Καθόλου ενθαρρυντικά ως προς την ποιότητα διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία στη χώρα μας δεν είναι τα αποτελέσματα του 1ου Τακτικού Βαρόμετρου Δικαιωμάτων του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας της ΕΣΑμεΑ που έλαβε χώρα πανελλαδικά από τις 7 Οκτωβρίου έως τις 3 Νοεμβρίου 2025 και σε δείγμα 2.716 άτομα με αναπηρία, χρόνιες ή/και σπάνιες παθήσεις και τα οποία παρουσιάστηκαν σε συνέντευξη Τύπου την Δευτέρα 1 Δεκεμβρίου, ενόψει και της Παγκόσμιας Ημέρας ΑμεΑ στις 3 Δεκεμβρίου.
Σε μια σύντομη εισαγωγή ο πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ Ιωάννης Βαρδακαστάνης τόνισε τη σημασία της έρευνας του Βαρόμετρου, καθώς για πρώτη φορά τα ίδια τα ΑμεΑ μιλούν για το πώς βιώνουν την καθημερινότητά τους, την πραγματικότητά τους, πως βιώνουν την αντιμετώπιση της Πολιτείας και της κοινωνίας προς τους ίδιους.
Όπως ανέφερε στο «δια ταύτα» της συνέντευξης Τύπου, «τα αποτελέσματα του Βαρόμετρου αποπνέουν ένα αίτημα, μία ανάγκη αυτοδιάθεσης, χειραφέτησης, να ξεφύγουμε από αποκλεισμούς και διακρίσεις, βγαίνει ένα μήνυμα εγρήγορσης και πιο μεγάλης ριζοσπαστικοποίησης, όχι μόνο του αναπηρικού κινήματος αλλά συνολικά της ελληνικής κοινωνίας που σκληρά προσπαθούν να την πάνε όλο και πιο συντηρητικά και φοβικά»
Και ο Ι. Βαρδακαστάνης κατέληξε: «Αυτά ας τα δουν όσοι ετοιμάζουν γιορτές για την 3η Δεκέμβρη. Για εμάς η 3η Δεκέμβρη δεν είναι ημερά ούτε για γιορτές ούτε για κλάματα. Η αναπηρία είναι μέρος της ανθρώπινης ποικιλομορφίας όπως ορίζεται επίσης ρητά στο άρθρο 1 της Διεθνούς Σύμβασης των ΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Συνεπώς μιλάμε για αγώνες, για διεκδικήσεις, και όπως λέω συχνά, εάν δεν είσαι στο τραπέζι που λαμβάνονται οι αποφάσεις, είσαι στο μενού του τραπεζιού. Για αυτό και “Τίποτα για εμάς χωρίς εμάς” και “Τίποτα χωρίς εμάς” και στην έρευνα».
Τα αποτελέσματα του Βαρόμετρου
Η σύνοψη των αποτελεσμάτων και τα βασικά συμπεράσματα του Τακτικού Βαρόμετρου παρουσιάστηκαν από την επιστημονική υπεύθυνη του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας και Στελέχους της ΕΣΑμεΑ Φανή Προβή, η οποία διάβασε και σχόλια όσων πήραν μέρος στην έρευνα καταθέτοντας προσωπικές μαρτυρίες, βιώματα και αγωνίες.
Ακολουθούν οι τομείς και τα ευρήματα του Βαρόμετρου.
-Ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και διακρίσεις:
-4 στα 10 άτομα με αναπηρία, χρόνια ή/και σπάνια πάθηση είναι λίγο ή καθόλου ενημερωμένα σχετικά με τα δικαιώματά τους λόγω της αναπηρίας/πάθησης.
-Οι αναφορές σε δημόσιες υπηρεσίες ως πηγές ενημέρωσης για τα δικαιώματα, συγκεντρώνουν μονοψήφια ποσοστά.
