Το γράψιμο ήταν από τα παιδικά της χρόνια το διέξοδο και το καταφύγιό της, όπως η ίδια έχει πει. Η γραφίδα της, η οποία ισορροπεί ανάμεσα στην ευαισθησία και τη διεισδυτική ματιά πάνω στην ανθρώπινη ψυχή, κάθε χρόνο και μεστώνει, μετασχηματίζεται.
Μέσα από τις σελίδες της, αναδύονται ιστορίες καθημερινές και ταυτόχρονα οικουμενικές, ήρωες που μοιάζουν να ζουν δίπλα μας και ερωτήματα που χτυπούν στην καρδιά της ύπαρξης.
Με αφορμή το τελευταίο της βιβλίο με τίτλο «Κλειδαρότρυπες-40 μικρές ιστορίες» (εκδόσεις Όστρια) που περιλαμβάνει διηγήματα τα οποία έχουν φιλοξενηθεί στις σελίδες της ΑΜΑΡΥΣΙΑΣ, η Ρίκα Χρυσανθοπούλου μας μιλάει για την Τέχνη της γραφής, την εξάπλωση της Τεχνητής Νοημοσύνης και στον χώρο της συγγραφής- η οποία δεν την ανησυχεί ιδιαίτερα- καθώς και για τα αγαπημένα της Μελίσσια, τόπο που έχει επιλέξει να ζει τις τελευταίες δεκαετίες της ζωής της.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΤΑΣΟΣ ΜΕΡΓΙΑΝΝΗΣ
Το νέο σας βιβλίο τιτλοφορείται «Κλειδαρότρυπες-40 μικρές ιστορίες». Υπάρχει κάποιο κοινό νήμα που συνδέει τις 40 αυτές ιστορίες ή κάθε «κλειδαρότρυπα» οδηγεί σε έναν διαφορετικό κόσμο;
Τα διηγήματα του βιβλίου αφορούν καθημερινές στιγμές από την ζωή, την αλήθεια αλλά και τη φαντασία. Το βιβλίο μου «Κλειδαρότρυπες-40 μικρές ιστορίες» έχει σαν κοινό νήμα τον Άνθρωπο. Γεγονότα, πραγματικά ή φανταστικά, συναισθήματα και καταστάσεις που παρατηρεί ο αναγνώστης, έδωσαν τον τίτλο στο βιβλίο αυτό. Θαρρείς διαβάζοντας, πως βλέπεις μέσα από μια κλειδαρότρυπα, τη ζωή, την ψυχή, τα βιώματα της καθημερινότητας που ζει ο εκάστοτε ήρωας μου. Οι ιστορίες χαρακτηρίζονται από εικόνες πραγματικές, ζωηρές, κι άλλοτε από νοσταλγικές στιγμές, χιούμορ ενίοτε πικρό, φαντασία, για τις ανάγκες της περιγραφής αλλά και κρυμμένες αλήθειες.
Ποια είναι η πρόσκληση της μικρής φόρμας στη συγγραφή; Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να συμπυκνώσει κανείς μια ιστορία σε τόσο σύντομη έκταση;
Η μικρή φόρμα, δηλαδή το διήγημα ή η νουβέλα, είναι ένας κόσμος διαφορετικός από τη συγγραφή ενός μυθιστορήματος. Η γοητεία και η πρόκληση της μικρής φόρμας, είναι να μπορέσει ο συγγραφέας σε μικρότερο χώρο, να περιγράψει συναισθήματα, βιώματα, να δώσει μηνύματα και λεπτομερείς εικόνες, με την απόλυτη οικονομία λέξεων. Δεν είναι πράγματι εύκολο, ωστόσο δεν υπολείπεται σε γοητεία. Τελευταία, οι αναγνώστες της μικρής φόρμας έχουν αυξηθεί και στην Ελλάδα. Παλαιότερα προτιμούσαν τα πολυσέλιδα μυθιστορήματα. Αγαπώ τη μικρή φόρμα, γιατί κρύβει συγκινήσεις, χωρίς να κουράζει με απλωμένες περιγραφές.
