«Τα ανθρώπινα όντα έχουν το προνόμιο να είναι υποχρεωμένα να υπομείνουν ένα επιπλέον φορτίο – ένα πλεόνασμα βασάνων που δημιουργούνται καθημερινά από μια ομάδα ατόμων μέσα στο ίδιο το ανθρώπινο είδος. Αυτή η ομάδα είναι πολύ πιο ισχυρή από τη Μαφία, το στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα ή το διεθνή κομμουνισμό – είναι μια ανοργάνωτη και αχαρτογράφητη ομάδα που δε διαθέτει αρχηγό ή πρόεδρο, δε διέπεται από κανονισμούς και ωστόσο κατορθώνει να δρα με άψογο συντονισμό, σαν να κατευθύνεται από κάποιο αόρατο χέρι, κατά τρόπο που η δράση του κάθε μέλους συμβάλλει δραματικά στην ενίσχυση και στην αύξηση της αποδοτικότητας των δραστηριοτήτων όλων των άλλων μελών».
Αυτά γράφει, ανάμεσα σε πολλά άλλα, ο ιστορικός Carlo M. Cipolla στο σύντομο, πνευματώδες δοκίμιό του «Οι βασικοί νόμοι της ανθρώπινης ηλιθιότητας» (εκδ. Κέδρος), σε μια προσπάθεια να κατανοήσει και να εξουδετερώσει μία από τις πιο ισχυρές δυνάμεις που εμποδίζουν την ανάπτυξη της ανθρώπινης ευμάρειας και ευτυχίας: την ανθρώπινη ηλιθιότητα. Διότι οι ηλίθιοι βρίσκονται παντού, προέρχονται από όλες τις κοινωνικές τάξεις, και είναι πάντα έτοιμοι να προκαλέσουν ζημιά στους άλλους και φυσικά και στον ίδιο τους τον εαυτό. Όπως λέει και ο 5ος Νόμος: «Ο ηλίθιος άνθρωπος είναι το πιο επικίνδυνο είδος ανθρώπου». Το δε πόρισμα που προκύπτει από αυτόν είναι: «Ο ηλίθιος άνθρωπος είναι πιο επικίνδυνος από τον κακοποιό».
Ποιοι είναι όμως, οι προηγούμενοι νόμοι κατά τον Carlo M. Cipolla;
Ο 1ος νόμος λέει: «Πάντα και νομοτελειακά όλοι υποτιμούν τον αριθμό των ηλίθιων ατόμων που κυκλοφορούν στην κοινωνία», διότι όπως και να γίνει πάντα θα υπάρχει μια σταθερή αναλογία ηλιθίων, που επειδή είναι απρόβλεπτοι δεν πρέπει να υποτιμώνται. Διότι, όπως αναφέρει ο 2ος νόμος: «Η πιθανότητα να είναι ηλίθιο ένα συγκεκριμένο άτομο είναι ανεξάρτητη από οποιοδήποτε άλλο χαρακτηριστικό αυτού του ατόμου», που σημαίνει ότι ηλίθιοι μπορεί να υπάρχουν και μεταξύ αποδεδειγμένα σπουδαγμένων ανθρώπων (ακόμη και μεταξύ καθηγητών πανεπιστημίου, όπως αναφέρει ο Carlo M. Cipolla), που μπορούν με τις πράξεις τους να βλάψουν τους συνανθρώπους τους, αφού σύμφωνα με τον 3ο και χρυσό νόμο: «Ηλίθιος ονομάζεται το άτομο που οι πράξεις του προκαλούν ζημιές σε ένα άλλο άτομο ή σε μια ομάδα ατόμων, χωρίς το ίδιο να αποκομίζει κέρδη, ενώ πιθανά να υφίσταται ακόμη και ζημιές». Ένας νόμος, που συμπεραίνει πως τα ανθρώπινα όντα κατατάσσονται σε 4 βασικές κατηγορίες: τους ανήμπορους, τους