Με την επέλαση της παγκοσμιοποίησης στην οικονομία, όπου η κερδοσκοπία και η τοκογλυφία κυριαρχούν σε εθνικό και πολυεθνικό επίπεδο, λίγες αρχές και ιδεολογία που δεν σχετίζονται με το χρήμα μπορούν να επιβιώσουν επί μακρόν.
Γράφει ο Γιώργος Σταυράκης, κοινωνιολόγος
Η καλλιέργεια του πνεύματος και η ιδιοπροσωπεία κάθε λαού ατονίζει και χάνεται. Όσοι επιμένουν να κρατήσουν αρχές και αξίες, που άντεξαν στον χρόνο, τις βλέπουν σήμερα να καταρρέουν σαν χάρτινοι πύργοι. Άλλοι που πασχίζουν να δημιουργήσουν ιδανικά και ιδεολογικές βάσεις γι’ αυτό που λέγεται Ελλάδα και πολιτισμός δύσκολα βρίσκουν υποστηριχτές. Κάθε σοβαρή πνευματική και πολιτιστική πρωτοβουλία σχεδόν από τα πρώτα της βήματα είναι θνησιγενής. Μένει μόνο η κακογουστιά (kitsch) στα πανηγύρια με τους νέους να κρατούν αποστάσεις από αυτά. Μέσα στο χωνευτήρι που τώρα ονομάζεται «παγκόσμιο χωριό», όπου οι αγορές του κόσμου και τα συμφέροντα των ισχυρών κυριαρχούν, κάθε είδους ανθρωπιστική ιδεολογία παραμερίζεται και σιγά-σιγά αφανίζεται. Η πολιτιστική και γλωσσική ταυτότητα πολλών μικρών λαών, όπως και ο δικός μας, «νοθεύεται», παρά τους ισχυρισμούς ορισμένων περί του αντιθέτου. Λίγοι είναι εκείνοι που συγκινούνται ή πιστεύουν ακράδαντα σε αξίες όπως είναι η πατρίδα, η δημοκρατία, η θρησκεία, η ηθική. Σπάνια ακούγεται ο εθνικός μας Ύμνος.
Ελάχιστοι ψηφίζουν με αταλάντευτη ιδεολογική βάση, και ακόμα χειρότερα, από ό,τι δείχνει η πρόσφατη πολιτική διαδρομή της Ελλάδας, είναι αμφίβολο αν υπάρχει κανένα κόμμα με απαρέγκλιτη πολιτική και κοινωνική ιδεολογία. Για τους πολιτικούς μας, τα πάντα μοιάζει να είναι ρευστά για να μπορούν να προσαρμόζουν ένα σαθρό ιδεολογικό μανιφέστο ανάλογα με τις περιστασιακές ανάγκες που τους προκύπτουν, για να διασφαλίσουν την είσοδό τους στη Βουλή. Συχνά βλέπουμε καινούργια κόμματα και παραφυάδες να σχηματίζονται, από έμπειρους, υποτίθεται, πολιτικούς.
Αν δεχτούμε όλα αυτά τα καινούργια και απρόσμενα, τότε τι μας απέμεινε να μας ενώνει; Πώς μπορούμε να συμπέσουμε σε μια συγκροτημένη κοινωνία των πολιτών; Θα είμαστε χωρίς ιδεολογία, χωρίς αρχές, χωρίς ιδανικά; Η απάντηση είναι πιθανότατα ΝΑΙ.
Η συνεχόμενη παγκόσμια ενοποίηση (globalization) και η οποία ιδεολογία, τώρα θα μας προκύψει με βάση την ηλεκτρονική τεχνολογία και τη διακίνηση μεγάλων ποσοτήτων καταναλωτικών αγαθών. Θα επικοινωνούμε ηλεκτρονικά, θα ερωτευόμαστε ηλεκτρονικά, και θα αναπαράγουμε ομοιώματα του εαυτού μας. Στην προσπάθεια των οικονομικά ισχυρών να διεισδύσουν ακόμα και στις πιο απόμακρες αγορές του κόσμου, καμιά αντίσταση, ιδεολογική ή άλλη, δεν θα μπορεί να αντέξει την παλίρροια της καταναλωτικής μανίας.
Θα ζούμε, ίσως, σε μια νιρβάνα χαζοχαρούμενων καταναλωτικών ζόμπι, πνευματικά και ιδεολογικά αποχαυνωμένοι, περιμένοντας την τηλεόραση να μας πει τι σερβιέτες υγείας θα βάλουμε κάτω από τα εσώρουχά μας κα τι μάρκα αφροσαμπουάν είναι καλύτερο να μας κάνει να νιώσουμε είκοσι χρόνια πιο νέοι. Θα μας ενώνουν τα διαφημιστικά μηνύματα και τα πολιτικά συνθήματα που θα μας εξαπολύουν «οι νομείς» της εξουσίας από την TV.
Όσοι θα τρέχουν για να σωθούν, να βρουν ένα πνευματικό απάγκιο θα είναι λιγοστοί Σίσσυφοι που θα σπρώχνουν ογκόλιθους στον ανήφορο. Πρέπει, νομίζω, να συνειδητοποιήσουμε ότι ο πολιτισμός δεν αλλάζει από τους εκάστοτε διανοούμενους και τους ιδεολόγους.
Ας φανταστούμε από την εποχή του Σωκράτη, πόσοι φιλόσοφοι και χαρισματικοί άνθρωποι πέρασαν από την ανθρωπότητα, αλλά, ο κόσμος δεν άλλαξε. Ο σύγχρονος, ο παγκόσμιος άνθρωπος, σαν ηθικό πρόσωπο ομοίωμα του Θεού δεν σημείωσε καμία ουσιαστική πρόοδο, σε ό,τι θεωρούνταν από τους αρχαίους ωραίο και αληθινό.