Υπάρχουν βιωματικά στοιχεία της καθημερινότητάς σας που αποτέλεσαν για εσάς πηγή έμπνευσης σε αυτές τις 40 ιστορίες;
Υπάρχουν στοιχεία από το παρελθόν μου αλλά και ερεθίσματα από την δική μου καθημερινότητα, που με προκάλεσαν αρκετές φορές, ώστε να γράψω κάποιο διήγημα. Αν ένας συγγραφέας παρατηρεί γύρω του με ενσυναίσθηση, διακρίνει στο περιβάλλον του ή στον περίγυρο του, τον πρωταγωνιστή-ήρωα, γνωστό ή άγνωστο, για τον οποίο μπορεί να γράψει μια ιστορία, συμπεραίνοντας από το παρουσιαστικό του, το βλέμμα, το ύφος ή τις αντιδράσεις του, τι προσπαθεί να επικοινωνήσει το άτομο αυτό, με τον έξω κόσμο. Άλλοτε πάλι, οι αναμνήσεις, μπορεί να χτίσουν ένα πρόσωπο στο μυαλό του συγγραφέα, που θα περάσει στο κείμενο του, ένα σύγχρονο μήνυμα. Αυτή η νοερή λεπτή, διακριτική αίσθηση που εισπράττει ο συγγραφέας, μπορεί να γίνει μια μικρή ιστορία που περιέχει περιγραφή χώρου, μήνυμα ζωής προς τον αναγνώστη αλλά και συναίσθημα στιγμής του ήρωα-πρωταγωνιστή.
Ολοκληρώνοντας ένας αναγνώστης την ανάγνωση του βιβλίο τι θα θέλατε να σκέφτεται ή να αισθάνεται;
Κάθε ιστορία περιέχει ένα μήνυμα. Είτε γνώσης για τους γύρω μας και τις δύσκολες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε όλοι, είτε μήνυμα αυτογνωσίας για όσα γνωρίζουμε και υποκριτικά παραβλέπουμε, και άλλοτε πάλι, ένα μήνυμα αφύπνισης που τραβάει την κουρτίνα της αλήθειας γύρω μας. Το πραγματικό μήνυμα της ιστορίας, είναι αυτό που αποσκοπώ να ανακαλύψει, να αισθανθεί ο αναγνώστης μου.
Από το 2018 που εκδώσατε το πρώτο σας βιβλίο με τίτλο «Διαδρομές ανθρώπων» μέχρι σήμερα με ποιο τρόπο έχει εξελιχθεί η συγγραφική σας φωνή; Θα λέγατε ότι υπάρχουν κοινά μοτίβα που διατρέχουν το σύνολο του έργου σας;
Από το 2018 μέχρι σήμερα διακρίνω ότι έχει βελτιωθεί, έχει ωριμάσει η γραφή μου, έγινε πιο τολμηρή και γλαφυρή. Ωστόσο, το κεντρικό μου θέμα είναι πάντα ο Άνθρωπος, οι προκλήσεις της ζωής μας που εξελίσσεται δύσκολη, με εντάσεις και πρωτόγνωρες καταστάσεις. Προσπαθώ να προβληματίσω θετικά, αποφεύγοντας ωστόσο τις αθυρόστομες εκφράσεις, τις προκλητικές ή χυδαίες περιγραφές και πάντα με απόλυτο σεβασμό στην μοναδική, υπέροχη Ελληνική γλώσσα. Κοινά μοτίβα ίσως υπάρχουν, μια και τα διλλήματα, οι προδοσίες, οι αμφισβητήσεις ακολουθούν τους ήρωες μου.
