Γράφει ο Δημήτρης Μάρδας: Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ π. Αναπλ. ΥπουργοΣ 
Οικονομικών Υφυπουργός Εξωτερικών (ΣΥΡΙΖΑ)
Τo ιδιωτικό χρέος στην Ελλάδα ανέρχεται σε 256 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, αν και άλλες αναλύσεις το ανεβάζουν στα 340 δισ. ευρώ. Το 2020 ανερχόταν σε 242,6 δισ. ευρώ, ενώ το 2014 προσέγγιζε τα 147 δισ. ευρώ. Μεγάλο βάρος στα ποσά αυτά είναι οι προσαυξήσεις και τα πρόστιμα που, σε πολλές περιπτώσεις, ιδίως παλιών χρεών πριν το 2014, ηχούν δυσθεόρατες.
Ενδεικτικά σημειώνεται το ακόλουθο ως προς τα χρέη στην Εφορία. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, πάνω από 4 εκατομμύρια πολίτες χρωστούν 113,385 δισ. ευρώ, με τα 26,6 δισ. να θεωρούνται ανεπίδεκτα είσπραξης και περίπου τα 87 δισ. να αποτελούν το πραγματικό ληξιπρόθεσμο ποσό. Τα υπόλοιπα είναι προσαυξήσεις και πρόστιμα!
Αν δεν γίνουν ριζοσπαστικές κινήσεις, το πρόβλημα αυτό θα διαιωνίζεται εις βάρος των οφειλετών και της οικονομίας γενικότερα. Κάποιες λύσεις θα μπορούσαν να ήταν οι εξής:
Το ανώτατο πλαφόν προσαυξήσεων-προστίμων των οφειλών σε Εφορίες και Ταμεία, να μειωθεί στο 20% ή μέγιστο στο 30%. Σήμερα στις Εφορίες το ποσοστό αυτό ανέρχεται, πλην κάποιων περιπτώσεων, στο 120% (για χρέη μετά το 2014). Xρέη παλαιότερα βάσει των ρυθμίσεων του ποινολογίου (του νόμου 2523/97) αγγίζαν το 300% μειούμενα στο 200%, πλην εξαιρέσεων. Στον ΕΦΚΑ αντίστοιχα αγγίζουν το 300%. Αυτός ο παραλογισμός πρέπει να σταματήσει. Προβλέπεται και από το Μνημόνιο του 2015, που κινείται προς την κατεύθυνσή της κατάργησης των προσαυξήσεων και των προστίμων.
Φυσικά η πρόβλεψη για δόσεις 120 ή περισσότερες, πάντοτε διευκολύνει αλλά δεν είναι η μόνη δραστική λύση.
Τολμηρή λύση: Κούρεμα σημαντικού μέρους του οφειλόμενου κεφαλαίου, που ήδη γίνεται στον εξωδικαστικό συμβιβασμό. Αυτός μπορεί λοιπόν να δεχθεί βελτιώσεις εισάγοντας ακόμη και αυξήσεις στο κούρεμα του κεφαλαίου, σύμφωνα με τα κριτήρια (τους αλγόριθμους) φυσικά που έχει υιοθετήσει. Σημειώνεται ότι προβλέπεται στον εξωδικαστικό συμβιβασμό ως και το 75% κούρεμα επί του κεφαλαίου, κάτι που δεν εφαρμόζεται.
Ως προς τα κόκκινα δάνεια, μια ρύθμιση όμοια της Ισπανίας μπορεί να δώσει διέξοδο και σε αυτό το πρόβλημα. Αναλυτικότερα, τα Funds να μη μπορούν να ζητήσουν από τον οφειλέτη περισσότερα χρήματα από το διπλάσιο ή τριπλάσιο ή έστω τετραπλάσιο της αγοράς των δανείων (στο 10%) που αγόρασαν από τις τράπεζες. Μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι υπάρχει νομικό πρόβλημα γιατί τα Funds αγόρασαν τα κόκκινα δάνεια χωρίς αυτήν τη δέσμευση. Στην Ισπανία (που εισήγαγε το διπλάσιο) πάντως δεν προκλήθηκαν νομικά προβλήματα και δίκες.
Αν οι όποιες ρυθμίσεις δώσουν την ελπίδα σωτηρίας των οφειλετών από τα χρέη τους, τότε θα είναι δυνατόν να αποπληρωθούν. Θα συγκεντρώσουν έτσι χρήματα στις Εφορίες και τα Ταμεία, οπότε θα κινηθεί και η οικονομία.
Η αύξηση των εσόδων του προϋπολογισμού χωρίς την επιβολή παραπάνω φόρων, αλλά μέσω, λόγου χάριν, των προαναφερθεισών προτάσεων ή ομοίων τους, αποτελεί αναγκαιότητα ενόψει των νέων προτάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημοσιονομική πειθαρχία που θα ισχύσει μετά το τέλος του 2023.
Για το 2024 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει με Ανακοίνωση της, που είναι σε επεξεργασία, ένα νέο πλαίσιο εποπτείας, όπου τα «απείθαρχα» δημοσιονομικά κράτη – μέλη και τα υπερχρεωμένα θα κτίζουν το δικό τους Μνημόνιο υπό την έγκρισή της. Δεν προβλέπει η εισήγησή της τη χρηματοδότηση των υπερχρεωμένων κρατών – μελών κατά τα πρότυπα που ζήσαμε.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προβλέπεται αναλυτικότερα πρωτογενές πλεόνασμα στον κρατικό προϋπολογισμό (δηλαδή έσοδα μείον τις δαπάνες, όπου στις δαπάνες δεν περιλαμβάνεται η πληρωμή των τόκων παλαιότερων δανείων) για τα κράτη – μέλη της ΕΕ της τάξης του 2%. Για εμάς ισχύει ό,τι υπογράφηκε στο 3ο Μνημόνιο, δηλαδή πρωτογενές πλεόνασμα άνω του 2,2% διαφοροποιούμενο κατ’ έτος. Επίσης επιστρέφουμε όλα τα κράτη – μέλη στο έλλειμμα του προϋπολογισμού της τάξης του 3% και στην πτωτική πορεία του χρέους.
Στο πλαίσιο των νέων περιορισμών εκ μέρους της Επιτροπής, ο κρατικός προϋπολογισμός χρειάζεται ριζική αναδιάρθρωση και στο σκέλος των δαπανών.
Αυτό μπορεί να γίνει, εκτός των άλλων, με τον περιορισμό της άκρατης σπατάλης, με τη μείωση των λειτουργικών δαπανών, με μείωση των επιχορηγήσεων του κράτους προς τους σπάταλους Δήμους, τον εκμηδενισμό των απευθείας αναθέσεων δισεκατομμυρίων ευρώ κ.ά. Ως προς το τελευταίο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2003 έκανε έρευνα που οδήγησε στο ακόλουθο συμπέρασμα: Προμήθειες χωρίς ανταγωνισμό οδηγούν σε αγορές από το κράτος κατά 20% ακριβότερες!
Όλα αυτά, και πολλά άλλα της ιδίας υφής, μπορούσαν να τεθούν σε ήπια εφαρμογή κατά την πρόσφατη περίοδο, κάτι που δεν έγινε. Είναι εφικτές όμως λύσεις που, μαζί με άλλα εξειδικευμένα μέτρα πολιτικής που έχουν ανακοινωθεί στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ/ΠΣ, επιτρέπουν την πραγματοποίηση των στρατηγικών του επιλογών.