ευφυείς, τους κακοποιούς και τους ηλίθιους. Οι ευφυείς γνωρίζουν, μελετούν, σκέφτονται τι πρέπει να πράξουν για να ωφελήσουν τους συνανθρώπους τους. Οι κακοποιοί, είναι αυτοί που επιθυμούν, σχεδιάζουν, να βλάψουν για να οικειοποιηθούν κάποιο όφελος, αφού εάν δεν ωφεληθούν, τότε είναι ηλίθιοι. Και απομένει η κατηγορία των ανήμπορων, που είτε από ηλιθιότητα δεν μπορούν να καταφέρουν τίποτα, ή δεν εκμεταλλεύονται την ευφυΐα τους. Και σ’ αυτούς τους τελευταίους, αναφέρεται ο 4ος νόμος που λέει: «Οι μη ηλίθιοι άνθρωποι πάντα υποτιμούν την καταστροφική ισχύ των ηλίθιων ατόμων. Συγκεκριμένα, οι μη ηλίθιοι άνθρωποι συνέχεια παραβλέπουν πως η συναναστροφή και/ή ο συγχρωτισμός με ηλίθια άτομα απαρέγκλιτα αποδεικνύεται μοιραίο λάθος, ανεξάρτητα από τη χρονική στιγμή, την τοποθεσία και τις συνθήκες».
Όλα τα πιο πάνω, γράφει προς το τέλος του πονήματός του ο Carlo M. Cipolla, οδηγούν σε ορισμένες σκέψεις αναφορικά με την αποδοτικότητα των κοινωνιών.
Αφού το ποσοστό των ηλιθίων, είναι μια σταθερή αναλογία, που δεν εξαρτάται από το χώρο, το χρόνο, τη φυλή, την τάξη, ή οποιαδήποτε άλλη κοινωνικοπολιτισμική ή ιστορική μεταβλητή, θα ήταν σφάλμα να ισχυριστούμε πως σε μια φθίνουσα κοινωνία οι ηλίθιοι είναι περισσότεροι, ενώ σε μια κοινωνία που προοδεύει είναι λιγότεροι. Και οι δυο κοινωνίες μαστίζονται από το ίδιο ποσοστό ηλιθίων.
Η διαφορά είναι, πως σε μια κοινωνία που δεν αποδίδει: α) παρέχεται δυνατότητα στους ηλίθιους να αναλαμβάνουν περισσότερες δράσεις και β) μετατρέπεται η σύνθεση του τομέα «ευφυών, ανήμπορων και κακοποιών» με ανάλογη αύξηση ανήμπορων-ηλιθίων και κακοποιών-ηλιθίων.
Ωστόσο οι χώρες που προοδεύουν, διαθέτουν ένα υψηλό ποσοστό ευφυών, που κατορθώνουν να κρατούν υπό έλεγχο το ποσοστό των ηλιθίων και παράλληλα να παράγουν αρκετά κέρδη για τον εαυτό τους και για τα άλλα μέλη της κοινωνίας, ώστε να διασφαλίζεται η πρόοδος.
Σε μια χώρα όμως, που έχει πάρει τη κάτω βόλτα, γράφει στον επίλογο ο Carlo M. Cipolla, και το ποσοστό των ηλιθίων παραμένει το ίδιο, αλλά μεταξύ αυτών που βρίσκονται στην εξουσία παρατηρείται μια αύξηση των κακοποιών-ηλιθίων και μεταξύ όσων δεν βρίσκονται στην εξουσία παρατηρείται αύξηση των ανήμπορων, τότε αυτές οι μεταβολές στη σύνθεση του μη ηλίθιου πληθυσμού, αναπότρεπτα ενισχύουν την καταστροφική δύναμη του ποσοστού των ηλιθίων και καθιστούν την παρακμή αναπόφευκτη. Έτσι η χώρα πάει κατά διαόλου.
Εκδόσεις: ΚΕΔΡΟΣ / Συγγραφέας: Carlo M. Cipolla / Σελίδες: 96
ΑΓΓΕΛΟΣ ΠΟΛΥΔΩΡΟΣ
