριτικά με τις άλλες χώρες.
Η παρατεταμένη διάρκεια, στην οποία ο ανθρώπινος οργανισμός είναι εκτεθειμένος στον φόβο μετάδοσης του ιού αλλά και το άγχος που προκαλεί η αβεβαιότητα, η απώλεια της καθημερινότητάς μας, η καραντίνα, η αλλαγή συνηθειών και η επίδραση στην οικονομική σταθερότητα, η απομάκρυνση από τους οικείους, έχει παρατηρηθεί στη διεθνή επιστημονική κοινότητα ως όρος «coronaphobia» και συχνά, γίνονται αναφορές ότι βιώνουμε την πανδημία του φόβου.
Βρισκόμαστε, πλέον, στο τρίτο κύμα της πανδημίας του κορωνοϊού, η χρονική διάρκεια της πανδημίας αφήνει μια ψυχική κόπωση, ο εγκλεισμός και το φαινόμενο της «κορωνοφοβίας» επιφέρει έναν μεγάλο αριθμό από βιοψυχωκοινονικές επιπτώσεις που ποικίλλουν, ανάλογα πάντα με την κάθε προσωπικότητα του ανθρώπου, την κοινωνικοοικονομική του κατάσταση και το προϋπάρχον ψυχολογικό του ιστορικό, εφ’ όσον υπάρχει.
Ψυχοκοινωνικές Επιπτώσεις της πανδημίας Covid-19
Οι πιο συχνές επιπτώσεις που έχουν παρατηρηθεί πως επιβαρύνουν τον ψυχισμό είναι οι ακόλουθες:
• Έντονο άγχος, συνεχής ανησυχία, επίμονος φόβος, πανικός
• Δυσκολίες στη συγκέντρωση και τον ύπνο
• Συναισθήματα αγανάκτησης, ματαιότητας, απαισιοδοξίας, απώλειας ή πένθους
• Η αίσθηση να νιώθει κανείς ανήμπορος και αβοήθητος
• Καταθλιπτική διάθεση
• Συστηματικός εκνευρισμός ή ανεξέλεγκτος θυμός
• Υπερένταση ή υπερκινητικότητα
• Ανία από την έλλειψη ερεθισμάτων, επιλογών διασκέδασης και της καθημερινής ρουτίνας.
• Έλλειψη κινήτρου ή απόσυρση από δραστηριότητες
• Υπερανάλυση και αρνητικές σκέψεις για το μέλλον
• Ψυχική υπερκόπωση από τον εγκλεισμό και τις συνεχόμενες αλλαγές που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε
• Διαταραγμένες διαπροσωπικές, οικογενειακές σχέσεις
• Κοινωνική απόσυρση, αποφυγή για επικοινωνία με τους οικείους
• Αύξηση σε συμπεριφορές όπως στο κάπνισμα, στην κατανάλωση του αλκοόλ και της διατροφής
• Υπερβολική ή εμμονική ενασχόληση, γενικά, με το διαδίκτυο/social media/video games
• Υπερβολική ενασχόληση με τον κορωνοϊό αλλά και γενικά με άλλα θέματα υγείας
• Υπερβολική έκθεση στην πληροφόρηση από τα media
Οι Ψυχολόγοι και οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας απέναντι στην κρίση της πανδημίας και την απειλή που δημιουργεί στον ανθρώπινο ψυχισμό προτείνουμε κάποιες πρακτικές συμβουλές, Γνωσιακές – Συμπεριφορικές τεχνικές για να διαχειριστεί κανείς το άγχος, τους φόβους και τις καθημερινές ανησυχίες. Είναι σημαντικό, όμως, να αναφέρουμε ότι δεν αποσκοπούν να αντικαταστήσουν την ψυχολογική υποστήριξη ή την ψυχοθεραπεία όπου αυτή κρίνεται αναγκαία.
Ψυχολογική αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας Covid-19
• Ενημερωθείτε υπεύθυνα για το τι συμβαίνει και ποια είναι τα μέτρα αντιμετώπισης και προστασίας, από έγκυρες δημοσιογραφικές και επιστημονικές πηγές, η γνώση δίνει αίσθηση ελέγχου της κατάστασης.
• Περιορίστε τη συνεχή, άσκοπη έκθεση στην πληροφόρηση από τo διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η επαναλαμβανόμενη ενημέρωση αυξάνει το άγχος και πιθανά την παραπληροφόρηση.
• Δημιουργήστε και διατηρήστε μια καθημερινή ρουτίνα που θα βελτιώνει όσο δυνατόν περισσότερο τη σωματική και ψυχική υγεία: ισορροπημένη μεσογειακή διατροφή, επαρκής ποιοτικός ύπνος, σωματική άσκηση, μείωση της υπερκατανάλωσης αλκοόλ, καπνίσματος και χρήσης ουσιών.
