Γράφει η Ειρήνη Χαϊδή, Ειδική Παιδαγωγός, Επιστημονικός συνεργάτης ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος
Kοινωνική πολιτική ορίζεται ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψουμε δράσεις οι οποίες στοχεύουν στην προαγωγή της ευημερίας, τις πολιτικές που χρησιμοποιούν οι κυβερνήσεις για την ευημερία και την κοινωνική προστασία, τους τρόπους με τους οποίους αναπτύσσεται η ευημερία σε μια κοινωνία.
Η κοινωνική πολιτική συνδέεται άρρηκτα με τις κοινωνικές υπηρεσίες και το κράτος πρόνοιας, τα μέσα με τα οποία προωθείται η πρόνοια, καθώς και οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που διαμορφώνουν την ανάπτυξη της ευημερίας.
Συνεπώς, η κοινωνική πολιτική αποτελεί την οργανωμένη παρέμβαση του κράτους ή του εκάστοτε φορέα άσκησης εξουσίας, η οποία μέσα από την αναγνώριση και την κάλυψη αναγκών -σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο- στοχεύει στη ρύθμιση της κοινωνικής αναπαραγωγής και στην εξασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και ειρήνης.
Επίσης, ως «Κοινωνική πολιτική» θεωρείται και το σύνολο των παροχών σε χρήμα ή σε είδος από πρόγραμμα κοινωνικής προστασίας που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση ενός καθορισμένου συνόλου κινδύνων και αναγκών (ESSPROS) που εστιάζονται στα κοινωνικά ζητήματα και κοινωνικά προβλήματα, στις κοινωνικές ομάδες, στις κοινωνικές υπηρεσίες και στις εμπειρίες των χρηστών από τις προσφερόμενες υπηρεσίες.
Οι γενικοί στόχοι της κοινωνικής πολιτικής συνδέονται με την καταγραφή, ιεράρχηση και κάλυψη κοινωνικών κινδύνων και αναγκών μέσα από μια σειρά ρυθμίσεων και παροχών σε τομείς όπως:
• η υγεία
• η ασφάλιση
• η απασχόληση
• η στέγαση και
• οι προνοιακές υπηρεσίες.
Οι προνοιακές υπηρεσίες στοχεύουν στην εξατομικευμένη φροντίδα και κάλυψη αναγκών που αφορούν:
• την παιδική μέριμνα
• την προστασία της τρίτης ηλικίας
• την ενίσχυση της οικογένειας
• την υποστήριξη ατόμων με αναπηρίες
Οι ειδικότεροι στόχοι της κοινωνικής πολιτικής είναι:
• η εξομάλυνση ποσοτικών και ποιοτικών προβλημάτων των συνθηκών διαβίωσης των λιγότερο ευνοημένων ομάδων, σε σχέση με τη λειτουργία της αγοράς πληθυσμιακών ομάδων
• η διασφάλιση αξιοπρεπών όρων ζωής για το σύνολο των μόνιμα εγκατεστημένων πληθυσμών.
Κοινωνική Πολιτική και Διοίκηση
Η Κοινωνική Πολιτική σε συνάρτηση με την κοινωνική διοίκηση είναι, με βάση τις αξίες και στόχους που έχουν τεθεί, η σκόπιμη επιλογή, προτίμηση, ιεράρχηση μεθόδων, μέσων και ενεργειών για την επίτευξη ορισμένων αποτελεσμάτων στον ευρύτερο χώρο της κοινωνικής διοίκησης.
Οι κύριοι τομείς, στους οποίους εστιάζει, αφορούν:
• Την πολιτική και διοικητική πρακτική στις κοινωνικές υπηρεσίες: διοίκηση υγείας, κοινωνική ασφάλιση, εκπαίδευση, υπηρεσίες απασχόλησης, κοινωνική μέριμνα και διαχείριση κατοικιών.
• Θέματα που σχετίζονται με την κοινωνική μειονεξία σε σχέση με: τη φυλή, το φύλο, τη φτώχει και το φάσμα των συλλογικών κοινωνικών απαντήσεων σε αυτές τις συνθήκες.
