Γράφει ο Γεώργιος Γενετζάκης, φιλόλογος στο Χαλάνδρι
Στο θέμα της νεανικής παραβατικότητας έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενα άρθρα μας (2 και 22/5/2024). Η επικαιρότητα, όμως, μάς προτρέπει να σταθούμε αναλυτικότερα σε μία σημαντική παράμετρο: την οικογένεια.
Πότε ένας έφηβος «επιλύει» τις διαφορές του ασκώντας λεκτική ή σωματική βία; Πότε ένα νέο άτομο εκφοβίζει προσχεδιασμένα και συστηματικά συμμαθητή/τριά του; Πότε ένας μαθητής παρακολουθεί να εξελίσσεται μπροστά στα μάτια του ο ξυλοδαρμός δύο συμμαθητριών του και δεν αντιδρά, αλλά συγχρόνως βιντεοσκοπεί με ικανοποίηση αρχαίου θεατή αρένας το συμβάν; Πότε ένα νέο αγόρι-κορίτσι παρουσιάζεται πιο ευάλωτο στην πληθώρα των αρνητικών ερεθισμάτων της τηλεόρασης και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης; Πότε ένας έφηβος αισθάνεται την ανάγκη να οργανωθεί σε μία ομάδα που βιαιοπραγεί, καταστρέφει δημόσια περιουσία ή ενίοτε μαχαιρώνει ένα συνομήλικο άλλης ομάδας; Πότε ένα νέο παιδί ικανοποιείται ψυχικά να ρίχνει κοκτέιλ μολότοφ σε έναν σχεδόν συνομήλικό του αστυνομικό και να τον παρατηρεί χαιρέκακα να καίγεται;
Απάντηση κατά την κρίση του γράφοντος: όταν προέρχεται από ένα προβληματικό οικογενειακό περιβάλλον. Πίσω από κάθε αρρωστημένη, οργισμένη και συνακόλουθα ευάλωτη στο κακό εφηβική προσωπικότητα υποκρύπτεται μία προβληματική διαπαιδαγώγηση. Ας θυμηθούμε έναν γενικό κανόνα: Το καλό που θα οικοδομήσει η οικογένεια στην ψυχή ενός νέου ανθρώπου μέχρι τα 18 του χρόνια, πολύ δύσκολα υπονομεύουν αρνητικά κοινωνικά ερεθίσματα. Και αντίθετα, το κακό που μπορεί να προκαλέσει στην ψυχοσύνθεση ενός νέου το νοσηρό οικογενειακό του περιβάλλον στο ίδιο χρονικό διάστημα, εξίσου επίπονα διορθώνεται από ένα θετικό κοινωνικό κλίμα.
Ποια τα χαρακτηριστικά της προβληματικής οικογένειας; Κορυφαίο ιδίωμα θεωρείται η πλημμελής εποπτεία των γονέων στα παιδιά από τη νεαρή τους ηλικία. Ακολουθούν οι εσφαλμένες παιδαγωγικές μέθοδοι: υπερβολική επιείκεια, υπερπροστασία, ασφυκτικός έλεγχος, αρνητικό παράδειγμα γονέων, επιθετικότητα, βία. Σημαντικά επίσης γνωρίσματά της είναι η συστηματική απουσία των γονέων λόγω υπερεργασίας, τα τοξικά διαζύγια, η παραμέληση της πνευματικής καλλιέργειας, η έμφαση στα υλικά αγαθά και στον δικαιωματισμό. Θυμάμαι τη συμβουλή ενός γονέα προς τον νεαρό βλαστό του, στην Α΄ Δημοτικού: «Όποιος σε κτυπήσει, κτύπησέ τον και εσύ!». Όχι αυτό δεν πολιτισμένη αντίδραση! Όποιος μας ενοχλεί, απευθυνόμαστε στις αρχές, όσο παράξενο και αν ακούγεται στη νοοτροπία κάποιων Νεοελλήνων. Διαφορετικά, ενισχύεται στη συνείδηση του νέου η έννοια της αυτοδικίας ή της παθητικότητας.
Τα παιδιά είναι ο καθρέπτης μας μεγεθυμένος από την ιδιαιτερότητα της εφηβείας τους. Οφείλουμε να παραδεχτούμε τις παιδαγωγικές μας ελλείψεις και επομένως τις τεράστιες ευθύνες μας. Εμείς οι μεγάλοι δημιουργούμε τα προβληματικά παιδιά- όσο και αν μας στενοχωρεί αυτή η προσέγγιση-, όπως όμως και τα ώριμα παιδιά. Είναι επιβεβλημένο να συνειδητοποιήσουμε τα λάθη μας και να αναθεωρήσουμε τη συμπεριφορά μας. Το να επιρρίπτουμε αποκλειστικά τις ευθύνες σε άλλους παράγοντες (κράτος, οικονομική κρίση, κοινωνικές ανισότητες, τηλεόραση, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σχολείο, αθλητικές ομάδες, εκκλησία) ουσιαστικά μας απομακρύνει από την επίλυση του προβλήματος. Το να ζητάμε όμως βοήθεια και να μας προσφέρεται από φορείς κύρους και εξουσίας είναι απολύτως λογικό και αναγκαίο.
Αναμφισβήτητα, οι σημερινοί γονείς -πιο ενημερωμένοι στην πλειονότητά τους από τους παλαιότερους- αντιμετωπίζουν πρωτόγνωρα προβλήματα στις σχέσεις με τα παιδιά τους. Το διαχρονικής αξίας «γονεϊκό» πρότυπο των παππούδων δεν είναι πλέον επαρκές. Τι μπορεί να γίνει σε επίπεδο πρόληψης και διόρθωσης; Προληπτικά οφείλουμε να αλλάξουμε στάσεις προς τα νέα παιδιά, αφού ενημερωθούμε καλύτερα. Δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ένα παιδί με παιδαγωγικά εργαλεία προ πεντηκονταετίας!
Προς αυτήν την κατεύθυνση αναγκαία θεωρούνται: η αυτομόρφωση των γονέων -άλλο η ικανότητα σύλληψης και γέννησης ενός παιδιού και άλλο η ανατροφή του που προϋποθέτει σύγχρονα παιδαγωγικά εργαλεία-, η αλλαγή εκ βάθρων του εκπαιδευτικού συστήματος, που περιθωριοποιεί τα προβληματικά παιδιά, η συστηματική ενημέρωση μαθητών και εκπαιδευτικών, οι ανάλογες δράσεις της Δημοτικής αρχής, οι κοινωνικές διαφημίσεις, το σύγχρονο (;) κήρυγμα της Εκκλησίας, οι σχολές γονέων, η καλύτερη αστυνόμευση. Διορθωτικά θα λειτουργήσουν οι κοινωνικές ποινές, η αναβάθμιση του συστήματος σωφρονισμού των ανηλίκων, οι προτάσεις ειδικών επιστημόνων.
