To Cine -Δράση συνεχίζει τις προβολές του, την Πέμπτη 9 Οκτωβρίου στις 20.15 στο ΤΥΠΕΤ (Υμηττού και Πλαταιών) με την ταινία «Ελένα» (2011) του Andrey Zvyagintsev. Η τρίτη συναρπαστική ταινία του ταλαντούχου Ρώσου δημιουργού είναι ένα ψυχολογικό δράμα που εμβαθύνοντας σε πτυχές των οικογενειακών δεσμών ζωγραφίζει το πορτρέτο μιας κοινωνίας που κάθε άλλο παρά ευτυχεί, σε όποιο κοινωνικό επίπεδο και να βρίσκεται. Και παρόλο που ο ίδιος αναφέρει συχνά, μιλώντας για το φιλμ, ότι αφορά προσωπικά διλήμματα και μετάνοια η έμφαση δίνεται στην απόσταση που χωρίζει δύο ανθρώπους, δύο οικογένειες, δύο κόσμους που τους ορίζει η καχυποψία, η ψυχρότητα και η απαξίωση. Πράγματα συνηθισμένα στην κοινωνική καθημερινότητα που προδίδουν στην «Ελένα» οικουμενικότητα κάνοντας την άκρως ενδιαφέρουσα και συναρπαστική.
Η υπόθεση
Η Ελένα η βασική ηρωίδα του φιλμ, είναι μια συνηθισμένη γυναίκα ταπεινής καταγωγής. Αντιπροσωπεύει πολύ περισσότερα από ένα απλό άτομο. Εκφράζει μια κοινωνική τάξη, μια γενιά και τη μητέρα-κλώσα μιας οικογένειας. Συνδυάζει διαμετρικά αντίθετα στοιχεία: αφενός αυτά ενός αγγέλου και αφετέρου εκείνα μιας ψύχραιμης υπολογίστριας. Μια νοσοκόμα που παντρεύεται τον Βλαντιμίρ, έναν πλούσιο άνδρα στη δύση της ζωής του και φροντίζει να ικανοποιεί κάθε ανάγκη του από το νοσοκομείο, όπου γνωρίστηκαν στη διάρκεια μιας νοσηλείας, μέχρι το κομψό, μοντέρνο, άψογης αρχιτεκτονικής κατασκευής διαμέρισμα του. Το προφανές σκέλος της ιστορίας είναι η κοινωνική αποσύνδεση μεταξύ των συζύγων, παρόλο που και οι δύο είναι ευχαριστημένοι και αποδεδειγμένα χρειάζονται ο ένας τον άλλον. Η γυναίκα χρειάζεται τα χρήματα και την κοινωνική θέση του συζύγου της και ο άντρας τη χρειάζεται για συντροφιά, προσωπική φροντίδα και τη διαχείριση του πολυτελούς διαμερίσματος του. Μια ήρεμη συμβίωση της οποίας οι λεπτομέρειες αναδύονται αργά μέσα από μια οικονομία εικόνων και λέξεων. Και είναι αυτή ακριβώς η οικονομία των διαλόγων και η οπτική ακρίβεια που διατρέχουν την ταινία και φωτίζουν τους χαρακτήρες και τις αντιθέσεις που τους χωρίζουν. Οι κινήσεις και το βάρος των σωμάτων, οι εκφράσεις των προσώπων, οι σκηνικές λεπτομέρειες στην παρουσίαση των χώρων και η επιλογή των κάδρων συνθέτουν το καθαρό κινηματογραφικό σύμπαν της ταινίας.