• Τα κοινωνικά προβλήματα, όπως: εγκλήματα, αναπηρία, ανεργία, ψυχική υγεία, μαθησιακές δυσκολίες και γήρας.
Η Κοινωνική Πολιτική ως αδιαίρετο μέρος του κοινωνικού σχεδιασμού διέπεται από αρχές και μεθόδους που καθορίζουν την πορεία δράσης του και αποτελείται από τέσσερα σημαντικά αλληλένδετα αλληλένδετα στάδια:
1) Πολιτική
2) Πρόγραμμα
3) Εφαρμογή
4) Αξιολόγηση
Αξίζει να επισημανθούν τα παρακάτω:
1) Η κοινωνική πολιτική «ενδιαφέρεται» για την ευημερία των ατόμων και των κοινωνικών ομάδων. (Αν και η «ευημερία» είναι αμφιλεγόμενη έννοια, μιας και δεν υπάρχει πλήρως αποδεκτή έννοια ως προς τα συστατικά της στοιχεία,γιατί εξαρτάται από την οπτική και τα εκάστοτε «συμφέροντα» και κριτήρια).
Η κοινωνική διοίκηση ενδιαφέρεται για το ίδιο ζήτημα, όμως οι κυριότερες διαφορές μεταξύ τους έχουν ως εφαλτήριο την αναγνώριση των στοιχείων που καταδεικνύουν την επίτευξη του στόχου της ευημερίας καθώς και των κατάλληλων μέτρων για την επίτευξή της.
2) Δίνεται ιδιαίτερη σημασία στην επικέντρωση όχι στη θεωρία της πρόνοιας αλλά και στην ανάλυση των πολιτικών και του αντηκτυπού τους. Αν και η αξιολόγηση κοινωνικών πολιτικών αποτελεί επαγγελματική ενασχόληση των ακαδημαϊκών της κοινωνικής πολιτικής, εντούτοις οι διαφορετικές θεωρήσεις της έννοιας της πρόνοιας δίνουν κίνητρα σε αξιολογήσεις και αναλύσεις στηριζόμενες σε διαφορετικά κριτήρια, όπως: αποτελεσματικότητα, αποδοτικότητα, ισότητα, ευκαιρία κ.τλ.
3) Η κοινωνική πολιτική ασχολείται με τον τρόπο οργάνωσης και εφαρμογής των πολιτικών και αξιολογεί, εφ’ οσον έχει κατανοήσει ΠΛΗΡΩΣ τη δομή των φορέων και δομών πρόνοιας όχι μόνο κρατικών αλλά και ιδιωτικών, τον τρόπο που οι δομές επιδρούν στους εργαζόμενους σε φορείς πρόνοιας αλλά και στους «καταναλωτές» ή χρήστες των υπηρεσιών πρόνοιας, αλλά και στην προσωπική και ανεπίσημη φροντίδα!
4) Οι κοινωνικές πολιτικές δεν σχεδιάστηκαν ούτε εφαρμόσθηκαν ΝΟΝΟ για την ευημερία των πολιτών.
5) Άλλες πολιτικές οι οποίες δεν χαρακτηρίζονται ως κοινωνικές πολιτικές, π.χ. οι οικονομικές, μπορεί να έχουν μεγαλύτερη συνεισφορά στην ευημερία.
6) Η κρατική πολιτική πρέπει να θεωρείται ως ένα σύνολο δράσεων όπου οι κοινωνικές πολιτικές συνδέονται έντονα με άλλες πολιτικές.
7) Ο ρόλος της κυβέρνησης στην «προσφορά» πόρων για κοινωνικές πολιτικές θα πρέπει να θεωρείται ως στενά συνυφασμένος και εξαρτώμενος και από τον τρόπο διαχείρισης της οικονομίας. Οι κοινωνικές πολιτικές καθορίζονται σχετικά με τον τρόπο που η οικονομία λειτουργεί!
