Είναι ο καιρός για να ζήσουν ότι δεν κατάφεραν μέχρι να φτάσουν εδώ ή να συνεχίσουν να ζουν όπως συνήθιζαν χωρίς να νιώσουν την πίεση ότι οφείλουν να αλλάξουν τρόπο ζωής
Ο μορφή της οικογένειας στην Ελλάδα άλλαξε δραματικά την τελευταία 30ετία. Οι κοινωνικο-οικονομικές αλλαγές, η αστικοποίηση, η ανατροπή των δεδομένων εργασίας, η διαμόρφωση νέων προτεραιοτήτων βάση του δυτικού τρόπου ζωής, είναι κάποιοι από τους παράγοντες που συνετέλεσαν στην σταδιακή αποδόμηση της παραδοσιακής οικογένειας.
Η νέα δομή που προέκυψε, η πυρηνική οικογένεια, αποτελούμενη από το ζευγάρι και τα παιδιά τους, αποκόπτεται από το πλαίσιο του ευρύτερου οικογενειακού κύκλου. Η προηγούμενη γενιά ζει σε φυσική ή/και συναισθηματική απόσταση και στερείται τον παραδοσιακό ρόλο της πολυεπίπεδης προσφοράς που είχε στην παραδοσιακή οικογένεια. Η Τρίτη Ηλικία μένει άνευ ρόλου και καθόλου προετοιμασμένη με τις δεξιότητες που απαιτούνται στα σύγχρονα κοινωνικά δεδομένα. Το κύρος της γνώσης το οποίο παλιά προσέδιδε αίγλη στην ύπαρξη της, εξασθενεί λόγω των ιλιγγιωδών αλλαγών στην τεχνολογία, την πρόσβαση στη νέα επιστημονική γνώση και εκπαίδευση.
Η Τρίτη ηλικία μένει λοιπόν χωρίς ρόλο, χωρίς τη νέα γνώση, χωρίς δεξιότητες για ευ ζειν σ’ αυτήν τη δύσκολη και ανατρεπτική φάση ζωής. Έτσι συχνά, με τη συνοδεία οργανικών παθήσεων, την εμφάνιση κινητικών δυσκολιών και τη μείωση των κοινωνικών επαφών, οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας απομονώνονται.
Η απομόνωση δημιουργεί αισθήματα μοναξιάς, απογοήτευσης, θλίψης, παραίτησης. Το παρόν γίνεται σκληρό και το παρελθόν εισβάλλει απαιτώντας τον απολογισμό του. Οι επιθυμίες, τα θέλω, οι στόχοι, οι σχέσεις που έμειναν μετέωρες και ανολοκλήρωτες ζητούν την πραγμάτωσή τους αλλά προσκρούουν στην αίσθηση της έλλειψης χρόνου. Ο θάνατος μοιάζει κοντά, κοντύτερα από ποτέ, και ο φόβος που δημιουργεί η αίσθησή του γίνεται συχνά ακινητοποιητικός.
Αν σ’ αυτή την εικόνα προσθέσουμε και κάποιες άλλες παραμέτρους, όπως οικονομική δυσχέρεια, απώλεια αγαπημένων προσώπων, κοινωνική απόρριψη, ίσως φτάνουμε κοντά στο να αντιληφθούμε το πόσο δύσκολο είναι τελικά να ανήκεις στην Τρίτη ηλικία σ’ αυτήν την μοντέρνα δομή ζωής που σύντομα θα ανατραπεί για μια πιο σύγχρονη…
Μεγαλώνοντας βρίσκουμε τον χρόνο για ενασχόληση με τον εαυτό μας!
Είναι λοιπόν μονόδρομος δυστυχίας, δυσκολιών και απογοήτευσης η Τρίτη ηλικία; Σαφώς όχι. Το 1995 οι άνθρωποι άνω των 65 ετών αντιπροσώπευαν το 15% των κατοίκων της Ελλάδας ενώ νεότερες στατιστικές δείχνουν αύξηση στο 18%. Πως αξιοποιούμε λοιπόν ως κοινωνία το 1/5 του πληθυσμού μας; Πως οι ίδιοι οι ηλικιωμένοι μπορούν να αξιοποιήσουν με τον καλύτερο τρόπο τη δυναμική τους, τη συσσώρευση πολύτιμης εμπειρίας, την ενεργό συμμετοχή; Η εκκίνηση σηματοδοτείται στην κατάρρευση των μύθων γύρω από την Τρίτη ηλικία. Η Τρίτη ηλικία δεν ορίζεται ούτε από τα προβλήματα υγείας, ούτε από την άνοια. Οι ηλικιωμένοι δεν είναι βάρος για τον κοινωνικό ιστό όταν μπορούν να ζουν χωρίς εξαρτητικές σχέσεις. Η Τρίτη ηλικία δεν προϋποθέτει την έλλειψη ενδιαφερόντων.
Σε προσωπικό επίπεδο, οι ίδιοι οι ηλικιωμένοι χρειάζεται να αποτινάξουν τους μύθους, τις προσδοκίες, τα στερεότυπα που χαρακτηρίζουν την ηλικία τους. Να ανακαλύψουν τον νέο ρόλο, που είναι η ενασχόληση με τον εαυτό.
