Βασιλική Πιτούλη: «Την Ιστορία τη θεωρώ ως επιστήμη των επιστημών»

Η καταξιωμένη συγγραφέας από την Κηφισιά μας μιλά για το τελευταίο βιβλίο της «Η Σμύρνη δακρύζει… η Αρμενία θυμάται…» (Εκδόσεις 24Γράμματα), η έκδοση του οποίου συμπίπτει με τα 100 χρόνια από το μεγάλο δράμα του Ελληνισμού

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΓΓΕΛΟΣ ΠΟΛΥΔΩΡΟΣ

Η Βασιλική Πιτούλη, δεν είναι άγνωστη στο αναγνωστικό κοινό της ΑΜΑΡΥΣΙΑΣ. Έχει γράψει μέχρι σήμερα έντεκα βιβλία (που τα έχουμε παρουσιάσει από τις σελίδες μας) και έχει καταφέρει να αφήσει το στίγμα της στην ιστορία της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Είναι μόνιμη κάτοικος Κηφισιάς (γεννημένη στον Βόλο) και εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Έχει διδάξει στα Τοσίτσεια – Αρσάκεια Λύκεια και έχει αποσπαστεί στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Για τέσσερα χρόνια ήταν υπεύθυνη Σχολικής Βιβλιοθήκης. Έχει ασχοληθεί με βιβλιοπαρουσίαση και βιβλιοκριτική, ενώ άρθρα και διηγήματά της έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες, περιοδικά και στο διαδίκτυο. Επίσης, ποιήματά της έχουν συμπεριληφθεί σε ποιητικές ανθολογίες. Έχει ασχοληθεί με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, είναι γραμματέας της Σχολικής Επιτροπής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του Δήμου Κηφισιάς και έχει διδάξει αφιλοκερδώς στη Σχολή Γονέων του ίδιου Δήμου.

Στο τελευταίο της, «Η Σμύρνη δακρύζει… η Αρμενία θυμάται…» (Εκδόσεις 24Γράμματα), παρακολουθούμε δυο μικρές αδερφές, στη Σμύρνη του 1922, οι οποίες παίρνουν διαφορετικούς δρόμους. Η μια καταφεύγει σε ένα ιαπωνικό εμπορικό πλοίο που πέταξε το πολύτιμο εμπόρευμά του στα βρόμικα νερά του λιμανιού της Σμύρνης για να διασώσει χριστιανούς που κινδύνευαν, Έλληνες και Αρμένιους. Η άλλη, ακολουθεί τη μοίρα των παιδιών του Ορφανοτροφείου Σμύρνης και καταλήγει στο πορνείο των Βούρλων της Δραπετσώνας.

Προηγουμένως, το 1915, αμέτρητοι Αρμένιοι είχαν σφαγιαστεί και εκτοπιστεί σε πορείες θανάτου. Εκατό χρόνια αργότερα, οι απόγονοί τους αναζητούν τα ίχνη της μεγαλύτερης γενοκτονίας του εικοστού αιώνα. Ιστορικά πρόσωπα της εποχής, ο στρατηγός Πλαστήρας, ο αρμοστής Στεργιάδης, ο μητροπολίτης Χρυσόστομος, συνδιαλέγονται με τους ήρωες της μυθοπλασίας που ζουν την τραγωδία του τέλους της ελληνικής Σμύρνης.

Με αφορμή το συγκεκριμένο βιβλίο, συζητάμε με τη συγγραφέα.

Κυρία Πιτούλη, πώς εμπνευστήκατε και συνδυάσατε τα γεγονότα της Σμύρνης με εκείνα της Αρμενίας;