-Πρώτη ως πηγή ενημέρωσης για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία αναφέρεται η ΕΣΑμεΑ, ακολουθούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι σύλλογοι/οργανώσεις ατόμων με αναπηρία/χρόνιων παθήσεων
-Αναφορικά με την προβολή των ζητημάτων της αναπηρίας στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ), το μεγαλύτερο ποσοστό, δηλαδή το 33,4% του δείγματος, απάντησε ότι δεν έτυχε πρόσφατα να παρακολουθήσουν ή να ακούσουν κάποια εκπομπή ή να διαβάσουν κάποιο δημοσίευμα για τα άτομα με αναπηρία.
-Στο ερώτημα «Σε γενικές γραμμές, πως πιστεύετε ότι αντιμετωπίζονται τα άτομα με αναπηρία από την ελληνική κοινωνία;», μόνο το 8% των ατόμων με αναπηρία/χρόνιες παθήσεις θεωρούν ότι η αναπηρία αντιμετωπίζεται ισότιμα στην ελληνική κοινωνία. Η επικρατέστερη απάντηση είναι πως η αναπηρία αντιμετωπίζεται με «στερεότυπα και προκατάληψη» (56,1%), ακολουθεί η απάντηση «με οίκτο λύπηση» (34%) και έπεται η «αμηχανία» (33,2%).
-1 στους 2 έχει αισθανθεί «πολλές» και «αρκετές φορές» άδικη μεταχείριση/διάκριση σε κάποιο τομέα της ζωής του, κατά τη διάρκεια των τελευταίων 6 μηνών.
-Προσβασιμότητα και κινητικότητα
-6 στους 10 αντιμετωπίζουν «Πάντα/συχνά» ή «Μερικές φορές», εμπόδια προσβασιμότητας στις δημόσιες υπηρεσίες, στις δομές υγείας, καθώς και στους δημόσιους, κοινόχρηστους χώρους.
-Στην εργασία, το 56%
-Στην εκπαίδευση το 66%
-Το 72% των ατόμων με αναπηρία που χρειάζεται υποστηρικτική τεχνολογία για να μπορεί να πλοηγηθεί στο διαδίκτυο, δεν την διαθέτει.
-Εργασία
-Το 82% των νέων 15-24 ετών και το 49,2% των ατόμων ηλικίας «25-34 ετών» δεν έχουν εργαστεί ποτέ.
-Στις ηλικίες 35 έως 54 ετών, μόνο το 44,3% του συνόλου των συμμετεχόντων με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις (ανεξαρτήτως σοβαρότητας της αναπηρίας) εργάζεται κατά το διάστημα αναφοράς.
-Μόνο το 33% όσων αναφέρουν σοβαρή αναπηρία είναι ενταγμένο στην εργασία.
-Βιοτικό επίπεδο και κοινωνική προστασία
-Το ¼ των ατόμων με αναπηρία/χρόνιες παθήσεις διαβιούν σε νοικοκυριά με συνολικό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα -εκτός των προνοιακών ενισχύσεων και επιδομάτων- το οποίο κυμαίνεται σε επίπεδα έως 600 ευρώ.
-Το 75% των ατόμων με αναπηρία (με μέτριους ή σοβαρούς περιορισμούς δραστηριότητας) εκτιμάται ότι διαθέτει μηνιαίο διαθέσιμο ατομικό εισόδημα από 0 έως 675 ευρώ το μήνα, ενώ τα ¾ των ατόμων με σοβαρούς περιορισμούς/σοβαρή αναπηρία εκτιμήθηκε ότι τοποθετούνται σε ατομικά εισοδήματα από 0 έως 600 ευρώ μηνιαίως.
-Το 50% των ατόμων με αναπηρία (με μέτριους ή σοβαρούς περιορισμούς δραστηριότητας) διαθέτει μηνιαίο ατομικό εισόδημα έως 385 ευρώ.
