Γράφει ο Χάρης Κουγιουμτζόπουλος: Δημοσιογράφος Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Μέλος της Πρωτοβουλίας για τη Δημιουργία ενός Ενιαίου Πράσινου Κόμματος
Έχουμε δύο αντίρροπα δεδομένα. Είναι γεγονός ότι τα βόρεια προάστια έχουν τη μεγαλύτερη κάλυψη πρασίνου από όλο τον αστικό ιστό της Αττικής, όπως και ότι η τεράστια ανοικοδόμηση που παρουσίασαν την τελευταία τριακονταετία έχει οδηγήσει σε μια ισότιμη υποβάθμιση των ποιοτικών χαρακτηριστικών ζωτικών όρων διαβίωσης όπως ο αέρας, το κλίμα, το έδαφος, το πράσινο, η κυκλοφορία κ.λπ.
Η συγκριτική λογική με τα άλλα προάστια της Αθήνας μπορεί να διατηρεί ένα θετικό πρόσημο, η σύγκριση όμως με το παρελθόν του εαυτού τους είναι σαφώς αρνητική. Η ποιότητα της ζωής σ’ αυτά, σαφώς υποβαθμίστηκε.
Ο πρώτος λόγος που επήλθε αυτή η υποβάθμιση είναι η οικοδομή. Οι δομημένες επιφάνειες εξαπλασιάστηκαν. Ακόμη και τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν επιτείνουν σημαντικά την θερμοαπορρόφηση. Ο δεύτερος λόγος είναι η κινητικότητα που δυσκόλεψε. Και ο τρίτος λόγος είναι δραματική μείωση του πρασίνου εντός και εκτός ιδιοκτησιών, με τον οποίο θα ασχοληθώ σ’ αυτό το άρθρο μου.
Αν λάβουμε υπόψη τα 22 πλεονεκτήματα που προσφέρουν τα δέντρα στον αστικό χώρο όπως αυτά περιγράφονται από διεθνή Οργάνωση Δένδρα – Πληθυσμός (πηγή www.treepeolple.org):
1. Συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της Κλιματικής αλλαγής
2. Καθαρίζουν τον αέρα
3. Εφοδιάζουν την ατμόσφαιρα με οξυγόνο
4. Δροσίζουν τους δρόμους και την πόλη
5. Βοηθούν στην εξοικονόμηση ενέργειας
6. Συμβάλλουν στην οικονομία του νερού
7. Βοηθούν στη μη ρύπανση των νερών
8. Συμβάλλουν στη μείωση της διάβρωσης των εδαφών
9. Προστατεύουν τα παιδιά από την υπεριώδη ακτινοβολία
10. Προσφέρουν τροφή (καρπούς)
11. Δρουν θεραπευτικά (γρηγορότερη η θεραπεία με θέα σε βλάστηση ασθενών )
12. Μειώνουν τη βιαιότητα (λιγότερη βία σε χώρους με δένδρα)
13. Βοηθούν στη διάκριση των εποχών
14. Δημιουργούν ευκαιρίες οικονομικές
15. Δρουν εκπαιδευτικά και για αναψυχή
16. Φέρνουν τους ανθρώπους της πόλης σε επικοινωνία
17. Αποτελούν διακριτικά στοιχεία αναγνώρισης στην πόλη
18. Προσφέρουν τροφή και κάλυψη για την πανίδα
19. Εμποδίζουν και προστατεύουν από αρνητική θέα
20. Προσφέρουν το ξύλο
21. Αυξάνουν την αξία της ιδιοκτησίας
22. Βοηθούν στην επιτυχία των επιχειρήσεων όπου υπάρχουν.
Και υπολογίζοντας ότι τα δέντρα στον αστικό χώρο των βορείων προαστίων έχουν μειωθεί κατά 75% τα τελευταία 30 χρόνια, μπορούμε να υπολογίσουμε τον βαθμό υποβάθμισης της ποιότητας ζωής. Ο βάτραχος όταν τον βάλεις σε βραστό νερό τινάζεται και φεύγει. Όταν όμως τον βάλεις σε κανονικό νερό και αρχίσεις και το ζεσταίνεις σιγά – σιγά μέχρι βρασμού, τότε κάθεται και βράζει. Έτσι ακριβώς λειτουργούμε κι εμείς στο αστικό περιβάλλον που ζούμε. Σιγά – σιγά συνηθίζουμε και μας φαίνεται φυσιολογική η υποβάθμιση της ζωής μας.
