Μια συνολική απόρριψη των οραμάτων εκείνων που, μέσα από το χάος του εμφυλίου πολέμου, δημιούργησαν την τρομερή Αυτοκρατορία, θα δημιουργούσε ένα επικίνδυνο κοινωνικό και ιδεολογικό κενό και θα μετέβαλλε τα 250 εκατομμύρια των τέως Σοβιετικών, σε μια στρατιά αδίστακτων και απελπισμένων καιροσκόπων και τυχοδιωκτών. Τα οράματα υπήρξαν και υπάρχουν. Αν διαστρεβλώθηκαν, παραποιήθηκαν ή και διαψεύσθηκαν, λύση δεν είναι η συνολική απόρριψη αλλά η αποκάθαρση και υποκατάστασή τους με καινούργια οράματα. Μια τέτοια αναζήτηση, άλλωστε, θα ήταν χρήσιμη και για την ερημωμένη από οράματα προηγμένη Δύση.
Ακόμη πιο επικίνδυνη θα ήταν μια μαζική απόρριψη των επιτευγμάτων του συστήματος που απέτυχε. Είναι αναπόφευκτο οι δραματικές ελλείψεις καταναλωτικών αγαθών, που προσεγγίζουν τα όρια του λιμού, να επισκιάζουν τις διαστημικές έρευνες του σοβιετικού κοσμοπλοίου. Κι όμως υπάρχει. Όπως υπάρχει και μια σειρά άλλων μεγάλων επιτευγμάτων: ένα τεράστιο σύστημα κοινωνικών παροχών, που κι αν προκαλούν την χλεύη των πλουσίων της πλουσίας Δύσης, δηλαδή του 15%, αποτελούν άπιαστο όραμα των φτωχών της (δηλ. του 1/3), που περιθωριοποιούνται με ταχύτατους ρυθμούς.
Μια τέτοια απόρριψη θα ήταν σφάλμα, που επικίνδυνη διάστασή του βρίσκεται στο μέτρο που τα επιτεύγματα του συστήματος που απέτυχε επεκτείνονται και στο σύστημα που επικράτησε. Γιατί τα ανθρωπιστικά στοιχεία της φιλελεύθερης αστικής δημοκρατίας οφείλονται περισσότερο στον φόβο του κομμουνισμού ή και τη σωστή εκτίμηση και αποδοχή των θετικών του συστατικών και λιγότερο στη διορατικότητα των προοδευτικών ηγετών της. Η άρνησή τους θα άφηνε τον άνθρωπο ανυπεράσπιστο στους ανελέητους νόμους της αγοράς.
Είναι, συνεπώς, σφάλμα να μιλάμε για προβλέψεις περί του μέλλοντος της τέως ΕΣΣΔ. Προβλέψεις για το μέλλον της Ανθρωπότητας θα ήταν ο σωστότερος ορισμός – της Ανθρωπότητας που η κατάρρευση του κομμουνισμού την συγκλονίζει πολύ περισσότερο απ’ όσο την συγκλόνισε η επικράτησή του. Κι εδώ δεν υπάρχει απάντηση, δεν είναι εύκολο να προβλεφθεί η λύση του προβλήματος.
Μόνον οι σταθεροί παράγοντές του είναι γνωστοί: η αχανής και ανεκμετάλλευτη χώρα, οι τεράστιες ανεκμετάλλευτες ή κακοχρησιμοποιημένες πλουτοπαραγωγικές πηγές της. Και 250 εκατομμύρια άνθρωποι που αναζητούν τροφή, στέγη και ελπίδα.
Το παλιό κατέρρευσε, η κυοφορία του καινούργιου καθυστερεί λόγω επιπλοκών. Είναι οι πιο σκοτεινές στιγμές της εξελίξεως, οι στιγμές εκείνες που προβάλλουν τα φαντάσματα της συμφοράς.
Χρήστος Φωτιάδης
