Γράφει ο Πάνος Σκουρολιάκος: Βουλευτής Ανατολικής Αττικής και υπεύθυνος Τομέα Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ
Πρωταγωνιστής ή πρωταγωνίστρια στον χώρο των παραστατικών τεχνών (θέατρο, κινηματογράφος, τηλεόραση κ.λπ.) είναι εκείνος ο καλλιτεχνικός δημιουργός που τίθεται επικεφαλής της παράστασης παίζοντας ταυτοχρόνως τον κύριο ή έναν από τους πρωτεύοντες ρόλους. Είναι κατά τεκμήριο καλός/η ηθοποιός, ενώ ταυτόχρονα είναι αγαπητός/η στο κοινό, πρωτίστως για την τέχνη του/της, αλλά και για τη γοητεία που ασκεί με την εν γένει συμπεριφορά του-της αλλά και τον δημόσιο βίο του/της. Είναι εκείνο το πρόσωπο που έλκει το κοινό έως το ταμείο και συνέχεια τις αίθουσες του θεάτρου ή του κινηματογράφου ή αυξάνει την τηλεθέαση όταν πρόκειται για τηλεοπτικό προϊόν.
Με τη γέννηση του θεάτρου, στο αρχαιοελληνικό δράμα, στην παράσταση υπήρχε μόνο ένας ηθοποιός που αποκρινόταν (απαντούσε) στον χορό «παίζοντας» όλους τους ρόλους. Αυτός ήταν ο αυθεντικός και μόνος πρωταγωνιστής. Εξελισσόμενο το θέατρο και φτάνοντας στον 5ο π.Χ. αιώνα, οι υποκριτές είχαν αυξηθεί σε τρεις. Προφανώς έπαιζαν περισσότερους του ενός ρόλους και ονομάζονταν πρωταγωνιστής, δευτεραγωνιστής και τριταγωνιστής. Είτε πρώτοι είτε δεύτεροι είτε τρίτοι, συμμετείχαν άπαντες στον «αγώνα». Στη σύγκρουση που επιτελείται στο κέντρο της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας δηλαδή ως διαμάχη ανάμεσα στα πρόσωπα του έργου. Τα όπλα σε αυτόν τον αγώνα είναι οι λέξεις, το κείμενο του ποιητή μέσω της διαλογικής αντιπαράθεσης, του θεμέλιου λίθου του δημοκρατικού πολιτεύματος. Στην αρχαία εποχή, ο πρωταγωνιστής δεν ήταν απαραιτήτως ο καλύτερος ηθοποιός. Μπορεί απλώς να τύχαινε να ερμηνεύσει έναν ρόλο με τον οποίο ξεκινούσε το έργο.
Εξελισσόμενο περαιτέρω το θέατρο και διευρυνόμενη η περιοχή του θεάματος με άλλες ποικίλες μορφές παραστάσεων (ιστορικές απεικονίσεις, θρησκευτικά θεάματα, καμπαρέ, βοντβίλ, μιούζικαλ, κ.λπ.), η παρουσία του πρωταγωνιστή ή της πρωταγωνίστριας ήταν ζωτικής σημασίας. Το κοινό ήθελε να βλέπει τον ή την αγαπημένο/η του ηθοποιό, να απολαμβάνει την τέχνη τους αλλά και ταυτόχρονα να γοητεύεται και από άλλα στοιχεία της προσωπικότητας ή της προσωπικής τους ζωής πέρα από το πεδίο της τέχνης τους. Ο αγαπημένος πρωταγωνιστής ή η αγαπημένη πρωταγωνίστρια μπορούν να συγκινούν το κοινό ώστε να αγαπιούνται από αυτό με πάθος και για διάφορους λόγους. Μπορεί να έχει να κάνει αυτή η αγάπη με την εξωτερική εμφάνιση, με το είδος των ρόλων που ερμηνεύουν, με την κοινωνική τους στάση και συμπεριφορά, την ιδεολογία ή την πολιτική τοποθέτηση.