Ο πλούσιος άντρας έχει μια κυνική κόρη από προηγούμενο γάμο, η οποία αγαπά τον πατέρα της με έναν δικό της απόμακρο τρόπο και ζει τη ζωή της μακριά από την οικογένεια. Εκείνος, αντίθετα, νοιάζεται για την άσωτη απόγονο, ανησυχεί για το μέλλον της. Λιγότερο ανησυχεί για τους απογόνους της Ελένα από προηγούμενο γάμο. Έναν γιο ανεύθυνο, άνεργο, ανίκανο να συντηρήσει την οικογένειά του και εξαρτημένο οικονομικά από τη μητέρα του, μια αδιάφορη νύφη και έναν εγγονό με περιορισμένες ικανότητες που πρέπει να σπουδάσει για να αποφύγει τη στράτευση. Η γιαγιά καλείται για μια ακόμα φορά να πληρώσει το λογαριασμό. Μετά τις αρχικές παρουσιάσεις της κατάστασης αυτής της οικογένειας, η αφήγηση προχωρά από τα προκαταρκτικά στην ίντριγκα, καταλήγοντας σε ένα τέλος που προβληματίζει το θεατή. Η ξαφνική καρδιακή προσβολή του Βλαντιμίρ και η επανασύνδεση με την αδιάφορη κόρη του θα γίνουν η αφορμή για μια απόφαση που θα αποβεί μοιραία. Η Ελένα, η υπάκουη νοικοκυρά που περιφερόταν στο διαμέρισμα του άντρα της με την ταπεινότητα υπηρέτριας και όχι με τον αέρα συζύγου, θα καταφύγει σε μια βίαιη πράξη απόγνωσης προκειμένου να εξασφαλίσει ένα ασφαλές μέλλον στην οικογένεια του γιού της. «Με ποιο δικαίωμα νομίζεις ότι είσαι ξεχωριστός;» ρωτάει με πίκρα τον άντρα της στον τελευταίο τους διάλογο, για να πάρει ως απάντηση ότι η ισότητα και η δικαιοσύνη είναι βιβλικά παραμυθάκια για τους ανόητους. Και είναι εδώ που ο άντρας θα πληρώσει το τίμημα της αλαζονείας του.
Η σκηνοθεσία
Μετά την περίφημη «Επιστροφή» (2003) και την «Αποξένωση» (2007) ο Zvyagintsev κάνει ένα φιλμ που σκιαγραφεί τα ήθη και τις αξίες της σύγχρονης μετασοβιετικής Ρωσίας. «Και τι δε θα έκανε κάποιος για τα λεφτά;» ρωτάει ο πατέρας την κόρη σε μια από τις σημαντικότερες σκηνές της ταινίας. Η αναφορά στην αξία του χρήματος παραμένει σταθερή από την αρχή ως το τέλος και επηρεάζει δραματικά την αφηγηματική εξέλιξη. Παράλληλα είναι οι δεσμοί του αίματος που καθορίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού και διαμορφώνουν τους ηθικούς κώδικες. Στο νεοφιλελεύθερο αυτό σύστημα όπου κυριαρχούν τεράστιες κοινωνικοοικονομικές αντιθέσεις και επιβιώνουν έντονα τα κατάλοιπα μιας πατριαρχικής κοινωνίας, η οικογένεια παραμένει η μόνη σταθερή αξία. Το να αξιολογήσουμε την ταινία ως μια απλή ιστορία για τις κοινωνικές τάξεις στη σύγχρονη Ρωσία θα ήταν σαν να αντιλαμβανόμαστε το δέντρο αντί του δάσους. Στην πραγματικότητα είναι μια ιστορία για την «Εισβολή τωνΒαρβάρων» -έναν πρωτότυπο τίτλο που ο σκηνοθέτης- είχε θελήσει να χρησιμοποιήσει γεγονός που δείχνει και τις πραγματικές προθέσεις του.
Ο Zvyagintsev αποδίδει με ρεαλισμό και αισθητική τελειότητα το θέμα του χάρη στην εξαιρετική φωτογραφία του Krichman. Χρωματίζει το άνευρο συναισθηματικό περιβάλλον με λεπτή ειρωνεία με την οποία επενδύει τους διαλόγους του, ενώ αφήνει να διαχέεται έως το τέλος, πάνω από τους ήρωες μια αίσθηση αβεβαιότητας και αμφιθυμίας δημιουργώντας σασπένς και μια μεταφυσική ατμόσφαιρα, που ενισχύεται από την ανησυχητική επανάληψη των μινιμαλιστικών μουσικών μοτίβων του Philip Glass. Μετά το έγκλημα ένας αδιόρατος φόβος πλανάται για την επικείμενη τιμωρία, η οποία δεν έρχεται ποτέ, θυμίζοντας αρκετά το «Match Point» του Woody Allen.
Info
Ρωσία, Δραματική, 2011. Διάρκεια:109’. Σκηνοθεσία: Andrey Zvyagintsev. Σενάριο: Oleg Negin, Andrey Zvyagintsev. Πρωταγωνιστούν: Nadezhda Markina, Andrey Smirnov, Aleksey Rozin,Yelena Lyadova
Εδώ το trailer της ταινίας: https://www.youtube.com/watch?v=0NANA9uHuGk