Το Cine- Δράση ξεκινάει τις φθινοπωρινές του προβολές στο ΤΥΠΕΤ (Υμηττού & Πλαταιών) την Πέμπτη 11 Σεπτεμβρίου στις 20.15 με την ταινία «Η Επιστροφή» του Andrei Zvyagintsev. Η συνάντηση δυο νεαρών αδερφών με το «χαμένο» εδώ και 12 χρόνια πατέρα τους βρίσκεται στο επίκεντρο σε μια θρησκευτικά και πολιτικά αλληγορική, ποιητική, σκηνοθετημένη με ξεχωριστή έμπνευση ταινία. Η σχέση που διαμορφώνεται ανάμεσα στους τρεις άνδρες με την ευκαιρία ενός ταξιδιού σε άγνωστους, μουντούς ορίζοντες αποτελεί αφορμή ώστε ο σκηνοθέτης να σχολιάσει την ίδια την ανθρώπινη φύση, το χάσμα γενεών, την αθέλητη και απότομη ενηλικίωση και την οριστική απώλεια της αθωότητας που την συνοδεύει.
H υπόθεση
Κεντρικοί ήρωες του φιλμ είναι δύο αδέρφια, ο Αντρέι και ο Ιβάν, που ζουν με τη μητέρα τους και τη γιαγιά τους στη ρωσική επαρχία. Επιστρέφοντας στο σπίτι έπειτα από μια απογευματινή ανέμελη βόλτα, βρίσκουν ένα αμάξι παρκαρισμένο μπροστά στην είσοδο του. Τα πρώτα ερωτηματικά για το ποιος είναι αντικαθιστά η αμηχανία τους μπροστά στο γεγονός ότι ο «ξένος» είναι ο εξαφανισμένος πατέρας τους. Τα αγόρια το βρίσκουν απίστευτο, τα συναισθήματα τους είναι αντιφατικά, βασανίζονται ανάμεσα στον ενθουσιασμό και την αμφιβολία: Είναι πράγματι αυτός είναι ο πατέρας τους; Γιατί γύρισε μετά από τόσα χρόνια απουσίας; Γιατί αυτή τη στιγμή; Έχουν βέβαια και οι δύο πολύ λίγα δεδομένα – η πατρική φιγούρα που περίμεναν τόσα χρόνια μπορεί να έχει τα μορφικά χαρακτηριστικά του δικού τους γονιού, αλλά ο νεοφερμένος έχει συμπεριφορά ξένου απέναντι τους. Ανυπόμονος και απρόσμενα αυστηρός, βίαιος όταν διαισθάνεται «ασέβεια», απαιτεί από αυτούς να συμπεριφερθούν σαν ενήλικες. Ο μικρότερος, είναι φανερά εχθρικός απέναντι του. Ο μεγαλύτερος, αποφασίζει να τον δεχτεί και είναι έτοιμος να ακολουθήσει σε μια αναπάντεχη εκδρομή που εκείνος προτείνει. Ο πατέρας αφέντης, που δεν αντιλαμβάνεται ότι απουσία δώδεκα χρόνων δεν αναπληρώνεται σε εφτά μέρες, θα επιμείνει και θα σύρει τους γιους του σε ένα ταξίδι στο πουθενά, σε ένα απομονωμένο νησί όπου βρίσκεται κρυμμένο ένα κουτί. Η τραγωδία μοιάζει αναπόφευκτη. Οι τρεις τους θα συγκρουστούν, θα γνωριστούν, θα υποστούν το μαρτύριο εκατέρωθεν. Με έντονες αναφορές σε τραγωδίες, μύθους, οιδιπόδεια και Αχέροντα, η ανεμελιά και το παιχνίδι θα γίνουν αλήθεια και ωριμότητα, η αθωότητα και η άγνοια ενηλικίωση, η αμφιβολία γνώση και όλα αυτά θα κορυφωθούν σε ένα τρομακτικό φινάλε. Έτσι ή αλλιώς οτιδήποτε συνέβη σε αυτό το ταξίδι ήταν συναρπαστικό.