Αγώνας σκληρός, τραχύς και δύσβατος είναι ο αγώνας των ηθοποιών για την κατάκτηση του τίτλου του πρωταγωνιστή ή της πρωταγωνίστριας. Αγώνας μεγαλύτερος και δυσκολότερος, ο αγώνας για την διατήρηση αυτού του τίτλου. Σε αυτή την περίπτωση, πέρα από το δυνατό τάλαντο, απαιτείται γνώση και σωστή αντιμετώπιση της καλλιτεχνικής και κοινωνικής πραγματικότητας κάθε εποχής, ανοιχτός ορίζοντας, σοφές επιλογές και τέλος ευφυΐα στη διαχείριση όλων αυτών των παραμέτρων.
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις πρωταγωνιστών που επιβλήθηκαν από ένα κατεστημένο καλλιτεχνικό, πολιτικό ή συντεχνιακό. Δεν κρατούν όμως για πολύ. Ο χρόνος βάζει πάντα τα πράγματα στη θέση τους. Έτσι, οι πρώην πρωταγωνιστές ή πρωταγωνίστριες αυτού του είδους αποσύρονται στη λήθη. Λίγες είναι οι περιπτώσεις των προερχόμενων από το θέατρο «με το ζόρι» πρωταγωνιστών ή πρωταγωνιστριών. Συνήθως προέρχονται από άλλους χώρους, όμορους με τον χώρο των παραστατικών τεχνών. Πρόκειται για μουσικούς ή τραγουδιστές, μοντέλα, τηλεπαρουσιαστές, ηθοποιούς που αναδείχθηκαν μέσα από τον κινηματογράφο ή την τηλεόραση χωρίς προηγουμένως να περάσουν από τη βάσανο των σπουδών, της μαθητείας, του θεάτρου.
Ο κόσμος των παραστατικών τεχνών είναι ένας κόσμος συλλογικής προσπάθειας. Πρωταγωνιστής λοιπόν μπορεί να είναι ο κοσμαγάπητος ταλαντούχος ηθοποιός, αλλά μπορεί να είναι και εκείνος που παίζει έναν μικρότερο ρόλο και «κλέβει» την παράσταση. Εκείνος ο ηθοποιός που «διδάσκει ήθος» επί σκηνής και ταυτόχρονα «τιμά» αυτό το ήθος στην προσωπική και κοινωνική του ζωή και στάση. Εκείνος ο ηθοποιός που προτείνει πρότυπα υψηλά, ευγενή και ταυτόχρονα ταπεινά και ανθρώπινα.
Τελικά, πρωταγωνιστές είναι όλοι στο θέατρο. Αν δεν «λάμπει» και ο πιο μικρός ρόλος, πώς θα αναδειχθεί ο πρωταγωνιστής ή η πρωταγωνίστρια στην παράσταση; Πώς θα θριαμβεύσει η πρωταγωνίστρια που παίζει την Ηλέκτρα του Ευριπίδη αν δεν είναι ταλαντούχος ο ηθοποιός που παίζει τον «Γεωργό» ή τον «Αγγελιοφόρο» ή τον βουβό «Πυλάδη»; Πώς θα απολαύσει το κοινό την ερμηνεία του αγαπημένου του πρωταγωνιστή στον «Θάνατο του εμποράκου» του Άρθουρ Μίλερ αν δεν υπάρχει μια εξίσου δυνατή «Λίντα» ή ένας γοητευτικός «Θείος Μπεν»;
Με όλη την αγάπη και την αναγνώριση ταλέντου στους ηθοποιούς που κατέχουν με το σπαθί τους τον τίτλο του πρωταγωνιστή ή της πρωταγωνίστριας, ενδιαφέρον έχει να βλέπουμε πώς και πόσο αναδεικνύονται από την παρουσία των άλλων καλλιτεχνικών συντελεστών, αλλά βεβαίως και πώς και με ποιους κόπους κατάκτησαν τον επίζηλο αυτόν τίτλο.
