Ως «μη νόμιμη» χαρακτηρίζει το Συμβούλιο της Επικρατείας την απόφαση για τον χαρακτηρισμό του 1ου Γυμνασίου Αμαρουσίου και του 26ου Γυμνασίου Αθηνών ως «Πειραματικά», μετά τις προσφυγές των Συλλόγων Γονέων των αντίστοιχων Δημοτικών Σχολείων.
Οι αποφάσεις 343/2023 και 344/2023 του επταμελούς Γ’ Τμήματος του Δικαστηρίου έκαναν δεκτές τις δύο αιτήσεις ακυρώσεων, με την ημερομηνία εκτέλεσης να ισχύει από την προηγούμενη ημέρα της δημοσιοποίησής τους.
Άμεση ήταν η αντίδραση του Υπουργείου Παιδείας, το οποίο τονίζει ότι «σε συμμόρφωση με τις επισημάνσεις κατά την ακροαματική διαδικασία στο Συμβούλιο της Επικρατείας, έχει ήδη εκδοθεί νέα υπουργική απόφαση-πλαίσιο σχετικά με τη διαδικασία χαρακτηρισμού Πειραματικών Σχολείων (ΦΕΚ Β 705/10-2-2023)». Και προσθέτει: «Στη βάση αυτής της νέας Υπουργικής Απόφασης θα εκδοθεί άμεσα η νέα απόφαση χαρακτηρισμού του 26ου Γυμνασίου Αθηνών και του 1ου Γυμνασίου Αμαρουσίου ως Πειραματικών Σχολείων για την απρόσκοπτη λειτουργία τους. Συνεπώς, η απόφαση δεν επηρεάζει την λειτουργία των σχολείων αυτών ως πειραματικών».
Το σκεπτικό των αποφάσεων
Στις δύο αποφάσεις του το ΣτΕ δικαίωσε τις ενστάσεις των γονέων αναφορικά με την μετατροπή του 26ου Γυμνασίου Αθηνών, το οποίο στεγάζεται στο Μαράσλειο Διδασκαλείο, σε Πειραματικό Σχολείο με αποτέλεσμα να μην υπάρχει στο κέντρο των Αθηνών άλλο δημόσιο σχολείο με ελεύθερη πρόσβαση, πράγμα το οποίο έφερε την αντίδραση και του Δήμου Αθηναίων, ο οποίος και υποστήριξε την προσφυγή των γονέων στο ΣτΕ.
Για το 1ο Γυμνάσιο Αμαρουσίου, ειδικώς, με την 343/2023 Απόφαση κρίθηκε ότι η 26500/Δ6/9.3.2022 απόφαση της υφυπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων είναι ακυρωτέα, μεταξύ άλλων και για το ότι έχει εκδοθεί κατά παράβαση της αρχής της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης, διότι δημοσιεύθηκε αιφνιδιαστικά, ιδίως ως προς τους μαθητές που φοιτούσαν κατά την έκδοσή της στην τελευταία τάξη του 1ου Δημοτικού Αμαρουσίου (όμορου προς το χαρακτηρισθέν ως Πειραματικό 1ο Γυμνάσιο Αμαρουσίου), καθώς δημοσιεύθηκε έξι μήνες πριν την έναρξη του σχολικού έτους 2022-2023, από το οποίο θα ίσχυε η μετατροπή του εν λόγω σχολείου σε Πειραματικό, και λίγο πριν από τη λήξη του (τότε τρέχοντος) σχολικού έτους, ενώ τα όρια των σχολικών περιφερειών και η κατανομή των μαθητών στις σχολικές μονάδες ανακοινώθηκαν μεταγενέστερα, χωρίς η εξουσιοδοτική διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 13 του ν. 4692/2020 να θεσπίσει μεταβατικές ρυθμίσεις.
Η πλήρης απόφαση του ΣτΕ
«Μη νόμιμη η απόφαση για τον χαρακτηρισμό του 26ου Γυμνασίου Αθηνών και του 1ου Γυμνασίου Αμαρουσίου ως Πειραματικών Σχολείων. Αποδοχή των αιτήσεων ακυρώσεως. Τα αποτελέσματα της ακυρώσεως αρχίζουν από την προηγούμενη ημέρα της δημοσίευσης των αποφάσεων.