Κοινό μοτίβο μπορεί να θεωρηθεί ότι δεν μου αρέσει ο αναγνώστης μου, να κλείνει το βιβλίο στο τέλος με πικρία, ή κατήφεια. Προσπαθώ να τελειώνει κάθε βιβλίο μου με ένα χαμόγελο κατανόησης, ανεξαρτήτως εάν το τέλος είναι ευχάριστο ή όχι. Ξέρετε, το «κλείσιμο» ενός βιβλίου, η τελευταία γεύση του, είναι τόσο σημαντική για τον συγγραφέα, όσο και η πλοκή της ίδιας της ιστορίας του. Αυτή είναι η δική μου οπτική.
Σας προβληματίζει η εξάπλωση της Τεχνητής Νοημοσύνης και στον χώρο της συγγραφής; Εάν μπορούσατε να κοιτάξετε από την.. «κλειδαρότρυπα» του μέλλοντος στην λογοτεχνία τι πιστεύετε ότι θα βλέπατε;
Η Τεχνητή νοημοσύνη, σαν ευέλικτο εργαλείο, φέρνει ανατροπές και απορίες, όσο και ανασφάλεια σε πολλούς κλάδους. Η διασφάλιση του ελεγκτικού μηχανισμού της και του νομικού πλαισίου της είναι αναγκαία. Προς το παρόν θα βοηθήσει στο μάρκετινγκ, τη διαφήμιση, τα επιστημονικά άρθρα, τις ερευνητικές εργασίες, στην μετατροπή ενός βίντεο σε κείμενο και τόσες άλλες εφαρμογές. Όσον αφορά τη συγγραφή τώρα. Σίγουρα θα επιδράσει στο κομμάτι της έρευνας ενός συγγραφέα. Θα έχει γρηγορότερο αποτέλεσμα μέσω της Τεχνητής νοημοσύνης. Επίσης, θα μπορεί ευκολότερα ο συγγραφέας να ελέγξει γραμματικά το κείμενο, τη σύνταξη και τη στίξη. Ωστόσο, δεν πιστεύω ότι η Τεχνητή νοημοσύνη θα υποκαταστήσει τη φαντασία, την πλοκή ενός έργου ή την κριτική σκέψη που πρέπει να αναπτύξει κανείς στο κείμενο που δημιουργεί. Άρα κρατώ τα θετικά στοιχεία που μας προσφέρει προς το παρόν και δεν ανησυχώ ιδιαίτερα.
Με ποιόν τρόπο και ποιες ώρες συνηθίζετε να γράφετε; Ακολουθείτε κάποια συγκεκριμένη ρουτίνα;
Για να μπορέσω να δημιουργήσω και να προχωρήσω ένα κείμενο, χρειάζομαι ησυχία. Γράφω πάντοτε στον υπολογιστή μου, αργά το βράδυ, ή μερικές φορές και μεσημέρι αν το επιτρέπουν οι συνθήκες. Ωστόσο ένα σημειωματάριο υπάρχει πάντα κοντά μου για να σημειώσω κάτι που αισθάνθηκα ή να περιγράψω με τη μεγαλύτερη ακρίβεια, μια φυσική εικόνα, την οποία μετά, θα χρησιμοποιήσω στο κείμενό μου. Η ησυχία που χρειάζομαι, με βοηθά να μπαίνω νοερά μέσα στο κείμενο, στο χαρακτήρα του ήρωα μου, να συμπλέω μαζί του, να συμπάσχω, να αισθάνομαι όπως αυτός και να τον περιγράφω. Οπότε αποφεύγω να αποσπώμαι από θορύβους της καθημερινότητας γιατί καταστρέφεται η μαγεία της περιγραφής.