• Προετοιμάστε, σε κατάσταση ηρεμίας, ένα εναλλακτικό σχέδιο επίλυσης κρίσεως να το έχετε έτοιμο για ενεργοποίηση σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης για την πιθανή μόλυνση με τον ιό σε προσωπικό και οικογενειακό επίπεδο. Δεν θα έχετε έτσι συνέχεια το προσδοκόμενο άγχος να σας ταλαιπωρεί, θα είστε έτοιμοι, πρακτικά και συναισθηματικά, να ξέρετε τι πρέπει να κάνετε σύμφωνα και με τις κρατικές οδηγίες, έτσι θα νιώθετε περισσότερο έλεγχο της κατάστασης.
• Μείνετε συνδεδεμένοι με φίλους και οικογένεια, προσπαθήστε να συνεχίσετε να επικοινωνείτε με τους κοντινούς σας ανθρώπους, νιώστε κοντά τους ψυχικά έστω και χωροταξικά μακριά. Ένα υποστηρικτικό δίκτυο μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της αίσθησης κανονικότητας και ανταλλαγής συναισθημάτων για την κοινή εμπειρία, προσφέροντας ανακούφιση από το άγχος. Όσο μπορείτε διατηρείστε την αίσθηση του χιούμορ σας, είναι μια πολύ αποτελεσματική ανθρώπινη άμυνα στις δυσκολίες.
• Εστιάστε τη σκέψη σας σ’ αυτά που είναι θετικά στη ζωή σας και στα πράγματα που μπορείτε να ελέγξετε. Όταν δεν μπορούμε ν’ αλλάξουμε μια κατάσταση που ζούμε αλλάζουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε γι αυτήν, δίνουμε μια πιο θετική ερμηνεία, γινόμαστε πιο ευέλικτοι και προσαρμοστικοί με τη σκέψη μας.
• Εξασκήστε την τεχνική της ευγνωμοσύνης. Αφιερώστε καθημερινά χρόνο για να σκεφτείτε τρία πράγματα για τα οποία είστε ευγνώμονες, τα οποία συνεχίζουν παρά τις καταστάσεις να σας γεμίζουν με θετικά συναισθήματα.
• Προσέξτε μην πέσετε στις «παγίδες της σκέψης» όπως καταστροφολογία, υπεργενίκευση συμπτωμάτων, αυθαίρετα συμπεράσματα, εμμονική ανακύκλωση των αρνητικών σκέψεων. Για παράδειγμα, κάποιος που έχει λίγο βήχα για μια μέρα δεν έχει απαραίτητα κορωνοϊό.
• Αποσπάστε την προσοχή σας από το πρόβλημα, τις αρνητικές σκέψεις και την συναισθηματική δυσφορία που σας προκαλεί κάνοντας ευχάριστες και χαλαρωτικές δραστηριότητες, έστω και εντός σπιτιού, μικρές απολαύσεις και καθημερινές χαρές σε απλά πράγματα, μουσική, ένα βιβλίο, μια σειρά. Σκόπιμα, ασχοληθείτε με δραστηριότητες που σας αποτρέπουν από την εστίαση σε ανησυχία, άγχος και αρνητισμό.
• Εξερευνήστε διαδικτυακά νέες ασχολίες ή πράγματα που θέλετε να μάθετε ή να κάνετε και δεν είχατε ποτέ χρόνο. Η αίσθηση ότι προσμένεις να μάθεις κάτι νέο σε γνώση ή εμπειρία δίνει μια αίσθηση εξέλιξης, αυτο-αξίας και εσωτερικής ικανοποίησης, που πάει κόντρα στη στασιμότητα και την έλλειψη ερεθισμάτων που μας επιβάλλει η πανδημία.
• Αναγνωρίστε το δικό σας συναίσθημα με κατανόηση για τα όσα συμβαίνουν, ονομάστε το άγχος – φόβος – θυμός – θλίψη και αποδεχθείτε το, βιώστε το παρατηρώντας το και αντιμετωπίστε το με ψυχραιμία. Εστιάστε στο να ρωτήσετε «τι κάνω τώρα που συμβαίνει αυτό» και όχι στο «γιατί να συμβαίνει αυτό». Επικεντρωθείτε στις λογικές παρά τις συναισθηματικές απαντήσεις.
• Αν αισθάνεστε ότι συναισθηματικά δυσφορείτε, κάντε την τεχνική της αποστασιοποίησης για να διαχειριστείτε το συναίσθημα και να εκλογικεύσετε πιο εύκολα την κατάσταση. Σκεφτείτε τι θα λέγατε σ’ έναν φίλο γι’ αυτή την κατάσταση, πώς θα τον υποστηρίζατε, πώς θα τον ενθαρρύνατε και πώς θα τον καθησυχάζατε. Κάντε προσπάθεια να πράξετε έτσι, προς τον εαυτό σας.
• Αν οι ψυχολογικές επιπτώσεις επιμένουν ή παρατηρείτε έντονα συμπτώματα ψυχικής δυσχέρειας, (καταθλιπτική διάθεση, αγχώδεις διαταραχές, μετα-τραυματικό άγχος κ.λπ.) να απευθυνθείτε για την αξιολόγησή τους και την αντιμετώπισή τους σ’ έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Είναι σημαντικό αυτήν την περίοδο κανείς να μην υποφέρει ψυχικά, σιωπηλά και απομονωμένα, ν’ απευθύνεται για βοήθεια ή θεραπεία αν χρειαστεί.