Με την 343/2023 απόφαση της επταμελούς σύνθεσης του Γ΄ Τμήματος του Δικαστηρίου έγινε δεκτή αίτηση ακυρώσεως του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων του 1ου Δημοτικού Σχολείου Αμαρουσίου κατά της 26500/Δ6/9.3.2022 αποφάσεως της Υφυπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων με θέμα «Χαρακτηρισμός δημόσιων σχολικών μονάδων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ως Πειραματικών Σχολείων από το σχολικό έτος 2022-2023», κατά το μέρος που με την απόφαση αυτή χαρακτηρίστηκε ως Πειραματικό Σχολείο το 1ο Γυμνάσιο Αμαρουσίου. Με την 344/2023 απόφαση της επταμελούς σύνθεσης του Γ΄ Τμήματος του Δικαστηρίου έγινε δεκτή αίτηση ακυρώσεως γονέων ανήλικων τέκνων, μαθητών της Στ΄ τάξης του 15ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών και Συλλόγων Γονέων και Κηδεμόνων δημοτικών σχολείων του Δήμου Αθηναίων κατά της ίδιας ως άνω (26500/Δ6/9.3.2022) αποφάσεως της Υφυπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων, κατά το μέρος που με την απόφαση αυτή χαρακτηρίστηκε ως Πειραματικό Σχολείο το 26ο Γυμνάσιο Αθηνών. Με τις αποφάσεις αυτές κρίθηκε ότι:
1. Με τα άρθρα 10 έως 23 του ν. 4692/2020 ρυθμίσθηκαν εκ νέου τα ζητήματα των πειραματικών και πρότυπων σχολείων. Οι νέες αυτές ρυθμίσεις έχουν ως προοπτική την επέκταση του θεσμού σε όλη την Επικράτεια και απώτερο στόχο την αναβάθμιση του εκπαιδευτικού έργου και της παρεχόμενης εκπαίδευσης, αποσκοπώντας τα σχολεία αυτά να λειτουργήσουν ως εργαλεία διάχυσης βέλτιστων πρακτικών στην εκπαίδευση. Η επιλογή του νομοθέτη για την επέκταση του θεσμού των πειραματικών σχολείων σε όλη την Επικράτεια έλαβε χώρα κατ’ ενάσκηση της ευρείας εξουσίας που διαθέτει, κινούμενος εντός των ορίων του άρθρου 16 του Συντάγματος, για τη λήψη των κατάλληλων νομοθετικών και διοικητικών μέτρων για την οργάνωση και παροχή της εκπαίδευσης των Ελλήνων, η ουσιαστική ορθότητα της οποίας εκφεύγει, κατ’ αρχήν, του ακυρωτικού ελέγχου. Προκειμένου, πάντως, το δίκτυο πειραματικών σχολείων να είναι λειτουργικό και αποτελεσματικό, πρέπει η ένταξη σε αυτό να γίνεται με βάση επιστημονικά και παιδαγωγικά κριτήρια και οι σχετικές ρυθμίσεις να είναι ορθολογικές και όχι περιστασιακές, αποσπασματικές και εξυπηρετικές άλλων σκοπών, μη σχετιζομένων με τις απορρέουσες από το Σύνταγμα για την ορθολογική οργάνωση της Δημόσιας Διοίκησης αρχές.
2. Η εκδοθείσα κατ’ εξουσιοδότηση της παρ. 1 του άρθρου 13 του ν. 4692/2020 υπ’αριθμ. 22631/Δ6/26.2.2021 απόφαση της Υφυπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων, με την οποία ρυθμίζεται ειδικότερα η διαδικασία χαρακτηρισμού δημόσιων σχολικών μονάδων ως πρότυπων και πειραματικών σχολείων, κατά το μέρος που στο άρθρο 4 αυτής προβλέπει τα υποβαλλόμενα δικαιολογητικά προς χαρακτηρισμό σχολείου ως πειραματικού, στην περίπτωση που η αίτηση χαρακτηρισμού υποβάλλεται από τον Προϊστάμενο της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας ή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, έχει εκδοθεί εκτός εξουσιοδότησης και είναι ακυρωτέα. Τούτο διότι, τα υποβαλλόμενα στην περίπτωση αυτή δικαιολογητικά, τα οποία διαφοροποιούνται μάλιστα ουσιωδώς έναντι των δικαιολογητικών που πρέπει να υποβάλλονται στην περίπτωση που η αίτηση χαρακτηρισμού υποβάλλεται από τον/την Διευθυντή/τρια ή Προϊστάμενο/η της ενδιαφερόμενης σχολικής μονάδας, δεν καλύπτουν τα κριτήρια που θέτει η εξουσιοδοτική διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 13 του ν. 4692/2020, ιδίως εκείνα που αφορούν τα προσόντα και την επάρκεια του εκπαιδευτικού προσωπικού και τη συμμετοχή της σχολικής μονάδας σε εκπαιδευτικά προγράμματα.
3. Ειδικώς δε, με την 343/2023 απόφαση κρίθηκε ότι η 26500/Δ6/9.3.2022 απόφαση της Υφυπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων είναι ακυρωτέα και για τον επιπλέον λόγο ότι έχει εκδοθεί κατά παράβαση της αρχής της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης, διότι δημοσιεύθηκε αιφνιδιαστικά, ιδίως ως προς τους μαθητές που φοιτούσαν κατά την έκδοσή της στην τελευταία τάξη του 1ου Δημοτικού Αμαρουσίου (όμορου προς το χαρακτηρισθέν ως Πειραματικό 1ο Γυμνάσιο Αμαρουσίου), καθώς δημοσιεύθηκε έξι μήνες πριν την έναρξη του σχολικού έτους 2022-2023, από το οποίο θα ίσχυε η μετατροπή του εν λόγω σχολείου σε Πειραματικό, και λίγο πριν από τη λήξη του (τότε τρέχοντος) σχολικού έτους, ενώ τα όρια των σχολικών περιφερειών και η κατανομή των μαθητών στις σχολικές μονάδες ανακοινώθηκαν μεταγενέστερα, χωρίς η εξουσιοδοτική διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 13 του ν. 4692/2020 να θεσπίσει μεταβατικές ρυθμίσεις.
4. Δεδομένου ότι από την εφαρμογή της ακυρωτέας απόφασης κατά το τρέχον σχολικό έτος (2022-2023) δημιουργήθηκε πραγματική κατάσταση σε σχέση με τους φοιτούντες στα ως άνω χαρακτηρισμένα ως Πειραματικά Σχολεία μαθητές χωρίς ευθύνη αυτών, το δε δημόσιο συμφέρον επιβάλλει να διαφυλαχθεί η εύρυθμη λειτουργία της δημόσιας εκπαίδευσης, τα αποτελέσματα της ακυρώσεως αρχίζουν από την προηγούμενη ημέρα της δημοσίευσης των αποφάσεων».
