Γράφει ο
Φώτης Αλεξόπουλος
Οικονοµολόγος, μέλος του ΙΝΚΑ/Γενική Οµοσπονδία Καταναλωτών Ελλάδος
Η προσβασιµότητα στα ελληνικά πανεπιστήµια δεν αποτελεί απλώς τεχνικό ζήτηµα συµµόρφωσης µε πρότυπα. Eίναι υπόθεση ισότητας, κοινωνικής δικαιοσύνης και ακαδηµαϊκής δηµοκρατίας.
Παρά τη θεσµική πρόοδο, η διενέργεια ελέγχων προσβασιµότητας εξακολουθεί να συναντά σηµαντικές µεθοδολογικές προκλήσεις, οι οποίες συχνά περιορίζουν την αποτελεσµατικότητα των πολιτικών ένταξης.
Οι αξιολογήσεις συνήθως ξεκινούν από τη φυσική υποδοµή: ράµπες, ανελκυστήρες, τουαλέτες, σήµανση. Ωστόσο, η εµπειρία της πρόσβασης επεκτείνεται πολύ πέρα από τα ορατά αυτά στοιχεία.
Η ψηφιακή προσβασιµότητα (ιστότοποι, πλατφόρµες e-learning, ψηφιοποιηµένο υλικό) και οι µέθοδοι διδασκαλίας αποτελούν εξίσου κρίσιµες πτυχές, αλλά συχνά µένουν εκτός του βασικού ελέγχου. Ένας ουσιαστικός έλεγχος πρέπει να τα συνδυάζει.
∆ιεθνή πρότυπα και ελληνικό πλαίσιο
Τα διεθνή πρότυπα, όπως οι αρχές καθολικού σχεδιασµού και οι οδηγίες WCAG, προσφέρουν θεωρητικά σαφές πλαίσιο. Η µεταφορά τους όµως στο ελληνικό πανεπιστηµιακό περιβάλλον σκοντάφτει σε περιορισµένους πόρους, ετερογένεια υποδοµών και θεσµικές αγκυλώσεις. Η µεθοδολογία των ελέγχων οφείλει, εποµένως, να ενσωµατώνει µηχανισµούς ιεράρχησης: ποια προβλήµατα λύνονται άµεσα και οικονοµικά και ποια απαιτούν µακροπρόθεσµο στρατηγικό σχεδιασµό.
Συµµετοχή των φοιτητών µε αναπηρία
Καµία µεθοδολογία δεν είναι πλήρης αν δεν συµπεριλαµβάνει τη φωνή των ίδιων των φοιτητών µε αναπηρία. Η βιωµένη εµπειρία τους αποκαλύπτει προβλήµατα αόρατα για τις διοικητικές επιτροπές.
Ωστόσο, στα ελληνικά ΑΕΙ η συστηµατική τους ενδυνάµωση στη διαδικασία ελέγχου παραµένει ελλιπής. Χωρίς ουσιαστική συµµετοχή, οι αξιολογήσεις κινδυνεύουν να είναι αποσπασµατικές και µερικές.
Οι ποσοτικές µέθοδοι προσφέρουν µια γενική εικόνα αλλά µπορεί να αγνοούν τις λεπτές αποχρώσεις της καθηµερινής εµπειρίας. Οι ποιοτικές, αντίθετα, φωτίζουν τη διάσταση του «πώς βιώνεται» η προσβασιµότητα, αλλά δυσκολεύονται να µετατραπούν σε δείκτες και εφαρµοστικές πολιτικές. Οι µικτές µέθοδοι θεωρούνται βέλτιστες, απαιτούν όµως χρόνο, πόρους και διεπιστηµονική συνεργασία.
Από τα ευρήµατα στη δράση
Η πιο κρίσιµη πρόκληση είναι η απόσταση ανάµεσα στη διάγνωση και την εφαρµογή. Πολλά ελληνικά ΑΕΙ έχουν δεχθεί µελέτες που εντόπισαν προβλήµατα, χωρίς όµως οι προτάσεις να υλοποιηθούν λόγω χρηµατοδοτικών και θεσµικών περιορισµών. Για να είναι χρήσιµος ένας έλεγχος, πρέπει να περιλαµβάνει ρεαλιστικό πλάνο δράσης, µε ιεράρχηση βραχυπρόθεσµων και µακροπρόθεσµων παρεµβάσεων.
Η προσβασιµότητα στα ελληνικά πανεπιστήµια δεν µπορεί να αντιµετωπίζεται ως ζήτηµα τύπου ή κανονιστικής συµµόρφωσης. Απαιτεί µεθοδολογίες που ενσωµατώνουν την πολυδιάστατη φύση της προσβασιµότητας, την εµπειρία των ίδιων των φοιτητών και τη µετάφραση των ελέγχων σε εφαρµόσιµες πολιτικές.
Μόνο έτσι τα πανεπιστήµια µπορούν να γίνουν πραγµατικά ανοιχτά και δηµοκρατικά ιδρύµατα γνώσης.