Είναι ο καιρός για να ζήσουν ότι δεν κατάφεραν μέχρι να φτάσουν εδώ ή να συνεχίσουν να ζουν όπως συνήθιζαν χωρίς να νιώσουν την πίεση ότι οφείλουν να αλλάξουν τρόπο ζωής. Λίγες μόνο από τις αναρίθμητες δυνατότητες που δίνονται σε ανθρώπους της τρίτης ηλικίας είναι: ταξίδια εντός ή εκτός της χώρας ανάλογα με την οικονομική δυνατότητα του καθένα, ενασχόληση με τις τέχνες ή άλλα πολιτιστικά, ενασχόληση με την πολιτική ακόμα και σε επίπεδο χωριού ή κοινότητας, συμμετοχή σε συλλόγους, ιδρύματα, οργανώσεις όχι μόνο ως μέλος αλλά με ενεργό ρόλο, εκμάθηση συγκεκριμένης γνώσης, δοκιμή εναλλακτικών τρόπων διασκέδασης, φροντίδα εξωτερικού εαυτού, άθληση, ψυχοθεραπεία, διάβασμα ή και καταγραφή των εμπειριών ζωής, βοήθεια στα παιδιά και τα εγγόνια όταν προκύπτει η ανάγκη, και πολλά άλλα.
Ως πιο σημαντική, είναι η διατήρηση κοινωνικών επαφών. Η ύπαρξη δικτύου ανθρώπων λειτουργεί ενεργοποιητικά και υποστηρικτικά ενώ παράλληλα αυξάνει την ικανοποίηση, την αίσθηση του ανήκειν, την αυτοεκτίμηση, τη θέληση για νέους στόχους και την πραγματοποίησή τους.
Όταν οι νεώτερες γενιές στηρίζουν την Τρίτη ηλικία
Οι ηλικιωμένοι δικαιούνται να λαμβάνουν απρόσκοπτα όλα τα κατοχυρωμένα δικαιώματά τους (συντάξεις, ιατρική περίθαλψη, διαμόρφωση περιβαλλόντων χώρων σύμφωνα και με τις δικές τους ανάγκες, κ.ο.κ.) ώστε να μπορούν να δώσουν βάρος στην προσωπική τους εξέλιξη, στην απόκτηση ενδιαφερόντων, στη σύναψη και διατήρηση κοινωνικών σχέσεων. Η κοινωνία οφείλει να φτιάχνει και διατηρεί τις προϋποθέσεις αυτές. Σε πολιτικό, νομοθετικό και ουσιαστικό επίπεδο. Οι νεότεροι οφείλουν να διεκδικούν και να στηρίζουν την Τρίτη ηλικία και τα αναφαίρετα δικαιώματά της.
Προγράμματα για ηλικιωμένους
Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων (ΜΦΗ)
Παρέχουν υπηρεσίες δευτεροβάθμιας κοινωνικής φροντίδας και παρέχονται κυρίως από δημόσιους φορείς και από Νομικά πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου. Ο κεντρικός προσανατολισμός των ΜΦΗ είναι θεραπεία και αποκατάσταση σωματικής και πνευματικής ψυχικής νόσου ή αναπηρίας καθώς και η καταπολέμηση των συνεπειών του κοινωνικού αποκλεισμού. Στις μανάδες αυτές παρέχεται περίθαλψη σε ηλικιωμένα άτομα που διαβιούν μόνα τους ή δεν αυτοεξυπηρετούνται. Στόχος τους είναι η εξασφάλιση στους ηλικιωμένους αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης, η ρύθμιση των προβλημάτων υγείας τους και η διατήρηση τους ως ενεργά κοινωνικά μέλη.
Λέσχες φιλίας
Οι Λέσχες Φιλίας είναι μια πρωτοβουλία του Δήμου Αθηναίων. Είναι χώροι που μπορούν ηλικιωμένοι να αναζητήσουν ανθρώπινη ζεστασιά, επαφή με συνομηλίκους, κοινωνική υποστήριξη και ψυχαγωγία. Το πρόγραμμα προβλέπει επίσης δημιουργική απασχόληση, εργοθεραπεία, φυσιοθεραπεία, ημερήσιες εκδρομές, επισκέψεις σε πολιτιστικούς χώρους. Στόχος τους είναι εξοικείωση των ηλικιωμένων με τα προβλήματα της τρίτης ηλικίας, η προσαρμογή τους στις καινούργιες συνθήκες ζωής, η ομαλή συνύπαρξη με τους νεώτερους και η παροχή ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος ιδίως σε ανθρώπους που δεν έχουν οικονομικά μέσα η οικογένεια να τους φροντίσει.
Πρόγραμμα “Βοήθεια στο σπίτι”
Σκοπός του προγράμματος: Η παραμονή των ηλικιωμένων και των ατόμων με αναπηρίες στο οικείο φυσικό και κοινωνικό τους περιβάλλον, η διατήρηση της συνοχής της οικογένειας, η αποφυγή χρήσης ιδρυματικής φροντίδας ή καταστάσεων κοινωνικού αποκλεισμού, η εξασφάλιση αξιοπρεπούς και υγιούς διαβίωσης και η βελτίωση της ποιότητος ζωής τους .
Στόχος του προγράμματος: Παροχή οργανωμένης και συστηματικής πρωτοβάθμιας κοινωνικής φροντίδας από ειδικούς επιστήμονες και καταρτισμένα στελέχη όπως και από εθελοντές και φορείς κοινωνικής αλληλεγγύης της κοινότητας σε μη αυτοεξυπηρετούμενους πολίτες, ηλικιωμένους, άτομα με αναπηρίες, με προτεραιότητα σε αυτούς που διαβιούν μόνοι τους και το εισόδημα τους δεν τους επιτρέπει να εξασφαλίσουν τις απαιτούμενες υπηρεσίες εξυπηρέτησης ώστε να διευκολυνθεί η καθημερινή τους ζωή και μέσω της ενδυνάμωσης να αποκτήσουν τη μέγιστη δυνατή αυτονομία και την κοινωνική ευημερία.