Χρόνο με το χρόνο: λίγα περισσότερα σωματίδια στον αέρα, λιγότερη υγρασία στο έδαφος, λίγη περισσότερη ενέργεια στο σπίτι όταν φυσάει, λίγη περισσότερη ζέστη το καλοκαίρι, λίγος περισσότερος θόρυβος κάθε χρόνο και λίγα περισσότερα νεύρα και εντάσεις.
Όλα αυτά τα φαινόμενα είναι αρμοδιότητες των δήμων και θεωρητικά ή λεκτικά τούς απασχολούν, αφού οφείλουν και από τον νόμο να μεριμνούν για την υγεία των πολιτών τους. Στην πραγματικότητα όμως το αντιμετωπίζουν ως μια ευχή.
• Κάνουν δενδροφυτεύσεις σε απομακρυσμένες περιοχές και όχι στην πηγή του προβλήματος.
• Κόβουν μεγάλα δέντρα που εμποδίζουν και φυτεύουν στην θέση τους μικρά δεντράκια που θα αποδώσουν αν ευδοκιμήσουν σε 20 χρόνια.
• Φτιάχνουν πεζοδρόμια και πλατείες με χιλιάδες τόνους τσιμέντο και θερμοαπορροφητικά υλικά.
• Μειώνουν το πράσινο με κατασκευές.
Στην πραγματικότητα και την καθημερινότητα αδιαφορούν για το ισοζύγιο και την κατανομή του πρασίνου το οποίο, όπως έχουμε πει, έχει μειωθεί κατά 75% ενώ με την ατμοσφαιρική ρύπανση και την κλιματική αλλαγή θα έπρεπε κανονικά να έχει αυξηθεί κατά 75% για να διατηρήσουμε τα ατμοσφαιρικά και κλιματολογικά χαρακτηριστικά των προηγούμενων δεκαετιών. Για να γίνει κατανοητός ο ρόλος των δέντρων θα πρέπει να πούμε ότι συμβάλλουν κατά 55% στην αύξηση του οξυγόνου στην ατμόσφαιρα.
Το πράσινο φύλλωμα ενός ώριμου δένδρου παράγει 100 κιλά οξυγόνου το χρόνο. Ο κάθε άνθρωπος χρειάζεται 740 κιλά οξυγόνου το χρόνο. Όμως εισπνέει 9,5 τόνους αέρα το χρόνο. Αν θα τα βρει αυτά τα 740 κιλά στον συνολικό αέρα που αναπνέει εξαρτάται από το πόσα δέντρα θα έχει στην περιοχή του.
Μία ακόμα σημαντική συνεισφορά του πρασίνου των πόλεων είναι η κατανάλωση ενέργειας. Ένα ώριμο δένδρο, κατά τη διάρκεια της αναπνοής και της διαπνοής, καταναλώνει 230.000 Kcal/ ημέρα ενέργεια – θερμοκρασίας, η οποία αντιστοιχεί με 5 κλιματιστικά συνεχούς λειτουργίας. Επίσης στη σκιά ενός δένδρου παρατηρείται ελάττωση κατά 25 – 30% της ορατής ακτινοβολίας.
Επιπλέον τόσο το αστικό όσο και το περιαστικό πράσινο συνδράμουν στην διατήρηση σταθερού θερμοκρασιακού επιπέδου στον αστικό χώρο αφού το καλοκαίρι συμβάλλουν στην μείωση της θερμοκρασίας και το χειμώνα στην αύξησή της (κατά 2 – 7° F), οπότε αποφεύγονται οι ακραίες θερμοκρασίες, οι οποίες είναι επικίνδυνες για τον πληθυσμό της πόλης και κυρίως για τα αγγεία του ανθρώπου.
