Το 29ο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου ανοίγει αυλαία με την ευρωπαϊκή πρεμιέρα της ταινίας Afterimage, το κύκνειο άσμα του σπουδαίου πολωνού δημιουργού Αντρέι Βάιντα που πριν λίγο καιρό έφυγε από κοντά μας σε ηλικία 90 ετών. Το Afterimage είναι μια παθιασμένη βιογραφία για τον avant-garde καλλιτέχνη και ζωγράφο Βλαντισλάβ Στρεμίνσκι, ο οποίος εκπροσωπούσε το κίνημα του κονστρουκτιβισμού και του ουνισμού στη ζωγραφική. Ωστόσο, καθώς δεν συμμορφώθηκε με τις επιταγές του Κόμματος, διώχθηκε από το σταλινικό καθεστώς στη μεταπολεμική Πολωνία και τελικά αποπέμφθηκε από τη Σχολή Καλών Τεχνών του Λοτζ. Άνεργος και ανάπηρος (καθώς του έλειπε ένα πόδι και ένα χέρι…), είχε άσχημο τέλος, καθώς κατέληξε φτωχός και άρρωστος. Ο ίδιος ο Βάιντα εξηγούσε πως αυτή, η τελευταία του ταινία, ήταν το σχόλιό του ενάντια στην κρατική παρέμβαση στην τέχνη…
Ο βραβευμένος με Όσκαρ Πολωνός σκηνοθέτης, ένας από τους σημαντικότερους Πολωνούς σκηνοθέτες (μαζί με τους πολύ νεότερους Κριστόφ Κισλόφσκι και Αντρέι Ζουλάφσκι) υπήρξε ένας δημιουργός με έντονη πολιτική ματιά. Σκηνοθέτησε περισσότερες από 40 ταινίες και το 2000 του απονεμήθηκε τιμητικό Όσκαρ για τη συμβολή του στο χώρο της 7ης Τέχνης.
Η δημιουργική του περίοδος μετρά πάνω από εξήντα χρόνια αφού ξεκίνησε το 1955 με την ταινία «Μια Γενιά» ενώ πριν λίγο μόλις καιρό ολοκλήρωσε την ταινία «Afterimage» (“Powidoki») με θέμα την ιστορία του πρωτοπόρου ζωγράφου και συμπατριώτη του Βλαντισλάβ Στρεμίνσκι. Το φιλμ θα εκπροσωπήσει μάλιστα την πατρίδα του στην κατηγορία του Όσκαρ Ξένης Ταινίας το 2017. Άλλες τέσσερις ταινίες του Βάιντα είχαν προταθεί στο παρελθόν στην ίδια κατηγορία: «The Promised Land» (1975), «The Maids of Wilko» (1979), «Man of Iron» (1981) και «Katyń» (2007).
Ο Αντρέι Βάιντα τιμήθηκε με τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες το 1981 για τον «Άνθρωπο από Σίδερο», ενώ το 2006 απέσπασε και μια τιμητική Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ του Βερολίνου. Το 2013 γύρισε το φιλμ «Βαλέσα – Η Δύναμη της Ελπίδας» για τη ζωή του ηγέτη της «Αλληλεγγύης» Λεχ Βαλέσα. «Η Γενιά», το «Κανάλ» και το «Στάχτες και Διαμάντια», συγκροτούν την τριλογία του με θέμα τη ζωή στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Πολωνία, αλλά και την υπόγεια, σχεδόν εμφύλια διαμάχη των ομάδων που μάχονταν τους Γερμανούς. Στη «Γη της Επαγγελίας» το 1975 στράφηκε στον πολωνικό 19ο αιώνα για να δώσει μια αλληγορία του κομμουνιστικού καθεστώτος των ημερών του –ένα θέμα που θα τον απασχολήσει αρκετά και σε μετέπειτα ταινίες του. Ο ίδιος, όπως υπενθυμίζει το BBC, είχε περιγράψει το έργο του σκηνοθέτη ως εξής: «Ο καλός Κύριος έδωσε στον σκηνοθέτη δύο μάτια, ένα για να βλέπει στην κάμερα και το άλλο να είναι σε εγρήγορση για όσα συμβαίνουν γύρω του».
Τιμώντας την μνήμη του μεγάλου αυτού δημιουργού που έφυγε πολύ πρόσφατα, το Πανόραμα θα πραγματοποιήσει και ένα μικρό αφιέρωμα στο έργο του με τρεις ταινίες: «Στάχτες και διαμάντια» (1958), «Κατίν» (2007) και «Γλυκιά έξαψη» (2009).
Στην κλασική ταινία «Στάχτες και διαμάντια», που διαδραματίζεται λίγο πριν το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, ένας Πολωνός παρτιζάνος , αναλαμβάνει την αποστολή να δολοφονήσει έναν τοπικό ηγέτη του κομμουνιστικού καθεστώτος.
Στο «Κατίν» ο Αντρέι Βάιντα εμπνέεται από την εν ψυχρώ εκτέλεση χιλιάδων Πολωνών αξιωματικών στο δάσος του Katyn –θεωρείται η πιο προσωπική ταινία που έχει γυρίσει, καθώς ο πατέρας του ήταν ένας από τους εκτελεσμένους αξιωματικούς. Τέλος, η «Γλυκιά έξαψη» είναι ένα ερωτικό δράμα εποχής με ηρωίδα μια ώριμη γυναίκα που γνωρίζει ένα νεαρό άντρα ο οποίος την κάνει να αισθανθεί ξανά νέα.
Ως ένδειξη αναγνώρισης ενός μεγάλου ταλέντου που συνεχώς εξελίσσεται, το φετινό Πανόραμα πραγματοποιεί μεγάλο αφιέρωμα στον Αλεξάντερ Πέιν, παρουσιάζοντας πέντε ταινίες του: Πολίτης Ρουθ (1996), Η Εκλογή (1999) , Πλαγίως (2004) , Οι Απόγονοι (2011), Nebraska (2013).
