Γράφει η Ελένη Κονιαρέλλη – Σιακή.
Συχνά χρησιμοποιούμε στον λόγο μας κάποιες λέξεις, φράσεις, ονόματα, ιστορικά, κοινωνικά γεγονότα, κ.λ.π., χωρίς να γνωρίζουμε τις περισσότερες φορές, γιατί το λέμε αυτό έτσι και από πού, πώς και πότε, έχουν προκύψει αυτοί οι περίεργοι συσχετισμοί. Θα προσπαθήσουμε παρακάτω – με συντομία – να βρούμε τη ρίζα, την αιτία, και την προέλευση τέτοιων συσχετισμών σε μερικές γνωστές μας περιπτώσεις, όπως:
1. «Η Νύχτα (ή Σφαγή), του Αγίου Βαρθολομαίου»
Ίσως να έτυχε και σε ‘σας, μπαίνοντας το πρωί στο Γραφείο σας να βρείτε τον συνάδελφο αμίλητο, βαθιά στεναχωρημένο και με το κεφάλι σκυφτό να στηρίζεται στις παλάμες του. Και τον ρωτήσατε: «Τι σου συμβαίνει; Είχες άσχημη νύχτα;» και να πάρεις την κοφτή απάντηση: «Αυτή δεν ήταν μια οποιαδήποτε νύχτα…Ήταν η τρομερή νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου.» Είναι φανερό ότι αυτή τη νύχτα κάτι φρικτό είχε συμβεί στην Ιστορία ώστε τώρα – μεταφορικά βέβαια – να παρομοιάζει ο συνάδελφος τη δύσκολη νύχτα που είχε περάσει με αυτήν του Αγίου Βαρθολομαίου. Αλλά τι είχε συμβεί τότε;
…Η νύχτα της 23ης προς 24 Αυγούστου 1572 έχει μείνει στην Ιστορία, ως «Η Νύχτα (ή Σφαγή) του Αγίου Βαρθολομαίου», λόγω της γενικής σφαγής των Διαμαρτυρομένων στο Παρίσι από τους Ρωμαιοκαθολικούς, ξημερώνοντας η γιορτή του Αγίου Βαρθολομαίου. Υπεύθυνοι για τη σφαγή 30.000 περίπου ανδρών, γυναικών και παιδιών ήταν ο Κάρολος Θ’ βασιλιάς της Γαλλίας, η μητέρα του Αικατερίνη των Μεδίκων, και οι Σύμβουλοί τους. Ο Κάρολος Θ’ ήταν ψυχολογικά ασταθής, και ουσιαστικά η εξουσία βρισκόταν στα χέρια της Αικατερίνης που ήταν Ιταλίδα, και ακόμα επηρεαζόταν πολύ από τους συμπατριώτες της που είχε φέρει μαζί της στη Γαλλία ως Συμβούλους. Όλοι τους ήταν τόσο φανατικοί, που πίστευαν ότι το «μίασμα» του Προτεσταντισμού θα έπρεπε να εξαφανιστεί από τη χώρα. Με τον γάμο της αδελφής του Καρόλου με σημαίνοντα Ουγετόνο, όλοι πίστεψαν ότι θα τελείωναν οι θρησκευτικές συρράξεις μεταξύ Διαμαρτυρομένων και Καθολικών. Όμως η Αικατερίνη, ύπουλα και κρυφά από όλους, είχε κάνει τα δικά της φρικτά σχέδια. Έπεισε τον Κάρολο ν’αδράξει την ευκαιρία του γάμου και να διατάξει, αφού πρώτα έκλειναν όλες τις πύλες της πόλης για να μην ξεφύγει κανείς, να δολοφονηθούν όλοι οι ηγέτες των Ουγετόνων που είχαν έρθει στο Παρίσι για να παρευρεθούν στον γάμο. Τα στίφη των Γάλλων Καθολικών έσφαζαν και πετούσαν τα πτώματα μέσα στον ποταμό Σηκουάνα. Η σφαγή συνεχίστηκε πολλές ημέρες, και ξαπλώθηκε και στις πόλεις της περιφέρειας.
Οι φρικαλεότητες της 23ης προς 24 Αυγούστου 1572, συγκαταλέγονται στα χειρότερα έκτροπα της ανθρώπινης Ιστορίας, με αποτέλεσμα η φράση «Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου», να προκαλεί σήμερα αρνητικά συναισθήματα, ακόμα και σε ανθρώπους που δεν γνωρίζουν την τρομερή σφαγή που συνέβη τότε.
2. Η «Ημέρα της Μαρμότας»
Ποιος θα μπορούσε να σκεφτεί ότι η Μ α ρ μ ό τ α, ένα όχι και τόσο συμπαθητικό είδος σκίουρου, θα ήταν η πρωταγωνίστρια σε ένα μετεωρολογικό έθιμο στις ΗΠΑ και στο Καναδά ; Η αλήθεια είναι ότι το έθιμο αυτό το έφεραν στον Νέο Κόσμο Γερμανοί μετανάστες τον δέκατο όγδοο αιώνα και από το 1887 εκδηλώνεται κάθε χρόνο στις 2 του μηνός Φεβρουαρίου. Την ημέρα αυτή οι παρατηρητές που δίνουν και ονόματα στις Μαρμότες, καταγράφουν τα ποσοστά επιτυχίας των μετεωρολογικών τους προβλέψεων. Και οι προβλέψεις γίνονται ως εξής:
Αν το τρωκτικό βγει από τη φωλιά του και αποτύχει να δει τη σκιά του, εξ αιτίας του καιρού που είναι νεφελώδης, ο Χειμώνας σύντομα θα τελειώσει! Αν όμως η ημέρα είναι ηλιόλουστη και η Μαρμότα δει την σκιά της και μπει αμέσως στη φωλιά της, ο Χειμώνας θα παραταθεί ακόμα για έξι εβδομάδες! Η πιο γνωστή πρόβλεψη γίνεται από τις Μαρμότες στην περιοχή Πονξατόνι της Πενσυλβανίας, καθώς είναι αυτή που τραβά περισσότερο τα φώτα της δημοσιότητας. Πάντως, έρευνα της Εθνικής Υπηρεσίας Κλιματικών Δεδομένων των ΗΠΑ έδειξε ότι, οι επιτυχημένες προβλέψεις της Μαρμότας, δεν ξεπερνούν το 39%.