Όσο μεγαλύτερη είναι η διάρκεια έκθεσης στην πανδημία του COVID-19 τόσο συνδέεται µε επιβαρυμένη ψυχική υγεία και συμ-πτωματολογία µετα-τραυματικού άγχους. Σε μια έρευνά του το Centre for Mental Health Forecast, εφαρμόζοντας στατιστικά μοντέλα πρόβλεψης, αναφέρει ότι στη μετά COVID-19 εποχή με το πέρας της πανδημίας, πάνω από 10 εκατομμύρια άνθρωποι θα απευθυνθούν για ψυχολογική υποστήριξη. Περίπου1.3 εκατομμύρια άνθρωποι που δεν είχαν παρουσιάσει πριν την πανδημία ψυχικά προβλήματα αναμένεται να ζητήσουν βοήθεια για αγχώδεις διαταραχές και 1.8 εκατομμύρια είναι πιθανό να απευθυνθούν για θεραπεία της κατάθλιψης.
Στο τμήμα Ψυχολογίας του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, η Διευθύντρια κ. Άννα Χατζηδημητρίου, Ψυχολόγος Υγείας, BA, MSc, D.CBT με 20ετή επιστημονική και κλινική εμπειρία, με εξειδίκευση στην ψυχολογία υγείας σε θέματα χρόνιων ιατρικών νοσημάτων, εφαρμόζει ένα εξειδικευμένο θεραπευτικό πρόγραμμα για την ψυχολογική αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας, βασισμένο στα νεότερα επιστημονικά δεδομένα για το COVID-19 και στo σεμινάριο ψυχικής υγείας του Harvard Medical School: COVID-19 επιπτώσεις και στρατηγικές αντιμετώπισης για το μέλλον.
Στην προσπάθειά μας να είμαστε ένα βήμα μπροστά με καινοτόμες θεραπευτικές τεχνικές και με αίσθηση ευθύνης για τη δύσκολη εποχή που διανύουμε, προετοιμαζόμαστε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τις ψυχικές επιπτώσεις που θα έχουν έξαρση στην μετα-COVID-19 εποχή και να είμαστε κοντά στους ανθρώπους δια ζώσης τηρώντας όλα τα μέτρα προστασίας αλλά και με τη δυνατότητα της τηλε-ψυχολογίας και νέων καινοτόμων θεραπευτικών τεχνικών για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή της ψυχολογικής υποστήριξης, όπως το απαιτούν οι συνθήκες την πανδημίας.
Το τμήμα Ψυχολογίας προσφέρει τις παρακάτω ψυχικές υπηρεσίες για τη σφαιρική και πολυπαραγοντική αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών επιπτώσεων της πανδημίας:
– Πρόγραμμα ψυχολογικής αντιμετώπισης Harvard Medical School: COVID-19 επιπτώσεις και στρατηγικές αντιμετώπισης για το μέλλον.
– Ψυχο-εκπαίδευση δεξιοτήτων για την ενίσχυση της ψυχολογικής ανθεκτικότητας, προσαρμοστικότητας, ευελιξίας, τεχνικές θετικής ψυχολογίας και προσωπικής ανάπτυξης εν μέσω κρίσης.
– Γνωσιακή – Συμπεριφοριακή θεραπεία για τη διαχείριση συναισθημάτων άγχους, θυμού και την τροποποίηση των αρνητικών σκέψεων, που προκύπτει για το μέλλον και την μετά COVID-19 εποχή.
– Γνωσιακή – Συμπεριφορική θεραπεία για την τροποποίηση και βελτίωση των συμπεριφορών υγείας, υποστήριξη για τη μείωση ή διακοπή στο κάπνισμα, στο αλκοόλ ή την αύξηση βάρους.
– Ψυχολογική αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών, επεισοδιακή υπερφαγία, βουλιμία που εντάθηκε από το άγχος την πανδημίας ή/και τον εγκλεισμό.
– Ψυχολογική υποστήριξη σε όσους με την έναρξη της πανδημίας αντιμετωπίζουν μετα-τραυματικό άγχος, καταθλιπτική διαταραχή αλλά και αγχώδεις διαταραχές.
– Ψυχολογική υποστήριξη για ασθενείς με χρόνια ιατρικά νοσήματα, όπως ογκολογικά, καρδιοαγγειακά, αυτο-άνοσα νοσήματα που δυσκολεύονται στην προσαρμογή της νόσου, αντιμετωπίζοντας και την ψυχική επιβάρυνση που νιώθουν από την πανδημία.
– Ανακουφιστική και παρηγορητική ψυχολογική υποστήριξη για το πένθος που αντιμετωπίζουν οι οικογένειες που θρηνούν κάποιο μέλος που πέθανε από COVID -19.
