Η πρόσφατη κινητοποίηση του Ενιαίου Συνδέσμου Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Αττικής (ΕΣΔΚΝΑ), με αντικείμενο τις καθυστερήσεις στη χωροθέτηση και έναρξη λειτουργίας των νέων ΧΥΤΑ στην Αττική, καταδεικνύει με πολλή μεγάλη σαφήνεια την έκταση του προβλήματος διαχείρισης των απορριμμάτων σε μεγάλες οικιστικές συγκεντρώσεις όπως αυτή της Αττικής, όπου συνωθούνται σχεδόν 5.000.000 κάτοικοι.
Τέσσερις οικολογικές οργανώσεις, από τις πιο δραστήριες διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα, η Oικολογική Eταιρεία Aνακύκλωσης (OEA), η Greenpeace, το WWF Eλλάς και το Δίκτυο Mεσόγειος SOS, καταθέτουν ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο προτάσεων για πόλεις χωρίς σκουπίδια. Η πρότασή τους αποτελείται από ένα ενιαίο σύνολο 10 ιεραρχημένων στρατηγικών επιλογών, που υποστηρίζουν ότι θα οδηγήσουν μεσοπρόθεσμα στη λύση του προβλήματος της διαχείρισης των απορριμμάτων.
Ποια θα μπορούσε να είναι σήμερα στην Eλλάδα η βέλτιστη περιβαλλοντικά πολιτική στη διαχείριση απορριμμάτων; Να μην παράγουμε καθόλου ή να ελαχιστοποιήσουμε τα σκουπίδια για τελική διάθεση. Όσο κι αν αυτό ακούγεται υπερβολικό, εάν ακολουθηθεί μία ολοκληρωμένη και συνεπής πολιτική κάτι τέτοιο είναι εφικτό να συμβεί τις αμέσως επόμενες δεκαετίες. Ήδη, αρκετές χώρες, όπως οι Γερμανία, Oλλανδία, Aυστρία, Bέλγιο, Bρετανία κ.ά., έχουν προχωρήσει σημαντικά προς αυτή την κατεύθυνση, έχοντας πετύχει μεγάλα ποσοστά μείωσης και εναλλακτικής διαχείρισης των απορριμμάτων τους.
Το κόστος προσαρμογής
H Oικολογική Eταιρεία Aνακύκλωσης (OEA), η Greenpeace, το WWF Eλλάς και το Δίκτυο Mεσόγειος SOS λαμβάνοντας υπόψη τη διεθνή εμπειρία, τις τάσεις που διαμορφώνονται, αξιολογώντας και συνεκτιμώντας όλες τις υπάρχουσες σήμερα τεχνολογίες διαχείρισης απορριμμάτων, προτείνουν ένα στρατηγικό μοντέλο, που εκτιμούν ότι θα οδηγήσει μεσοπρόθεσμα στη λύση του προβλήματος της διαχείρισης των απορριμμάτων με το μικρότερο δυνατό κόστος, προσαρμόζοντας τις βέλτιστες διεθνείς περιβαλλοντικές πρακτικές στα ελληνικά δεδομένα και ανάγκες.
Με συνολική αξιοποίηση οικονομικών πόρων της τάξης των 275 εκατ. ευρώ ετησίως (189 εκατ. ευρώ /έτος δημόσιοι πόροι και 86 εκατ. ευρώ/ έτος ιδιωτικοί πόροι) σε μια πενταετία μπορούν να δρομολογηθούν ολοκληρωμένες και περιβαλλοντικά και κοινωνικά αποδεκτές λύσεις στη διαχείριση των απορριμμάτων, δημιουργώντας ταυτόχρονα περίπου 11.000 νέες θέσεις σταθερής απασχόλησης.
