Τα συστατικά μιας υγιούς προσωπικότητας παρουσιάζει ο Έρικ Έρικσον αναλυτικά.
Ο Έρικσον πιστεύει ότι κάθε στάδιο στην ανάπτυξη του παιδιού αντιστοιχεί σε μια σημαντική φάση εξέλιξης της όλης προσωπικότητας. Γι’ αυτό και υποστηρίζει ότι σε κάθε στάδιο θα πρέπει οπωσδήποτε να υπάρχει ικανοποίηση, σε σχέση με την πρωταρχική γι’ αυτό ανάγκη.
Επειδή τα στάδια ανάπτυξης της προσωπικότητας σε σχέση με την όλη χρονολογική ανάπτυξη και ψυχολογική εξέλιξη του παιδιού, έχουν μια ιδιαίτερη σημασία για το όλο κλίμα της σύγχρονης αγωγής, θεωρούμε σκόπιμο να αναφερθούμε σ’ αυτά κάπως διεξοδικά.
Η αίσθηση της εμπιστοσύνης
Για το νεογέννητο, η πείνα είναι εκείνη που αποτελεί πηγή ευχαρίστησης ή δυσαρέσκειας σε σημείο που η τροφή ισούται με αγάπη. Ύστερα από τους τρεις μήνες φυσικά, όπως αναπτύσσονται οι αισθήσεις του, τα συναισθήματα επεκτείνονται. Ευχαρίστηση τώρα σημαίνει πέρα από την παροχή τροφής όταν είναι πεινασμένο και καθαριότητα, πιάσιμο στα χέρια, ζεστασιά και άνεση. Μια και η μητέρα είναι βασικά εκείνη που παρέχει όλα αυτά, η όλη ευχαρίστηση του δημιουργεί την αίσθηση της εμπιστοσύνης που εδραιώνεται σαν στοιχείο προσωπικότητας στον πρώτο χρόνο. Η αίσθηση αυτή της εμπιστοσύνης θα επεκταθεί αργότερα και σε άλλα πρόσωπα.
Η αίσθηση αυτονομίας
Αυτή αναπτύσσεται από το ένα μέχρι τα τρία χρόνια. Δημιουργείται από την παροχή ανάλογων ευκαιριών ώστε να γίνει αντιληπτή από το μικρό παιδί η μοναδικότητα του εαυτού του. Η παροχή καλών ευκαιριών δίνεται με την αγάπη, τη συνεργασία, την προθυμία εξυπηρέτησης, τη δυνατότητα αυτοέκφρασης και τη δυνατότητα εκλογής (θέλεις να φορέσεις αυτό το ρούχο ή το άλλο – εφόσον υπάρχει η ίδια δυνατότητα και για τα δυο, θέλεις να πιείς το γάλα σου σ’ αυτό το φλιτζάνι). Η παροχή καλών ευκαιριών για τη συνειδητοποίηση της μοναδικότητας του εαυτού του από το παιδί γίνεται γενικά με το σεβασμό στην αξιοπρέπεια του παιδιού.
Το ευνοϊκό αποτέλεσμα σ’ αυτό το στάδιο θα πρέπει να είναι η ικανότητα για αυτοέλεγχο χωρίς την απώλεια του αυτοσυναισθήματος.
Η αίσθηση της πρωτοβουλίας
Γύρω από τα 4-5 χρόνια το παιδί θέλει να ανακαλύψει περισσότερα για τον εαυτό του. Θέλει να δει τι θα μπορούσε να γίνει. Γι’ αυτό και η προσοχή του στρέφεται στους άλλους. Τη μια αποφασίζει να γίνει οδηγός, την άλλη αστροναύτης, την τρίτη ταχυδρόμος. Περνά μια περίοδο παρατήρησης μίμησης με κυρίαρχο στοιχείο τη φαντασία. Είναι γενικά, μια περίοδος μάθησης που καταντά πολλές φορές ενοχλητική με τις αλλεπάλληλες ερωτήσεις «γιατί αυτό είναι έτσι, γιατί το άλλο αλλιώς». Στο παιδί παρατηρείται μια υπερκινητικότητα. Παίζει, επιτίθεται, φωνάζει και αποκτά συνείδηση πολλών πραγμάτων με ταχύ ρυθμό. Υπάρχει ακόμα μια ακατάσχετη φλυαρία.
Το πρόβλημα σ’ αυτό το στάδιο είναι πώς θα αποκτήσει το παιδί αυτό που θέλει χωρίς συναισθήματα ενοχής. Μια και τα πράγματα που θέλει δεν του γίνονται και είναι φυσικό να μην του γίνονται όλα τα χατίρια – ζει πολλές συγκρούσεις. Ωστόσο, αν εξακολουθεί να υπάρχει πάνω απ’ όλα, σεβασμός στην αξιοπρέπειά του, το παιδί θα μπορέσει να προχωρήσει στο επόμενο στάδιο.