Ποιοι συγγραφείς έχουν επηρεάσει περισσότερο την γραφίδα σας;
Αγαπώ το διάβασμα, το νοερό ταξίδι ενός κειμένου. Δεν θα έλεγα ότι έχω επηρεαστεί ιδιαίτερα και συνειδητά από κάποιον συγγραφέα. Αγαπώ όμως και θαυμάζω πολλούς συγγραφείς και παρακολουθώ τη δομή της γραφής τους. Είτε σύγχρονους όπως η Λένα Διβάνη, η Ρέα Γαλανάκη, είτε παλαιότερους, όπως ο Παπαδιαμάντης (αυτός ο Άγιος των γραμμάτων και ο μάγος της γραφής), η Γαλάτεια Καζαντζάκη, η Λιλή Ζωγράφου. Ευτυχώς, έχουμε ατέλειωτο λογοτεχνικό πλούτο να απολαύσει κανείς μέσα από την υπέροχη, μοναδική γλώσσα μας.
Τι διαβάζετε αυτήν την περίοδο;
Αυτή την περίοδο διαβάζω το βραβευμένο βιβλίο της Έρσης Σωτηροπούλου (Κρατικό Βραβείο διηγήματος 2012) με τίτλο «Να νιώθεις μπλε, να ντύνεσαι κόκκινα».
Τι θα συμβουλεύατε έναν νέο συγγραφέα που θέλει να καταπιαστεί με την συγγραφή;
Η συγγραφή, εκτός από ταλέντο, είναι και αποτέλεσμα μελέτης. Ένας νέος συγγραφέας θα πρέπει πρώτα να διαβάσει κλασσικούς συγγραφείς και νεότερους. Να παρατηρήσει το ύφος και το «πλέξιμο» της γραφής τους. Να εξασκηθεί στην έρευνα, γιατί πολλές φορές θα χρειαστεί να τεκμηριώσει μια εποχή, μια μουσική, το ύφος και τα ήθη που θέλει να περιγράψει. Επίσης θα πρότεινα να μελετήσει ψυχολογία, δομή χαρακτήρων, γύρω από τα θέματα που τον ενδιαφέρουν, ώστε να «στήσει» καλύτερα τους ήρωες του και να εμβαθύνει στους χαρακτήρες τους. Και τέλος να οργανώσει τα κείμενά του όπως ακριβώς αισθάνεται ότι δημιουργεί και χτίζει ευκολότερα. Σ΄ αυτό, επισημαίνω ότι, για το τελευταίο θέμα της δομής κειμένου, υπάρχουν διάφορες οδηγίες αλλά δεν υπάρχει συνταγή. Τη συνταγή που του ταιριάζει, θα την ανακαλύψει μόνος του.;
Μένετε στα Μελίσσια. Αποτελεί με κάποιον τρόπο ο τόπος διαμονής σας πηγή έμπνευσης για εσάς;
Στα Μελίσσια ζω τις τελευταίες δεκαετίες. Είναι μια ήσυχη περιοχή, με αρκετό πράσινο και κοντά στην Πεντέλη που αγαπώ ιδιαίτερα. Έχει συμβάλει αυτό σίγουρα, γιατί μπορώ με ησυχία να γράψω, να απολαύσω τη Φύση κάνοντας περιπάτους, που βοηθούν να καθαρίζει η σκέψη μου και να δημιουργώ ευκολότερα, χωρίς θόρυβο, εντάσεις και τη βοή του κέντρου της πόλης.
Ποια είναι τα σχέδιά σας για το φετινό καλοκαίρι;
Το φετινό καλοκαίρι άρχισε όμορφα, με σύντομες διακοπές τον Ιούνιο και τον Ιούλιο. Ωστόσο, τον Αύγουστο από επιλογή, θα μείνω στην Αθήνα γιατί πραγματικά απολαμβάνω την ησυχία της, μιας και ο περισσότερος κόσμος λείπει. Είναι ξεχωριστή απόλαυση η Αθήνα τον Αύγουστο, με μουσικά δρώμενα, άνετους δρόμους χωρίς μποτιλιάρισμα, όμορφα μπιστρό, ποικίλα εστιατόρια και ήρεμους ανθρώπους.