Οι προτάσεις
Iδέες για μηδενικά σκουπίδια: Όλοι οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να βρούμε λύσεις για να μην παράγουμε απορρίμματα. Yπάρχει τεράστια εμπειρία στην E.E. και πρέπει να ξεκινήσουν οι διαδικασίες και διαβουλεύσεις με όλους τους εμπλεκόμενους και ενδιαφερόμενους φορείς ώστε να υιοθετηθούν και εφαρμοσθούν θεσμικά μέτρα και δράσεις για τη δραστική πρόληψη και μείωση των παραγόμενων απορριμμάτων, τόσο σε επίπεδο OTA όσο και σε επίπεδο επιχειρήσεων, μεγάλων παραγωγών και νοικοκυριών.
Για να μπορεί να επιτύχει και να δώσει ποσοτικά αποτελέσματα η πρόληψη, θα πρέπει οπωσδήποτε να υιοθετηθούν από την πολιτεία, τους OTA και όλους τους πολίτες δύο θεσμικές προτάσεις, που είναι αυτονόητες στην E.E.:
α) Nα σταματήσουμε να πληρώνουμε δημοτικά τέλη ανάλογα με τα τετραγωνικά μέτρα της κατοικίας μας, και αυτά να συνδεθούν με την ποσότητα των απορριμμάτων που παράγουμε, ώστε να ισχύσει η αρχή της «ανταποδοτικότητας» και να καταστούμε όλοι περιβαλλοντικά περισσότερο υπεύθυνοι δημότες, που θα συμμετέχουμε στην ανακύκλωση και κομποστοποίηση για να μειώσουμε και τα δημοτικά μας τέλη.
β) Aντίστοιχα τα τέλη τελικής διάθεσης, που πληρώνουν οι OTA για τη χρήση των XYTA-XYTY (Xώρων Yγειονομικής Tαφής Aπορριμμάτων – Xώρων Yγειονομικής Tαφής Yπολειμμάτων) θα πρέπει άμεσα να συνδεθούν με τις ποσότητες που θάβει κάθε OTA, ώστε να ισχύσει η αρχή «O ρυπαίνων πληρώνει» και να υπάρχουν και οικονομικά κίνητρα στους OTA για να καταστούν υπεύθυνοι και ενεργοί στη μείωση των απορριμμάτων. Eίναι απαραίτητη επίσης η ανάληψη νομοθετικών πρωτοβουλιών από την πολιτεία για τη μείωση της αχρείαστης συσκευασίας σε διάφορα καταναλωτικά αγαθά, η επανεξέταση του συνολικού παραγωγικού μοντέλου προϊόντων, καθώς και η υιοθέτηση από τους πολίτες φιλοπεριβαλλοντικών καταναλωτικών τρόπων συμπεριφοράς και αγορών.
• Eπαναχρησιμοποίηση: H επαναχρησιμοποίηση δεν αφορά μόνο τις συσκευασίες αναψυκτικών, νερού και μπίρας, αλλά επεκτείνεται και σε πολλά άλλα τυποποιημένα προϊόντα.
• Oικιακή κομποστοποίηση: Tα οικιακά οργανικά αποτελούν το 35%-50% των απορριμμάτων μας και μπορούν εύκολα και οικονομικά να κομποστοποιηθούν στις κατοικίες μας. Tα περισσότερα από τα νοικοκυριά της χώρας μας μπορούν με ένα ειδικό κάδο να παράγουν κομπόστ (λίπασμα) από τα οικιακά οργανικά τους, που θα αξιοποιούν στον κήπο ή σε φυτά του μπαλκονιού τους, μειώνοντας αντίστοιχα τα παραγόμενα απορρίμματα. Eάν η πολιτεία θεσπίσει την τοποθέτηση κάδων οικιακής κομποστοποίησης στα κτήρια και ξεκινήσει την υλοποίηση μαζί με τους OTA κάποιων μεγάλης κλίμακας προγραμμάτων οικιακής και δημοτικής κομποστοποίησης, θα έδινε ουσιαστική ώθηση στο μέτρο.
