Είναι το παλαιότερο μουσείο του Δήμου Αμαρουσίου κι αυτό που έχει ως αποστολή του τη διαφύλαξη της ιστορικής και κοινωνικής μνήμης και πορείας της πόλης μέσα στα χρόνια. Το Λαογραφικό Μουσείο σήμερα δεσπόζει στο κέντρο της πόλης και παρακάτω ακολουθεί η περιγραφή και ο τρόπος λειτουργίας του, καθώς μια επίσκεψη σε αυτό είναι άκρως κατατοπιστική και περιγραφική της ιστορίας, των εθίμων και παραδόσεων της πόλης.
Ίδρυση και σκοπός
Το Ιστορικό & Λαογραφικό Μουσείο (ΙΛΜΑ) ιδρύθηκε ως ΝΠΔΔ του Δήμου Αμαρουσίου το 1991 & λειτουργεί από το 1994. Το Μάρτιο του 2012 με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου η επωνυμία του επανακαθορίστηκε ως Λαογραφικό Μουσείο Αμαρουσίου – Αθμονείς. Σήμερα στεγάζεται στο νέο του κτήριο επί των οδών Πλάτωνος 1 & Βασιλίσσης Όλγας 26, το οποίο είναι κατάλληλα διαμορφωμένο ώστε να φιλοξενεί μουσειακές συλλογές & πληροί τις σύγχρονες προδιαγραφές της Μουσειολογίας & τις αρχές Συντήρησης Έργων Τέχνης.
Σκοπός του Μουσείου είναι η διατήρηση της πολιτιστικής και πνευματικής κληρονομιάς, η συγκέντρωση, διάσωση, διατήρηση και προβολή του πάσης φύσεως ιστορικού και λαογραφικού υλικού για τη μορφωτική και πολιτιστική προαγωγή των κατοίκων της πόλης του Αμαρουσίου και άλλων περιοχών. Το Λαογραφικό Μουσείο Αμαρουσίου διαθέτει πάνω από 1.500 εκθέματα στον θεματικά διαμορφωμένο εκθεσιακό του χώρο, καθοδηγώντας τον επισκέπτη σε μία ευχάριστη γνωριμία με την τοπική ιστορία, την παράδοση του τόπου κατά την διάρκεια των διαφόρων εκφάνσεων της ζωής των κατοίκων.
Το μεγαλύτερο μέρος των εκθεμάτων προέρχεται από δωρεές, ενώ κάποια άλλα έχουν αγοραστεί από παλαιοπωλεία και δημοπρασίες. Χρονολογικά ανήκουν στην περίοδο από το 1850 έως το 1940, υπάρχουν όμως και κάποια εκθέματα προγενέστερα ή μεταγενέστερα αυτής της χρονολογικής περιόδου. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν παραδοσιακές ενδυμασίες με τα εξαρτήματά τους από το Μαρούσι, τη Βόρειο Αττική & τη Βοιωτία γενικότερα (Αυλώνα, Αφίδνες, Σχηματάρι), φορεσιά Αμαλίας, καθώς και ενδυμασίες από άλλες περιοχές της Ελλάδας (Δωδεκάνησα, Θεσσαλία, Ήπειρος), όπλα της Επανάστασης του 1821, έπιπλα, χρηστικά αντικείμενα, γεωργικά εργαλεία, αργαλειός, τεκμήρια γεγονότων – έγγραφα, φωτογραφικό υλικό & προσωπικά αντικείμενα του Μαρουσιώτη Ολυμπιονίκη Μαραθωνοδρόμου Σπύρου Λούη.
Το Μουσείο διαθέτει ακόμη μικρή βιβλιοθήκη με ιστορικού και λαογραφικού περιεχομένου βιβλία, η οποία διαρκώς εμπλουτίζεται με καινούριες εκδόσεις. Τέλος, στο Λαογραφικό Μουσείο Αμαρουσίου έχουν παραχωρηθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού και την Α’ Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων ευρήματα από το Μετόχι της Αγίας Φιλοθέης (επίκρανο, πήλινα όστρακα) που χρονολογούνται στη μεταβυζαντινή εποχή και εκτίθενται σε ξεχωριστή προθήκη.
Επισκέψεις – Ξεναγήσεις
Το Λαογραφικό Μουσείο Αμαρουσίου επισκέπτονται καθημερινά σχολεία όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης, 
φοιτητές και ερευνητές για εκπόνηση εργασιών, μεμονωμένοι επισκέπτες, αλλά και λαογραφικές ομάδες από άλλους δήμους. Στους μαθητές γίνεται ξενάγηση προσαρμοσμένη στις απαιτήσεις της κάθε ηλικίας και το γνωστικό επίπεδο των παιδιών.
