Εξακολουθούμε, άραγε, εμείς οι Έλληνες να είμαστε προοδευτικός λαός; Να παράγουμε πολιτισμό. Τι τέλος πάντων σημαίνει στο μέσο Έλληνα πολίτη πρόοδος; Σημαίνει άραγε μια θέση στο Δημόσιο, ένα μεταπτυχιακό, ή μια γενναία κληρονομιά που μας αφήνει ο παππούς και η γιαγιά;
Τίποτα δεν είναι από μόνο του ατομική και κοινωνική πρόοδος. Για να είναι κάτι κοινωνικά και πολιτικά προοδευτικό πρέπει να έχει ένα σταθερό στόχο, πρέπει να έχει έναν ευγενή προορισμό για το αύριο το ατομικό και το μέλλον της πατρίδας.
Είναι σαφές ότι ευγενής στόχος δεν είναι το χρήμα. Το χρήμα επινοήθηκε ως εργαλείο για να μην τρώει ο ένας τον άλλο, όχι ως αυτοσκοπός. Δεν έχει κοινωνική αξία. Να μείνεις ο εαυτό σου σε έναν κόσμο που συνεχώς προσπαθεί να σε κάνει κάτι άλλο είναι το μεγαλύτερο επίτευγμα για σένα. Αυτό σπανίως συμβαίνει, γιατί το σύστημα και τη νοοτροπία της κοινωνίας τα κατασκεύασαν άλλοι για εμάς πολύ πριν από εμάς.
Τα προβλήματα που ταλανίζουν την ελληνική κοινωνία, αυτοί που τα δημιούργησαν δύσκολα θα μπορέσουν να τα λύσουν. Αν δεν υπάρξει επαναπροσδιορισμός του τρόπου σκέψης, ριζική μεταβολή της συλλογικής νοοτροπίας στην κοινωνική μάζα, τίποτα δεν θα αλλάξει.
Ένα καλό παράδειγμα για την αλλοπρόσαλλη νοοτροπία, είναι η αντίφαση μεταξύ ξενοφοβίας και ελληνικότητας. Επαίρεται ο Έλληνας για τον πολιτισμό και τη γλώσσα που κληροδότησε στο Δυτικό Πολιτισμό και από την άλλη, τώρα ο ίδιος, την υποβαθμίζει και την περιφρονεί, χρησιμοποιώντας αδόκιμα ξένο λεξιλόγιο, κυρίως αγγλικά, με κακή προφορά που προκαλεί κλαυσίγελο για όσους γνωρίζουν την ξένη γλώσσα.
Τι τέλος πάντων είναι πολιτισμός; Είναι η επιτηδευμένη κοινωνική συμπεριφορά, ο πιθηκισμός του φαίνομαι, η αλαζονεία του είμαι; Αυτά δεν συνιστούν πολιτισμό, συντηρούν τη στασιμότητα. Η βάσιμη υπερηφάνεια, η ουσιαστική αξιοπρέπεια και πάνω απ’ όλα το ήθος. Αυτά είναι πολιτισμός. Και από αυτό ας εξάγουμε ένα εύλογο ερώτημα.
Πόσο πολιτισμένος και αξιοπρεπής είναι ένας λαός όταν καταστρατηγεί τους νόμους του κράτους, όταν μερίδα πολιτών εμποδίζει τη λειτουργία πανεπιστημίων για τρεις μήνες, όταν «αξιότιμοι» πολίτες δηλώνουν αναπηρία για να πάρουν σύνταξη, ή ακόμη χειρότερα, όταν σε μια χώρα με το 95% των πολιτών δηλώνουν χριστιανοί ορθόδοξοι και η πατρίδα μας έχει έναν από τους μεγαλύτερους αριθμούς εκτρώσεων στον κόσμο.
Βέβαια, θα μου πείτε πως αυτό δεν είναι γενικό. Ναι, έχετε απόλυτο δίκιο, οι γενικεύσεις είναι ένα μεγάλο λάθος.
Ωστόσο, είναι κοινωνιολογικά γνωστό, ότι το ποσοστό «εκτροπής» για τη δική μας περίπτωση είναι πολύ μεγάλο για να θεωρηθεί εύκολα ως εξαίρεση.
Η σημερινή κοινωνία μας, κατά την άποψή μου, τα τελευταία τριάντα χρόνια ξέφυγε πολύ από τον παραδοσιακό τρόπο σκέψης και λογικής.
Κατάντησε να είναι ένα πολύ ετερογενές σύνολο χωρίς σαφή όρια, που απαρτίζεται από πολύ ετερογενείς ατομικότητες, από σαθρές ιδεολογίες και ιδεολογήματα και από συντεχνιακές ομάδες που αντιτάσσονται στο συλλογικό συμφέρον, ούτε καν διανοούνται ότι μπορεί να υπάρχει κοινό όφελος.
Οι έννοιες πρόοδος, πολιτισμός συναίνεση, όπως και πολλές άλλες λέξεις εξ αιτίας του άκρατου κοινωνικού και πολιτικού βερμπαλισμού έχουν χάσει το ουσιαστικό περιεχόμενο τους λόγω του κυρίαρχου στη χώρα κομματικού και πελατειακού συστήματος.
Η έλλειψη αληθινής πολιτικής κουλτούρας, δηλαδή πολιτισμού, για συναίνεση και σεβασμό στην άλλη άποψη δημιουργούν κλίμα πόλωσης σε μικρές και μεγαλύτερες ομάδες σε βαθμό ώστε η καθεμία από αυτές να πιστεύει ότι σωστοί είναι πάντα οι δικοί μας και κάνουν λάθος όλοι οι άλλοι.
Οι αντιφάσεις του χαρακτήρα του μέσου πολίτη, του μέσου ρωμιού, έχουν χαρακτηριστικά, όπως οι ευρύτερες επιδιώξεις για τη συλλογική πρόοδο μεταμορφώνονται σε προσωπική φιλοδοξία, η επιχειρηματολογία φοράει τη μάσκα της ξύλινης ρητορείας, ο απέραντος βερμπαλισμός με ποταμούς θεωρίας σπανίως γίνονται πράξη.
Έτσι, λοιπόν, φίλοι αναγνώστες, το ερώτημα αν υπάρχει πολιτιστική πρόοδος ή κοινωνική στασιμότητα, μένει ακόμη να απαντηθεί.
Γιώργος Σταυράκης, κοινωνιολόγος