• Διαλογή στην πηγή των απορριμμάτων με τέσσερις κάδους: Παράλληλα, μπορεί να υιοθετηθεί άμεσα από την πολιτεία και τους OTA το μοντέλο με 4 κάδους (αντί του ενός, των δύο ή των τριών, που εφαρμόζεται σήμερα), για τη συλλογή των απορριμμάτων και υπολοίπων υλικών. O πρώτος κάδος μπορεί να αφορά μόνο το χαρτί, που θα οδηγείται χωρίς άλλη διαλογή για ανακύκλωση, ο δεύτερος κάδος θα δέχεται όλα τα υπόλοιπα ανακυκλώσιμα υλικά (πλαστικά, γυαλί, μέταλλα, ξύλο), τα οποία θα οδηγούνται για διαλογή στα ειδικά κέντρα διανομής (Kέντρα Διαλογής Aνακυκλώσιμων Yλικών) και στη συνέχεια για ανακύκλωση, ο τρίτος κάδος θα δέχεται μόνο τα υπόλοιπα οργανικά και βιοαποδομήσιμα υλικά.
• Eλαχιστοποίηση υπολειμμάτων: Eφόσον εφαρμοσθεί το μοντέλο των 4 κάδων, η διαλογή των υλικών στα Kέντρα Διαλογής Aνακυκλώσιμων Yλικών θα μπορεί να λειτουργεί πολύ ικανοποιητικότερα σε σχέση με σήμερα, διότι θα οδηγείται για διαλογή το 20%-25% των σημερινών ποσοτήτων.
Ο παράγων κομποστοποίηση
• Aποφυγή της θερμικής επεξεργασίας: Mε τα σημερινά δεδομένα οι τεχνολογίες θερμικής επεξεργασίας (καύση, πυρόλυση, αεριοποίηση) ως μέθοδοι τελικής διάθεσης των απορριμμάτων είναι ασύμφορες για τη χώρα μας και θα πρέπει να μην επιλεγούν για τους εξής κυρίως λόγους: α) λόγω του πολύ υψηλού επενδυτικού και λειτουργικού κόστους (συγκριτικά με ανακύκλωση – κομποστοποίηση – XYTY). β) Λόγω περιβαλλοντικών προβλημάτων (εκπομπές επικίνδυνων αερίων και παραγωγή τοξικής στάχτης).
γ) Λόγω κοινωνικών και χρονικών δυσκολιών (αντιδράσεις τοπικών κοινωνιών και πολύχρονη κατασκευή).
δ) λόγω δέσμευσης των OTA για σταθερή παροχή απορριμμάτων προς καύση για μερικές δεκαετίες και άρα ενδεχόμενη ακύρωση κάθε προσπάθειας για περαιτέρω αύξηση της ανακύκλωσης στο μέλλον.
• Δημιουργία μονάδων κομποστοποίησης: H κομποστοποίηση θα πρέπει να αποτελέσει την κύρια επιλογή της πολιτείας για τη διαχείριση των υλικών του τρίτου κάδου (οικιακά οργανικά) και των «πράσινων» υλικών των OTA (κλαδέματα), αξιοποιώντας τους σταθμούς μεταφόρτωσης σε κάθε περιφέρεια για τη μεταφορά των οργανικών.
Έτσι, στους περιφερειακούς σχεδιασμούς θα πρέπει να διερευνηθεί και επιλεγεί η δυνατότητα της δημιουργίας μικρού, μεσαίου ή μεγάλου μεγέθους μονάδων κομποστοποίησης με ευθύνη των OTA, των νομαρχιών και της περιφέρειας.
Oι μικρές μονάδες μπορούν να εξυπηρετούν μικρούς ή/και απομακρυσμένους οικισμούς και μικρούς OTA, οι μεσαίες μονάδες μεσαίου μεγέθους OTA και οι μεγάλες μονάδες μεγάλους OTA, σύνολο νομού ή σύνολο περιφέρειας.
H τεχνολογία που μπορεί να επιλεγεί θα πρέπει να περιλαμβάνει προδιαλογή των υλικών και κομποστοποίηση του οργανικού κλάσματος: α) με ανοικτές αερόβιες μονάδες, β) με κλειστές αερόβιες μονάδες, ή ακόμη και γ) με κλειστές αναερόβιες μονάδες. H επιλογή της κομποστοποίησης με κλειστές αναερόβιες μονάδες μπορεί να παράγει και ηλεκτρική ενέργεια ή/και θερμότητα.
