«Ο δάσκαλος είναι το παιδί» από το Cine

Η Κινηματογραφική Λέσχη Βριλησσίων Cine – Δράση, θέλοντας να συμβάλλει στο διάλογο για το είδος του σχολείου που έχουμε σήμερα ανάγκη ως πολίτες και ως χώρα, οργανώνει την Πέμπτη 13 Ιουνίου στις 21.00, στο ΤΥΠΕΤ την προβολή της ταινίας «Ο δάσκαλος είναι το παιδί», που αναφέρεται στο Μοντεσσοριανό Εκπαιδευτικό Σύστημα. Μετά την προβολή θα ακολουθήσει συζήτηση με εκπαιδευτικούς, γονείς και μαθητές.

Η ταινία

Μια ταινία για το εκπαιδευτικό σύστημα Μοντεσσόρι όπως το βιώνουν τα παιδιά ηλικίας 3-6 ετών στο αρχαιότερο γαλλικό μοντεσσοριανό σχολείο. Για ένα χρόνο, ο σκηνοθέτης και πατέρας ενός μικρού κοριτσιού ο ίδιος, έζησε με τα παιδιά, εξοικειώθηκε με το περιβάλλον τους, επιδιώκοντας να καταλάβει τον τρόπο που αυτά αναπτύσσονται σε ένα περιβάλλον αυτονομίας και αυτοεκτίμησης αξίες στις οποίες η παιδαγωγός Μαρία Μοντεσσόρι αφιέρωσε τη ζωή της. Το Μοντεσσοριανό σύστημα αποτελεί μια μοναδική περίπτωση στην εκπαιδευτική ιστορία του δυτικού κόσμου. Αναπτύχθηκε ως μια εναλλακτική εκπαιδευτική πρόταση στις αρχές του 20ουαιώνα και σήμερα υπολογίζεται ότι περισσότερα από 22.000 σχολεία σε 110 τουλάχιστον χώρες εφαρμόζουν ένα σύστημα βασισμένο στις αρχές του Μοντεσσοριανού σχολείου και σε κάποιο βαθμό προσαρμοσμένες ώστε για να αντιστοιχούν στις ιδιαίτερες κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες κάθε χώρας. Το Μοντεσσοριανό εκπαιδευτικό σύστημα χαρακτηρίζεται από μια συνοχή η οποία δε συναντάται σε άλλα προγράμματα. Οι διδακτικές πρακτικές του αποτελούν σοφά δείγματα μιας παιδοκεντρικής παιδαγωγικής διαδικασίας και έχουν αξιοσημείωτη αποτελεσματικότητα. Οι θεωρητικές οπτικές, οι διδακτικές πρακτικές και τα εκπαιδευτικά υλικά αυτού του συστήματος έχουν επηρεάσει όλες σχεδόν τις θεωρητικές προσεγγίσεις της μάθησης και της διδασκαλίας στην παιδική ηλικία. Παρόλα αυτά, όμως, το Μοντεσσοριανό σύστημα εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται ως περιθωριακό, εγείρει αμφισβητήσεις και αγνοείται από όλες τις σύγχρονες προσπάθειες μεταρρύθμισης του σχολείου, ενώ ουσιαστικά δεν έχει αποτελέσει αντικείμενο εκπαιδευτικής έρευνας. Στην Ελλάδα εφαρμόστηκε το 1936 από τη Μαρία Γουδέλη αρχικά στο νηπιαγωγείο και μετά τον πόλεμο στο δημοτικό σχολείο.

Η Δρ. Μαρία Μοντεσσόρι

Η Δρ. Μαρία Μοντεσσόρι γεννήθηκε στην Ιταλία το 1870 και υπήρξε μια από τις πρώτες γυναίκες γιατρούς. Όμως, μετά την πρωτοποριακή δουλειά της στην εκπαίδευση έγινε διεθνώς γνωστή ως εκπαιδευτικός και συνήγορος των παιδιών. Η εκπαιδευτική της μέθοδος βασίστηκε στην προσεκτική παρατήρηση των παιδιών και του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο μαθαίνουν καλύτερα. Οι παρατηρήσεις και η φιλοσοφία της, εμπνέονται από την θέση ότι ένα περιβάλλον μάθησης πρέπει ν’ αντιστοιχεί στο επίπεδο ανάπτυξης του παιδιού και είναι τόσο αληθείς σήμερα όσο ήταν και πριν από 100 και περισσότερα χρόνια. Για τα παιδιά η μοντεσσοριανή εκπαίδευση παρέχει ευκαιρίες να αναπτύξουν μια αυτόνομη προσωπικότητα, με αυτό-καθορισμό και αυτό – υπευθυνότητα.