Ποια είναι η Ρίκα Χρυσανθοπούλου
Η Ρίκα Χρυσανθοπούλου γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Βύρωνα, με καταγωγή από τη Βυτίνα και την Μικρά Ασία. Είναι μητέρα δυο κοριτσιών. Εργάστηκε στον Όμιλο Λάτση, τόσο στην Αθήνα όσο και στην Jeddah της Σαουδικής Αραβίας. Επίσης εργάστηκε στις εταιρείες Lamda Development και Altec. Πέραν της εργασίας της, έχει παρακολουθήσει σεμινάρια ψυχολογίας για δυο χρόνια. Μιλάει Αγγλικά, Γαλλικά και Ιταλικά. Διηγήματα της έχουν φιλοξενηθεί και στις σελίδες της ΑΜΑΡΥΣΙΑΣ.
H Ρίκα Χρυσανθοπούλου προλογίζει τις «Κλειδαρότρυπες»
Κλειδαρότρυπες. Ζυγίζοντας βλέμματα και αύρες, γεγονότα και συναισθήματα, σας καταθέτω σαράντα ιστορίες βγαλμένες από την καθημερινότητα, την ίδια τη ζωή, τις αναμνήσεις ή και τη φαντασία. Σαράντα ιστορίες, θαρρείς κοιτάζοντας κρυφά μέσα από την κλειδαρότρυπα των βιωμάτων και της οπτικής των ηρώων μου.
Τα μάτια λένε, είναι ο καθρέφτης της ψυχής. Είναι το πρώτο βλέμμα που μας κάνει αποδέκτες αισθημάτων. Χαράς, μίσους ή λύπης, μυστηρίου ή έρωτα. Είναι τα μάτια που μιλούν πριν τις λέξεις.
Κάποιοι άνθρωποι, μοιάζουν με τα άνθη της κερασιάς στην καταιγίδα. Κάποιοι άλλοι, χτίζουν μέσα τους τις φωλιές τους, με τιτιβίσματα αγάπης στις μυστικές γωνιές τους. Άλλοι πάλι ομολογούν τα μυστικά τους, λίγο πριν παραδώσουν την ψυχή τους. Κι άλλοι υποκρίνονται, χωρίς καν να το γνωρίζουν.
Κι έτσι, η κάθε ανθρώπινη διαδρομή, το κάθε μονοπάτι, μπορεί να γίνει μια μοναδική, ξεχωριστή ιστορία. Αρκεί κανείς να παρατηρεί σιωπηλά, να αφουγκράζεται γύρω του. Να εστιάζει, σε όσους ξέρουν να αγαπούν, όσους τουλάχιστον προσπαθούν ή και όσους έχασαν τον προσανατολισμό τους, ναρκωμένοι μέσα από τις οθόνες, το τσιμέντο και το στρες των μικρών πραγμάτων.
Πάντα μετανιώνουμε για όσα δεν κάναμε. Για τους έρωτες που δεν τολμήσαμε, για τα όνειρα που προδώσαμε, για τις αδικίες που βιώσαμε.
«Πιο καλά να έχεις ζήσει δυνατά σαν τη φουρτούνα, νάχεις ματώσει. Να΄ χεις περάσει από σαράντα κύματα» μου είπε κάποτε ένας γέρος ναυτικός. «Φαντάσου να γερνάς και να μην έχεις ζήσει τίποτε, σαν βαπόρι που δεν έπεσε ποτέ στο νερό ! Μόνο φαντάσου!»
Οι ήρωες αυτού του βιβλίου, φανταστικοί ή πραγματικοί, οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας, μπορεί κάτι να έχουν να μας πουν, άλλοτε με πικρία και άλλοτε με ένα πλατύ χαμόγελο. Δίδαγμα η ζωή τους. Θετικό ή αρνητικό. Μπορεί να θέλουν να μας δείξουν πως τελικά, ποτέ δεν είναι αργά.