Γράφει ο Γεώργιος Γενετζάκης, φιλόλογος στο Χαλάνδρι
Αποτελεί κοινό τόπο στους ειδικούς επιστήμονες ότι η οποιαδήποτε μορφή βίας επωάζεται αρχικά μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον. Αντίθετα, η διαμόρφωση μίας προσωπικότητας, που αποφεύγει συνειδητά την κάθε μορφή επιθετικότητας, ξεκινά κατά κανόνα από υγιή γονεϊκή ανατροφή. Μία σειρά από παιδαγωγικές διαδικασίες σμιλεύουν τον εσωτερικό κόσμο του παιδιού για την υιοθέτηση ειρηνικών συμπεριφορών.
Πρωταρχικά, καταλυτικός παράγοντας θεωρείται η ανάπτυξη του παιδιού σε ένα περιβάλλον συνεννόησης των γονέων του. Οι αρμονικές σχέσεις, ο ήπιος ανάμεσά τους διάλογος, ο τεκμηριωμένος λόγος, η ανενδοίαστη αναγνώριση του λάθους σε συνδυασμό με την αίτηση συγγνώμης, ο έπαινος του άλλου, ο σεβασμός της προσωπικότητάς του, η απουσία επιβολής θέλησης, η κοινή γραμμή και γενικά η μεταξύ τους αγάπη δημιουργεί κλίμα ψυχικής ισορροπίας στο παιδί. Ως αποτέλεσμα, το νεαρό άτομο μεγαλώνει χωρίς ανασφάλειες και με σταθερά σημεία αναφοράς, που το κάνουν να νιώθει συναισθηματικά επαρκές, ώστε η βία, ως μορφή άμυνας ή επίθεσης, δεν έχει κανένα λόγο να εμφιλοχωρήσει.
Εξίσου σημαντική συνιστώσα αποτελεί η μετάδοση στο παιδί αρχών και η σφυρηλάτηση ορίων. Οι γονείς συστηματικά, με τον λόγο τους αλλά κυρίως το παράδειγμά τους, προσπαθούν να μεταλαμπαδεύσουν στο παιδί τους από την τρυφερή ηλικία, τις αξίες του συλλογικού βίου: συνεργασία, ανεκτικότητα, υπομονή, συγγνώμη, συλλογικό πνεύμα, σεβασμό της διαφορετικής άποψης, δικαιοσύνη, αλληλεγγύη, φιλότιμο. Παράλληλα, φροντίζουν συνεχώς να θέτουν σαφή όρια στη νεανική συμπεριφορά. Τους υποδεικνύουν τις υποχρεώσεις αλλά και τα δικαιώματά τους. Οι γονείς προσπαθούν να διδάξουν το παιδί τους ότι η ελευθερία πηγαίνει αντάμα με το όριο.
Επιπρόσθετα, η σταδιακή ανάπτυξη της ικανότητας των παιδιών για αποτελεσματική διαχείριση κρίσεων στις διαπροσωπικές τους σχέσεις αποτελεί μία επιπλέον παράμετρο της παιδαγωγικής διαδικασίας. Η οικογένεια οφείλει να προετοιμάζει το παιδί της για τη «ματαίωση», δηλαδή την αδυναμία πραγματοποίησης πάντοτε των επιθυμιών του, την αποτυχία, την απόρριψη από τον άλλο, την παρεξήγηση των προθέσεών του, την καταπάτηση των δικαιωμάτων του, τη λεκτική προσβολή. Με το θετικό παράδειγμα των γονέων του, ο κάθε νέος μαθαίνει να αντιμετωπίζει ικανοποιητικά τις καταστάσεις κρίσεων που θα κληθεί να επιλύσει στη ζωή του, να προστατεύει τον εαυτό του και να υπερασπίζεται το δίκιο του πολιτισμένα, να αντιδρά με ευγενικό και σύννομο τρόπο, όταν αδικείται, και να μην υποκύπτει σε πιέσεις που στόχο έχουν την αλλοτρίωση της προσωπικότητάς του. Το θετικό γονεϊκό παράδειγμα σε αντίστοιχες καταστάσεις καθιστά το νέο ικανό να διαχειρίζεται δύσκολες συνθήκες, χωρίς να χάνει το θάρρος του αλλά και χωρίς να χρησιμοποιεί οποιαδήποτε μορφή βίας.
Προς αυτήν την κατεύθυνση λειτουργούν και μία σειρά από άλλες παιδαγωγικές πρακτικές. Καταρχάς, η ευκαιριακή συζήτηση των γονέων με τα παιδιά τους για το άτοπο της βίας. Με απλά αλλά εύληπτα επιχειρήματα προσπαθούν σε κάθε ευκαιρία να δείξουν στο παιδί τους την αναποτελεσματικότητα των μη ειρηνικών δράσεων. Παράλληλα, η παρακολούθηση ταινιών και θεατρικών παραστάσεων με θέμα τα οδυνηρά αποτελέσματα της βίας αλλά και οι προτάσεις για ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων με ανάλογο προβληματισμό, σμιλεύουν νοοτροπία ειρηνικής στάσης και διαπραγμάτευσης στις διαπροσωπικές σχέσεις των παιδιών. Επιπρόσθετα, ασκούν συνεχή εποπτεία στη συμπεριφορά και στις παρέες των παιδιών τους, αποφεύγοντας να τους δίνουν την αίσθηση ότι είναι ανεξέλεγκτα. Οι γονείς είναι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ουσιαστικά παρόντες στη ζωή των παιδιών τους.
Αναμφισβήτητα, το παιδί δεν είναι έπιπλο, για να το διαμορφώσουμε, όπως εμείς θέλουμε. Ωστόσο, οι αξίες που θα του εμφυσήσουμε από μικρό θα γίνουν καταλυτικοί οδοδείκτες στη μελλοντική του συμπεριφορά. Ούτε όμως είναι και πρίγκιπας, για να του ικανοποιούμε άκριτα οποιαδήποτε επιθυμία, μετατρέποντάς το σε ένα εγωιστικό άτομο, ανίκανο για μελλοντική συμβίωση. Αλλά ούτε και σάκος του μποξ, ώστε να του δημιουργούμε αρνητικά συναισθήματα, τα οποία αποτελούν το καταλληλότερο έδαφος για την ανάπτυξη της βίας.