-Το 1 στα 2 άτομα με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση (48,6%), αντιμετωπίζει μεγάλη ή/και ακραία (πλήρης αδυναμία) δυσκολία κάλυψης των βασικών εξόδων στέγασης. Μόνο το 13,4% του δείγματος δεν αντιμετώπισε καμία δυσκολία στην κάλυψη των δαπανών στέγασης.
-Η συντριπτική πλειονότητα των ατόμων με αναπηρία δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να ανταπεξέλθει σε εξειδικευμένες ανάγκες που σχετίζονται με την αναπηρία, χρόνια ή/και σπάνια πάθηση, όπως εξειδικευμένες υπηρεσίες φροντίδας, αποκατάστασης ή εκπαίδευσης, αγορά φαρμάκων και αγορά τεχνικών βοηθημάτων.
-4 στους 10 επωμίζονται πρόσθετο κόστος διαβίωσης ανώτερο των 300 ευρώ ανά μήνα, προκειμένου να καλύψουν τις εξειδικευμένες ανάγκες της υγείας τους, ενώ το 1/5 των ατόμων με αναπηρία/χρόνιες παθήσεις αντιμετωπίζουν δαπάνες που υπερβαίνουν τα 500 ευρώ τον μήνα.
-Ανεξάρτητη Διαβίωση
-4 στα 10 άτομα με αναπηρία (40,4%) αντιμετωπίζουν «μεγάλη δυσκολία» ή «δεν μπορούν καθόλου» να ολοκληρώσουν καθημερινές ή συνήθεις δραστηριότητες χωρίς να λάβουν υποστήριξη ή βοήθεια από άλλο άτομο.
-8 στους 10 βασίζονται στην βοήθεια του οικογενειακού ή του φιλικού/κοινωνικού περιβάλλοντος, προκειμένου να καλύψουν τις καθημερινές τους ανάγκες
-Μόνο το 3,3% του δείγματος, δηλαδή 90 άτομα, βρέθηκε ότι κάνουν χρήση της υπηρεσίας του «Προσωπικού Βοηθού για άτομα με αναπηρία».
-Ασφάλεια και Δικαιοσύνη
-7 στους 10 θεωρούν ότι δεν απολαμβάνουν την αποτελεσματική προστασία των νόμων και της δικαιοσύνης, σε περιπτώσεις που έρχονται αντιμέτωπα με παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους.
-4 στους 10 αναφέρουν ότι κατά τα τελευταία τρία (3) χρόνια έχουν βιώσει κάποιας μορφής βία ή παρενόχληση (σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική ή άλλης μορφής).
-Ποσοστό 4% του δείγματος κάνει αναφορά σε βιώματα σωματικής ή σεξουαλικής βίας, ενώ ποσοστό της τάξεως του 25% αναφέρει ότι έχει αντιμετωπίσει ψυχολογική/συναισθηματική βία.
-Το ¼ των ατόμων με αναπηρία που έχουν δεχθεί σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική ή άλλη μορφής βία/παρενόχληση, δεν το έχουν αναφέρει σε κανέναν, ούτε έχουν καταγγείλει το περιστατικό στους αρμόδιους φορείς.
-Το 11,4% του δείγματος απάντησε ότι κατά τα τελευταία 2 χρόνια αντιμετώπισαν κάποια κατάσταση έκτακτης ανάγκης όπως πλημμύρα, σεισμό, ή πυρκαγιά. Τα 3/4 αυτών των ατόμων, δεν έλαβαν έγκαιρα βοήθεια και υποστήριξη.
-Τη συνέντευξη Τύπου συντόνισε η δημοσιογράφος της «Καθημερινής» Σοφία Χρήστου και τα αποτελέσματα του Βαρόμετρου σχολίασαν οι δημοσιογράφοι Γιώργος Σακκάς («Το Βήμα») και Βασιλική Αγγουρίδη (News4Health, Euraktiv).