Τέλος η Μαρμότα έγινε πολύ γνωστή από την ομώνυμη κωμωδία του 1993 η «Ημέρα της Μαρμότας». Από τότε πέρασε στο Αμερικανικό λεξιλόγιο και σημαίνει «μία διαρκώς επαναλαμβανόμενη κακή κατάσταση…»
3. «Παρασκευή και 13»
Βλέπουμε στο Ημερολόγιο «Παρασκευή και 13» και τρομάζουμε. Αρκετές χώρες, όπως οι Αγγλοσαξωνικές, πιστεύουν ότι αυτή η ημερομηνία φέρνει δεισιδαιμονία. Είναι γρουσούζικη και επικίνδυνη. Ακούγεται παράξενο, αλλά είναι αλήθεια ότι στα Αγγλικά η σχετική φοβία ονομάζεται: Paraskavede Katria phobia, από τις 3 ελληνικές λέξεις: «Παρασκευή», «δεκατρία», και «φοβία». Όμως οι Έλληνες, και οι Ισπανόφωνοι λαοί, έχουν ως γρουσούζικη ημέρα την Τρίτη και 13, διότι πιστεύουν ότι γεννά αγωνία και φόβο!
Ως προς την προέλευσή της έχουν γραφτεί πολλές θεωρίες:
• Παρασκευή και 13 (13 Οκτωβρίου 1307), ο στρατός του Φιλίππου της Γαλλίας, εξολόθρευσε το Τάγμα των Ναϊτών.
• Ήταν Παρασκευή όταν έδωσε η Εύα στον Αδάμ τον απαγορευμένο καρπό, με αποτέλεσμα να εκδιωχθούν και οι δύο από τον Παράδεισο.
• Παρασκευή έγινε η μεγάλη πλημμύρα της Βίβλου.
• Παρασκευή Σταυρώθηκε ο Σωτήρας ΧΡΙΣΤΟΣ.
Το 13 θεωρείται ο πλέον κακότυχος αριθμός, που σπάει την αρμονία του 12 (12 οι Θεοί του Ολύμπου), 12 οι Άθλοι του Ηρακλή, 12 οι Φυλές του Ισραήλ, 12 οι Μαθητές του Χριστού, κλπ. Με την προσθήκη του αριθμού 1 «ένα», σχηματίζεται η αρχή ένας νέου κύκλου.
Το «άγνωστο» που αντιπροσωπεύει ο αριθμός 13 προκαλεί στους ανθρώπους φόβο, και συχνά μερικοί αναβάλλουν σημαντικές εργασίες τους, και αυτήν την ημερομηνία αποφεύγουν ακόμα να βγουν και έξω από την ασφάλεια του σπιτιού τους.
4. Ο «Μάρτης η Μαρτιά»
Ο λαογράφος μας Νικόλαος Πολίτης, μας λέει για το έθιμο «Μάρτης ή Μαρτιάς», ότι είναι ένα πολύ παλιό έθιμο με διασπορά Βαλκανική. Αναζητώντας τις ρίζες του φτάνουμε στην Αρχαία Ελλάδα και συγκεκριμένα στα Ελευσίνια Μυστήρια, όπου οι Μύστες έδεναν μία κλωστή που την έλεγαν Κρόκη στο δεξί τους χέρι και στο αριστερό τους πόδι. Σύμφωνα με το έθιμο, την τελευταία ημέρα του Φλεβάρη, οι μητέρες (σήμερα), φτιάχνουν ένα βραχιολάκι από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, τον Μάρτη ή Μαρτιά, και την πρώτη ημέρα του Μάρτη την φορούν στον καρπό του χεριού των παιδιών τους, πριν βγουν έξω από το σπίτι. Σκοπός της «Μαρτιάς» είναι να τα προστατεύει από τον πρώτο ήλιο της Άνοιξης, που σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες είναι ιδιαίτερα βλαβερός και επικίνδυνος. Στο τέλος του Μάρτη, αυτό το βραχιολάκι το βγάζουν από το χέρι και το αφήνουν επάνω στις τριανταφυλλιές, με σκοπό όταν έρθουν τα χελιδόνια να το πάρουν και να φτιάξουν τη φωλιά τους. Σε άλλες περιοχές το καίνε με το αναστάσιμο φως του Πάσχα. Όμως διαβάζουμε ότι, όσο και να καμαρώνουν τα παιδιά φορώντας το βραχιολάκι του Μάρτη, η Χριστιανική Εκκλησία διά του Ιωάννου του Χρυσοστόμου, θεωρεί αυτό το έθιμο ειδωλολατρικό, ήδη από τον 5ο αιώνα. Ας ευχηθούμε Καλό Μάρτη, με ή χωρίς βραχιολάκι!