Ο λόγος είναι πολύ συγκεκριμένος. Η Σμύρνη το 1922 έγινε το θέατρο μιας τεράστιας, ασύλληπτης καταστροφής. Εκτός από το αίμα που χύθηκε στους δρόμους, στα σπίτια, στις εκκλησιές, ακόμη και μέσα σε νεκροταφεία και σε τάφους, εκτός από τη σφαγή, την ταπείνωση και τους βιασμούς, σημειώθηκε και ένα άλλο γεγονός, ιδιαίτερα θλιβερό για τον Ελληνισμό και την Ελλάδα: ξεριζώθηκε ο ιωνικός πολιτισμός από τις προαιώνιες κοιτίδες του της Μικράς Ασίας, και μιλάμε για έναν πολιτισμό σχεδόν τριών χιλιάδων χρόνων. Δεν σφάχτηκαν απλώς οι Ρωμιοί της Σμύρνης και της Μικράς Ασίας γενικά, ξεριζώθηκε ένα γένος που είχε δημιουργήσει λαμπρά επιτεύγματα, ξεριζώθηκε η γλώσσα του Ομήρου. Από την άλλη, η Αρμενία στοιχειοθετεί κι εκείνη μια πατρίδα που ταλαιπωρήθηκε φρικτά με τη Γενοκτονία των Αρμενίων από τους Νεότουρκους, η οποία ξεκίνησε από το 1909 και ακόμη παλιότερα. Όλα αυτά με έκαναν να βάλω στη μυθοπλασία μου τη Σμύρνη και την Αρμενία μαζί.

Έχουμε δηλαδή, μια ιστορική μυθοπλασία, με την έννοια ότι περιέχει πολλά αμιγώς ιστορικά, τεκμηριωμένα στοιχεία και κάποια άλλα μυθοπλαστικά.

Ακριβώς. Πάνω στο ιστορικό υφάδι των γεγονότων έτσι όπως εξελίχθηκαν από το 1919 σε ό,τι αφορά τη Σμύρνη, πλάθεται η ζωή και η καθημερινότητα των ηρώων του βιβλίου μου. Αρχίζει με την απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη και φθάνει στην Καταστροφή. Σε ό,τι αφορά την Αρμενία, η ιστορία των ηρώων μου αρχίζει από πιο παλιά. Ο αναγνώστης παρακολουθεί ουσιαστικά τη διαδρομή δυο οικογενειών που ζουν τον αφανισμό και το ξερίζωμα και καταλήγουν στη Θεσσαλονίκη, όπου βρίσκουν μια νέα πατρίδα. Ο αναγνώστης μαθαίνει επίσης πολλά για τη Θεσσαλονίκη του Μεσοπολέμου, της Κατοχής και του Εμφυλίου. Η αφήγηση παρακολουθεί τους απογόνους των αρχικών ηρώων και φθάνει μέχρι τη σύγχρονη εποχή.

Στο βιβλίο αναφέρονται και ιστορικά πρόσωπα της εποχής, τα οποία συνδιαλέγονται με τους ήρωες της τραγωδίας «του τέλους της ελληνικής Σμύρνης». Πείτε μας κάτι γι’ αυτό.

Οι ήρωες της μυθοπλασίας μου όντως γνωρίζονται και έρχονται σε επαφή με τα διάσημα αυτά ιστορικά πρόσωπα, και φυσικά περιγράφω τις αντίστοιχες σκηνές. Όλοι αυτοί, τα ιστορικά πρόσωπα, οι ήρωες του βιβλίου, και αλίμονο, άλλες εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έζησαν αυτή την τραγωδία, ο καθένας από την πλευρά του. Ο Πλαστήρας ως «Μαύρος καβαλάρης», γενναίος στρατηγός που έσωσε πολλούς, ο Στεργιάδης ως πράκτορας των Άγγλων που το έσκασε την τελευταία στιγμή, και ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος ως εθνομάρτυρας και άγιος της Εκκλησίας μας.