Δωρεές
Το μεγαλύτερο μέρος των εκθεμάτων που διαθέτει το Μουσείο προέρχεται από δωρεές πολιτών. Στο Μουσείο είναι ευπρόσδεκτη κάθε προσφορά, καθώς είναι πρωτίστης σημασίας η καταγραφή της τοπικής ιστορίας. Σε αυτόν τον τομέα μπορεί να βοηθήσει όχι μόνο η δωρεά ενός κειμηλίου ή κοινού αντικειμένου χρήσης, αλλά ακόμη και το φωτοαντίγραφο ενός εγγράφου ή το αντίγραφο μιας παλιάς φωτογραφίας. Για οποιαδήποτε δωρεά παρακαλούμε επικοινωνήστε με τη γραμματεία του Μουσείου.
Δραστηριότήτες – Υπηρεσίες
-Διατήρηση μόνιμου Εκθεσιακού Κέντρου – Μουσείου του οποίου την συλλογή κοσμούν πάνω από 1500 εκθέματα τα οποία συγκαταλέγονται στις περιόδους 1850 − 1940 (παραδοσιακές ενδυμασίες, χρηστικά αντικείμενα, γεωργικά εργαλεία, έπιπλα, τεκμήρια γεγονότων – έγγραφα, επιστολές, φωτογραφίες, καθώς & όπλα της Επανάστασης του 1821).
-Οργανωμένο δίκτυο δωρητών και συνεργασία με κρατικούς φορείς (Υπουργείο Πολιτισμού, Εφορείες Αρχαιοτήτων για την παραχώρηση ευρημάτων και εμπλουτισμό της συλλογής.
-Πραγματοποίηση δίγλωσσων ξεναγήσεων. Καθημερινές ξεναγήσεις για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης προσαρμοσμένες στις απαιτήσεις κάθε ηλικίας κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας με τη γραμματεία του Μουσείου. Επιπλέον το Μουσείο επισκέπτονται Έλληνες & ξένοι φοιτητές, ερευνητές, λαογραφικές ομάδες καθώς και μεμονωμένα άτομα. Αξιοσημείωτο γεγονός στην πορεία του Μουσείου αποτέλεσε η συμμετοχή του στο πρόγραμμα Scuolaxenia (Αύγουστος 2004) στα πλαίσια του οποίου 700 μαθητές με τους συνοδούς τους από διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις ξεναγήθηκαν στα αγγλικά από τις υπαλλήλους του Μουσείου.
-Αξιόλογη εκδοτική δραστηριότητα σχετικά με την ιστορία, τη λαογραφία του Αμαρουσίου, την ιστορία της κεραμικής, εκπαιδευτικό υλικό.
-Λειτουργία εσωτερικής βιβλιοθήκης με ιστορικό και λαογραφικό υλικό που συνεχώς εμπλουτίζεται, διαθέσιμη σε μαθητές, φοιτητές, ερευνητές.
-Συμμετοχή στην πολιτιστική ζωή της πόλης με ποικίλες εκδηλώσεις, όπως εκθέσεις ζωγραφικής, φωτογραφίας, εργόχειρου, βράβευση μαθητικών διαγωνισμών ζωγραφικής, βράβευση δωρητών του Μουσείου καθώς & παρουσιάσεις των καινούργιων εκδόσεών του. Οργάνωση & καθιέρωση ετήσιων εορταστικών εκδηλώσεων για την Άλωση της Πόλης, φιλολογικών ημερίδων καθώς και πάσης φύσεως δραστηριοτήτων που αποσκοπούν στην 
προβολή της ιστορικής & λαογραφικής παράδοσης της πόλης.
-Επαφή και ανταλλαγή απόψεων με ανάλογους φορείς άλλων Δήμων καθώς και συμμετοχή σε αντίστοιχες εορταστικές και συνεδριακές εκδηλώσεις ανάλογων φορέων. Διοργάνωση 8ου Συμποσίου Ιστορίας & Λαογραφίας − Μάιος του 1999 στο Μαρούσι.
-Διοργάνωση μονοήμερων επιμορφωτικών εκδρομών σχολείων του Αμαρουσίου – κατόπιν κλήρωσης – σε άλλα λαογραφικά μουσεία της περιφέρειας (Λαογραφικό Μουσείο Ναυπλίου, Κύμης).
-Το Μουσείο λειτουργεί αναμφίβολα ως πυρήνας διαδραστικότητας ανάμεσα στην τοπική λαογραφία και σε συνεργασίες με την νεολαία του τόπου μας καθώς & με τους διαφόρους πολιτιστικούς φορείς.
Πληροφορίες
Διεύθυνση: Πλάτωνος 1 & Βασ. Ολγας 26, ΤΚ: 15124, Μαρούσι
Τηλέφωνο: 210 – 6128538 (& fax) / 210 – 6128876
email: ilma@maroussi.gr
Ημέρες & ώρες επισκέψεων :Δευτέρα έως Παρασκευή 09:00 -14:00
Ξεναγήσεις σχολείων πραγματοποιούνται καθημερινά 09:00 – 14:00 κατόπιν συνεννόησης με τη γραμματεία του Μουσείου.
