Το βιβλίο διαβάζεται λίγο πολύ και σαν απολαυστικό και συγκινητικό μυθιστόρημα, καθώς περιέχει πολλές ζωές κι άλλες τόσες απόψεις.
Στο βιβλίο αυτό 19 ηπειρώτικες ιστορίες καταγράφουν τα προσωπικά βιώματα των συγγραφέων και μεταφέρουν στον αναγνώστη εικόνες, στιγμές, γεγονότα , πρόσωπα, τα οποία αφενός αντικατοπτρίζουν τις νοοτροπίες και τα στερεότυπα μιας εποχής και αφετέρου λειτουργούν ως μεταφορείς μνήμης. Παράλληλα, όμως, συνθέτουν μια πραγματικότητα , η οποία λειτούργησε ως «μάθημα ζωής» για τους συγγραφείς αλλά και ως εστία συλλογής εμπειριών για την μετέπειτα πορεία της ζωής των. Παρουσιάζει ενδιαφέρον αυτή η πολυποίκιλη διαδικασία καθώς στις αφηγήσεις των συνεκτιμώνται παράγοντες, όπως οι κοινωνικές σχέσεις , η εκπαιδευτική διαδικασία, η φτώχεια, ο πόλεμος, η Κατοχή, ο Εμφύλιος , τα πρότυπα διαπροσωπικών σχέσεων, τα οποία, σταδιακώς, διαμόρφωσαν νέες εκδοχές συμπεριφορών και επιλογών.
Πλάκα γραφής, κοντύλι, μελάνι, μελανοδοχείο, πάνινη τσάντα, πένα, στυπόχαρτο, σφουγγάρι, μολύβι, τετράδια, χρώματα, χάρακες, ζαχαρωτά, ψημένοι ηλιόσποροι, κουλούρια, όσπρια, τραχανάς, κουρκούτι, μπομπότα, μπληγούρι, μισή μερίδα φασουλάδα, γάλα, ελιές, πυρωμένο ζεστό ψωμί, κρεμμύδια, γρέτζελο, γκόρτσια, τσιόμπλιες, καλογιάννοι, κότσυφες, μαθητικά συσσίτια της Ούντρα, δίδακτρα στο Γυμνάσιο, αγορά βιβλίων, εισαγωγικές εξετάσεις στο Γυμνάσιο, καθημερινά δρομολόγια για το Δημοτικό και Γυμνάσιο, εξηνταπέντε παιδιά σε μια τάξη, πολλά παιδιά λίγοι δάσκαλοι, λίγα βιβλία ελάχιστα μέσα, σιωπηρές εργασίες, φωτισμένοι δάσκαλοι, ξυπόλητοι μαθητές, μπαλλωμένα σακάκια, παντελόνια λυωμένα, παπούτσια λάστιχα EΛΒΙΕΛΑ, τσουράπια, βέργα του δασκάλου, κρύες αίθουσες, χιονίστρες, ψείρες, πηλήκια, άσπρες κορδέλες στα μαλλιά, φούστες κάτω από το γόνατο, κούρεμα με την ψιλή μηχανή, διαγωγή κοσμία ή και επίμεμπτος, πλατωνικοί έρωτες, σχολικά και εορταστικά τραγούδια, γυμναστικές επιδείξεις, προσωπική εργασία, ξύλινη βαρέλα, σκαφίδα, μαστραπάς, αργαλειός, γάστρα, ύπνος στο πάτωμα, σχολική ξυλόσομπα, φως από το τζάκι , το λυχνάρι ή τη λάμπα πετρελαίου, ζωή μέσα στη φύση, νερό από τα πηγάδια και τις πηγές, γραφείο το σκαμνί, βοήθεια από κανένα, δουλειές της φαμίλιας (πρόβατα, γίδια κ.