Μια θρησκευτική αλληγορία
Η ταινία θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως θρησκευτική αλληγορία. Είναι άλλωστε γνωστή και εκφράζεται σε όλες του τις ταινίες («Λεβιάθαν») η θρησκευτική προσήλωση του σκηνοθέτη. Επιπλέον υπάρχουν πλήθος αναφορών στο φιλμ που συνηγορούν υπέρ αυτής της άποψης. Το ταξίδι των τριών είναι 7ήμερο, αριθμός που παραπέμπει στις 7 μέρες της δημιουργίας. Μια παλιά φωτογραφία του πατέρα βρίσκεται μέσα στην Βίβλο μαζί με την εικόνα του Αβραάμ που ετοιμάζεται να θυσιάσει τον Ισαάκ. Εμείς όμως θα την διαβάσουμε όχι ως θρησκευτική παραβολή, αλλά περισσότερο σαν μια πολιτική αλληγορία, μια καταγγελία του αυταρχισμού της εξουσίας. Ο απόμακρος «πατερούλης» που θέλει να είναι κοντά στα παιδιά του, αλλά και τα πληγώνει, δίνει εντολές και αποδίδει τιμωρίες, που προσφέρει αντί για τρυφερότητα, καταπίεση, αντί για χαλάρωση, πειθαρχία και αντί για φροντίδα, ολοκληρωτική πατριαρχία είναι η προσωποποίηση της πολιτικής εξουσίας που κυβερνά αυταρχικά με διαταγές και τιμωρίες. Πότε με το μαστίγιο και πότε με το καρότο. Η ενηλικίωση των παιδιών που συμβαίνει τη θέλουν ή δεν την θέλουν δεν αφορά μόνο αυτά τα δύο άτομα. Αφορά τη βίαιη ενηλικίωση μιας χώρας και του λαού της ως αποτέλεσμα των ανατροπών που συνέβησαν το 1991. Σε αυτή την ερμηνεία συνηγορούν άλλα στοιχεία του φιλμ ανάμεσα τους η περίοδος των 12 ετών απουσίας του πατέρα, που ταυτίζεται με το διάστημα που μεσολαβεί ανάμεσα στην πτώση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» στη Ρωσία και το γύρισμα της ταινίας (2003). Το ζητούμενο εδώ μάλλον είναι η δυνατότητα των Ρώσων ως λαού και ως έθνους, να βρουν την ταυτότητα τους στις νέες συνθήκες που δημιουργήθηκαν, χωρίς να αδιαφορούν για την προηγούμενη ιστορία τους που έτσι και αλλιώς είναι χαραγμένη στη συλλογική τους μνήμη. Είναι το ένα ή το άλλο; Θα μπορούσε και τα δύο.
Η σκηνοθεσία
Ο Andrei Zvyagintsev με μεγάλη ευχέρεια μας βάζει στον κόσμο του. Σκηνοθετεί με αυστηρότητα στη χρήση των μέσων του, από τη σύνθεση των εικόνων με τα μουντά τους χρώματα μέχρι τη χρήση των ήχων και της μουσικής, κινούμενος ανάμεσα στο θρίλερ και την αλληγορία, με το κάθε τι να εκτυλίσσεται σύμφωνα με έναν συγκεκριμένο στόχο. Η ταινία του έχει μόνο αρετές: εκπληκτικές ερμηνείες κυρίως από τους δύο νεαρούς πρωταγωνιστές, άψογο σενάριο, φωτογραφία που υποστηρίζει την υπόθεση προσφέροντας σε εμάς τους θεατές συγκίνηση, αγωνία, τρόμο και δράμα. Μια εκπληκτική, λυρική, εικαστικά πανέμορφη ταινία από έναν σκηνοθέτη του μετασοβιετικού ρωσικού κινηματογράφου που διδάσκεται από τους μεγάλους Ρώσους δημιουργούς Μίχαελ Ρομ, Αντρέι Ταρκόφσκι, Σεργκέι Παραντζάνοφ (Γεωργιανός αυτός).
Η επιρροή του Χίτσκοκ είναι και αυτή πολύ φανερή: Μπορούμε να τη δούμε στα ερωτήματα των παιδιών: Είναι ο αληθινός πατέρας; Ή είναι τρομοκράτης; Μήπως είναι με τους Τσετσένους; Ή παλιοκομμουνιστής; Μπορεί και έμπορος όπλων. Και, άραγε, πού πηγαίνει τα παιδιά του; Θα επιβιώσουν, θα τα σκοτώσει;
Τραγική ειρωνεία ο θάνατος του Vladimir Garin (Αντρέι, ο πατέρας) από πνιγμό, στην ίδια λίμνη που γυρίστηκε η εναρκτήρια σκηνή της ταινίας.
Τα βραβεία της ταινίας
– Χρυσό Λιοντάρι Καλύτερης Ταινίας στο Φεστιβάλ Βενετίας
-Βραβείο Διεθνούς Κριτικής Επιτροπής FIPRESCI στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης
-Βραβείο Διεθνούς Κριτικής Επιτροπής FIPRESCI στο Φεστιβάλ Palm Springs
-Βραβείο Fassbinter από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου.
Info
Η επιστροφή/ Возвращение/The Return
Ρωσία, Δραματική, 2003. Διάρκεια: 105’. Σκηνοθεσία: Andrei Zvyagintsev. Σενάριο: Vladimir Moiseyenko, Aleksandr Novototsky. Πρωταγωνιστούν:Vladimir Garin, Vanya Dobronravov, Konstantin Lavronenko.
Εδώ το trailer.: http://www.youtube.com/watch?v=qNR4ER9tC6A