Η Μαρία Μοντεσσόρι ήταν πάνω από όλα μια κοινωνική μεταρρυθμίστρια. Έχοντας ζήσει από κοντά την αθλιότητα δύο παγκοσμίων πολέμων και έχοντας κατανοήσει βαθύτατα τον άνθρωπο και την κοινωνία, πίστευε ότι ο μόνος δρόμος που μπορεί να εξασφαλίσει την Παγκόσμια Ειρήνη είναι η Εκπαίδευση. Δεν εννοούσε όμως μια στεγνή εκπαίδευση που στόχο έχει την μεταφορά πληροφοριών και την προετοιμασία του μαθητή για να επιτύχει στις εξετάσεις. Εννοούσε μια πολύ πιο ουσιώδη εκπαιδευτική διαδικασία που συνδέεται με την αφύπνιση της ψυχής, την αύξηση της συνειδητότητας και την κινητοποίηση ευγενικών συναισθημάτων στο παιδί και τους συνοδοιπόρους του. Αναφερόταν συγκεκριμένα σε μια εκπαίδευση για τη Ζωή, μια εκπαίδευση που θα έδινε στο παιδί τα κατάλληλα εφόδια ώστε να αγαπήσει τη γνώση, να κατανοήσει τον συνάνθρωπό του και να σεβαστεί το περιβάλλον του προκειμένου να συμβάλει και αυτό ως ενήλικας στην πρόοδο και τον πολιτισμό της ανθρωπότητας.

Η αγάπη, η κατανόηση και ο σεβασμός γίνονται για το σύστημα της έννοιες και αξίες πολύ συγκεκριμένες και απτές καθώς αυτό επιλέγει να μελετά και να ανταποκρίνεται στις φυσικές και ψυχικές ανάγκες που εκφράζει ο άνθρωπος από την στιγμή της γέννησης μέχρι την ενηλικίωση του. Όταν αυτές οι αξίες διέπουν ένα περιβάλλον είτε αυτό είναι σπίτι, σχολείο, νοσοκομείο, πανεπιστήμιο, εκκλησία τότε αυτό το περιβάλλον ευνοεί την ανάπτυξη και επιτρέπει στον άνθρωπο να εκφράσει με αξιοπρέπεια και ελευθερία το θαυμαστό εσωτερικό του δυναμικό. Τέτοιου είδους περιβάλλοντα είναι και τα μοντεσσοριανά σχολεία. Είναι χώροι που επιτρέπουν σε κάθε παιδί να λειτουργεί με το δικό του ρυθμό, χωρίς ανταγωνισμούς, αλλά με καλλιέργεια της κοινωνικής του συνείδησης. Είναι περιβάλλοντα όπου το παιδί μπορεί να μεγαλώνει με συνεργασία και σεβασμό, ήρεμα, χωρίς φωνές, απειλές και κινήσεις που τρομάζουν, με σταθερά και ξεκάθαρα όρια, μέσα στη συνέπεια, την αξιοπρέπεια, την προσφορά και την συμπόνοια. Η ανταπόκριση στις ανάγκες του παιδιού που υποδεικνύονται από την ίδια την ανάπτυξη του δημιουργεί πιο χαρούμενα παιδιά, πιο συνειδητοποιημένους ενήλικες, πιο λειτουργικές οικογένειες και συνολικά πιο ισορροπημένες κοινωνίες.

*Το παραπάνω κείμενο βασίστηκε σε άρθρο της Ειρήνης Φαφαλιού-Εκπαιδευτική Πρωτοβουλία και στον χαιρετισμό του Δημήτρη Χασάπη Καθηγητή Τ.Ε.Α.Π.Η, Ε.Κ.Π.Α στο Πανελλήνιο Συνέδριο με θέμα «Το Μοντεσσοριανό σύστημα εκπαίδευσης σήμερα και αύριο: προβληματισμοί και προοπτικές», Αθήνα Δεκέμβριος 2013.

Ντοκιμαντέρ. Γαλλία, 2017. Διάρκεια: 100΄.Σκηνοθεσία:Alexandre Mourot. Φωνή: Anny Duperey