λπ.), φτωχοί μαθητές φτωχά και τα κείμενα των εκθέσεων, άτακτη φοίτηση στο σχολείο, φιλία, γειτονιά, οικογένεια, πόρτες ανοιχτές, Αλφαβητάρι και Αναγνωστικό ,τα « Καλά παιδιά», «Τα ψηλά βουνά», Μίμης, Λόλα, Άννα, προπαίδεια, Τζάρτζανος στην Γραμματική, Παπαβρανούσης στην Έκθεση, Τόγκας στα Μαθηματικά, Περιστεράκης στη Φυσική, Κύρου Ανάβαση, Υπέρ αδυνάτου λόγο, Περικλέους Επιτάφιο, Regina rosas amat, λούω-λούεις-λούει, ο φασίολος είναι φυτόν ποώδες , μονοετές, εποχικόν, ψιλές, οξείες, δασείες, περισπωμένες, υποδιαστολές, σκλέντζα, μακριά γαϊδούρα, κυνηγητό, κρυφτό, πετροπόλεμος, σφενδόνες, τριχοπούλα, ρόδα με το σύρμα, μπιζ, μπάλα, μπίλιες, κλοτσοτενεκές, σβούρα, τρίτσα, μήλα, μαντιλάκι, Ηπειρώτες Εθνικοί Ευεργέτες, Ζωσιμαία Σχολή, Καπλάνειος Σχολή, Ιερατική Σχολή Βελλά, Εμπορική Σχολή, οικοτροφείο της Αγίας Φανερωμένης, Κατηχητικό, εγκαταλελειμμένα σήμερα σχολεία- κούρνα για τα αγριοπούλια, φωλιά για τα ζούδια, κ.α. όλα τα παραπάνω συνθέτουν αυτό το εξαιρετικό βιβλίο.
Ένα αίσθημα υπερηφάνειας, τρυφερότητας και συγκίνησης με διακατείχε όσο διάστημα διάβαζα το «Έτσι μάθαμαν γράμματα…». Ξαναζούσα γεγονότα, λαχτάρες, καημούς και βάσανα αλλά και μικρές πολύτιμες χαρές. Μιλώ για το ανέλπιστο κουράγιο που μου έδωσε, μέσα σε μια δική μας πολύ γκρίζα περίοδο. Μιλώ για την αναπτέρωση της πίστης μου στη λογοτεχνία μέσα σε μια Ελλάδα ,που τα τελευταία χρόνια καταρρέει ασταμάτητα κι ασύμμετρα , παρασέρνονται τα πάντα στον γκρεμό. Μιλώ για τη διαπίστωση ότι ακόμη και σε αυτή την εξαιρετικά προβληματική , την εξαιρετικά σκληρή σημερινή Ευρώπη, υπάρχουν κάποιες ώρες που η ελληνική λογοτεχνία μοιάζει να κρατά ακέραιο, και αδιαμφισβήτητο, το παλαιό της κύρος. Που η λογοτεχνία μας αφορά, μας βοηθά, συγγραφείς και αναγνώστες, όλους.
Θεέ μου, είναι αλήθεια πως οι ποταμοί και οι θάλασσες έγιναν από τα δάκρυα των ανθρώπων;
Θεέ μου, σοφότερα τα παιδιά σήμερα. Καλύτερα όμως;
Θεέ μου, πόσο μπορούν να χαθούν οι άνθρωποι στις μνήμες τους!
____________________
Τα κείμενα έγραψαν οι Ηπειρώτες: Κώστας Βασιλείου, Σταυρούλα Βασιλείου, Σωκράτης Βασιλείου, Λάμπρος Κουτής, Στέφανος Κωλέττας, Αλεξάνδρα Κωστάκη, Μητς Μήτσης, Φώτης Μπατσούλης, Βασίλης Μπόκιος, Τάκης Παπαδημητρίου, Μιλτιάδης Παπαστεργίου Αταλάντη Παππά – Αποστολοπούλου, Ιωάννης Ράπτης, Αθανάσιος Στράτης, Αλέξανδρος Τζούλης, Βασίλης Τσούκης, οι Αρτινοί: Μιχάλης Σακκάς και Αριστείδης Σχισμένος.