Οι δήμοι λοιπόν απαραιτήτως πρέπει να εισάγουν στα Επιχειρησιακά τους Προγράμματα Μελέτη Διαχείρισης
Πρασίνου και δράσεις για την ανάπτυξή του. Πρώτα από όλα πρέπει να μετρήσουν πόσα δέντρα έχουν εντός και εκτός ιδιοκτησιών. Να διακρίνουν δηλαδή το πραγματικό ποσοστό απόκλισης από ένα επιθυμητό όγκο π.χ. 10 δέντρα ανά στρέμμα ή ένα δέντρο ανά κάτοικο.
Και αυτό πρέπει να το κάνουν ανά περιοχή, όχι στο σύνολο που δίνει λανθασμένες εντυπώσεις. Αυτό πρέπει να γίνει ανά περιοχή τουλάχιστον 6 οικοδομικών τετραγώνων ή 20 στρεμμάτων. Έτσι θα εντοπίσουν ποιες περιοχές έχουν μεγάλο και ποιές έχουν μικρό πρόβλημα.
Στη συνέχεια πρέπει να κατηγοριοποιήσουμε τα δέντρα. Πόσα εντός ιδιοκτησιών και πόσα εκτός. Πόσα είναι άνω των 30 χρόνων και άνω των 10 μέτρων και πόσα κάτω από αυτά τα όρια.
Στη συνέχεια πρέπει να εντοπίσουν ποια από τα δέντρα εμποδίζουν στα πεζοδρόμια και ποια δεν εμποδίζουν. Μετά πρέπει να εντοπιστούν τα σημεία εμπλουτισμού.
Και βέβαια πρέπει να κατηγοριοποιηθούν τα δέντρα ανά είδος, έτσι ώστε να διακρίνουμε τα αποδοτικά και ενδεδειγμένα για την περιοχή και τα μη αποδοτικά. Σαφώς οι ειδικοί θα βάλουν και πολλά άλλα στοιχεία στη μελέτη αλλά αυτό που μας ενδιαφέρει είναι το πόσο υπολειπόμαστε από το ιδανικό 36% κάλυψης πρασίνου, η κατανομή του μέσα στο δήμο, και ποιες είναι οι δράσεις που πρέπει να αναπτύξουμε για να το προσεγγίσουμε. Η μελέτη πρέπει να συνοδευτεί από τρεις βασικές δράσεις κατά τη διάρκεια και μετά το πέρας της.
1) Η δημιουργία φυτωρίου έτσι ώστε να τροφοδοτείται συνεχώς ο εμπλουτισμός πρασίνου στον αστικό χώρο με ορίζοντα 8 τουλάχιστον χρόνων. Βασικό σημείο εμπλουτισμού του πρασίνου πρέπει να είναι τα σχολεία που θα συνδυάζεται και με την ευαισθητοποίηση. Ο εμπλουτισμός του πρασίνου στα σχολεία έχει τεράστιες και πολύμορφες ευεργετικές επιδράσεις στους μαθητές.
2) Συνοδευτική δράση πρέπει να είναι και η κομποστοποίηση, καθώς αυτή θα συμβάλλει και στην ανακύκλωση και την μείωση των απορριμμάτων και στην παραγωγή εδαφοβελτιωτικού για την ευδοκίμηση των φυτεύσεων.
3) Η ευαισθητοποίηση και ενημέρωση του κόσμου. Ποια φυτά πρέπει να βάζουν οι κάτοικοι, που και πώς, καθώς και ενημέρωση για την προσπάθεια που καταβάλλει ο δήμος και τα θετικά μετρήσιμα αποτελέσματα που προσδοκά. Μια τέτοια καμπάνια θα βελτιώσει και τη φήμη του δήμου και το αίσθημα ικανοποίησης των πολιτών.
Αν οι πολίτες γνωρίζουν καλά το γενικό σχέδιο δράσης του δήμου και τα θετικά μετρήσιμα αποτελέσματα που προσδοκούν, είναι αποδεδειγμένο ότι και συμβάλλουν και αποδέχονται τις αλλαγές στις συνήθειές τους. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η κλιματική αλλαγή που επιδρά συνήθως τοπικά, αλλά και η επιβάρυνση της αστικής ατμόσφαιρας που επιφέρει δεκάδες ασθένειες, δεν αφήνουν άλλα περιθώρια αδράνειας. Αργά η γρήγορα θα το πληρώσουμε, είτε σε φυσικές καταστροφές, είτε με την υγεία μας.