Δεν είναι εύκολη μια ιστορική μυθοπλασία. Υποθέτω ότι διαβάσατε πολύ για να έχετε το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Όντως διάβασα και μελέτησα πολύ, δεν γίνεται διαφορετικά. Όταν καταπιάνεσαι με ιστορικά θέματα, οφείλεις να διαβάζεις ατελείωτα. Οι πηγές είναι αμέτρητες και πρέπει να φωτίζεις όσο το δυνατόν περισσότερες πλευρές του θέματος. Στο συγκεκριμένο βιβλίο μου, να φανταστείτε, έχω στο τέλος περίπου δυο σελίδες βιβλιογραφία, εκτός από τα άλλα αμέτρητα σχετικά διαβάσματα που έχω κάνει εδώ και πολλά χρόνια. Το «Νούμερο 31328» του Ηλία Βενέζη, λόγου χάρη, δεν το έχω εντάξει στη βιβλιογραφία, αλλά είναι ασφαλώς ένα βιβλίο που με έχει συγκλονίσει και υποθέτω ότι με έχει επηρεάσει έμμεσα στη συγγραφή του βιβλίου μου. Μου αρέσει πολύ το διάβασμα, λατρεύω την Ιστορία, τη θεωρώ στην πληρότητά της ως την επιστήμη των επιστημών, οπότε δεν έχω πρόβλημα.

Πριν κλείσουμε τη συζήτησή μας, θα ήθελα να σας πω ότι μου έκανε εντύπωση η αναφορά σας σε ένα ιαπωνικό εμπορικό πλοίο στο λιμάνι της Σμύρνης το ’22 που έσωσε χριστιανούς που κινδύνευαν. Όπως, επίσης, που αναφέρεστε και σε ορφανά της Σμύρνης που κατέληξαν σε πορνείο της Δραπετσώνας. Φαντάζουν απίστευτα…

Αυτά όλα είναι απίστευτα και όμως πέρα για πέρα αληθινά. Όταν τα ανακάλυψα στις έρευνές μου, συγκλονίστηκα. Το ιαπωνικό εμπορικό πλοίο Τόκεϊ-Μαρού), αγνοώντας την απαγόρευση, ήταν το μόνο που έσπευσε να σώσει ανθρώπους από τη σφαγή, τη στιγμή που τα συμμαχικά πλοία, γαλλικά και εγγλέζικα, έβαζαν δυνατή μουσική για να σκεπάσουν τις κραυγές του πλήθους που θανατωνόταν απάνθρωπα. Η Μικρασιατική Καταστροφή, η παράδοση των Ελλήνων της Ιωνίας από το ίδιο το ελληνικό κράτος στους Κεμαλικούς, η σφαγή και η πυρπόληση της Σμύρνης, αποτελούν τεράστια προδοσία ενός ολόκληρου λαού και ντροπή για την πολιτισμένη ανθρωπότητα. Έγιναν λάθη τραγικά και καταπιάνομαι με αυτά αρκετά διεξοδικά στο βιβλίο μου. Ελπίζω με το έργο μου αυτό να έβαλα το μικρό μου λιθαράκι στην ιστορική γνώση που οφείλει να έχει κάθε Έλληνας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. «Και το έρεβος να γίνεται φως» ποιητική συλλογή (Εκδόσεις Δωδώνη, 2001)
2. «Η είσπραξη της ημέρας» συλλογή διηγημάτων (Εκδόσεις Δωδώνη, 2002)
3. «Να με λες Άννα» ιστορικό μυθιστόρημα (Εμπειρία Εκδοτική, 2004)
4. «Διάλογοι περί έρωτος και άλλων δαιμονίων» (Εκδόσεις Δωδώνη, 2007)
5. «Δείπνο εκ προμελέτης» μυθιστόρημα (Εμπειρία Εκδοτική, 2008)
6. «Ους ο Θεός συνέζευξεν» συλλογή διηγημάτων (Εκδόσεις Αμαρυσία, 2012)
7. «Εκάλη – Μύκονος: Διαδρομή εγκλήματος» μυθιστόρημα (Εκδόσεις Έναστρον, 2015)
8. «Η κουζίνα της αγάπης» μυθιστόρημα (Εκδόσεις Έναστρον, 2017)
9. «Επτά μικρές ιστορίες για την Κηφισιά» (Εκδόσεις Αμαρυσία, 2019)
10. «Μαντώ Μαυρογένους» (Εκδόσεις 24Γράμματα, 2021)
11. «Η Σμύρνη φλέγεται… η Αρμενία δακρύζει…» (Εκδόσεις 24 Γράμματα, 2022)