Η περιπέτεια της «Ενωμένης Ευρώπης», που τόσο είχε συγκινήσει επί αρκετές δεκαετίες το τμήμα των ευρωλάγνων της Δεξιάς και της «Αριστεράς», μοιάζει με ακυβέρνητο καράβι που κατευθύνεται προς τα βράχια, χωρίς τιμόνι και καπετάνιο! Αλλά, για να μη κατηγορηθούμε ως… δογματικοί, λέμε να παραχωρήσουμε το λόγο σε κάποιον φιλοευρωπαίο, τον ομότιμο καθηγητή Κοινωνιολογίας στο London School of Economics, Νίκο Μουζέλη. Οι απόψεις του δεν κατατίθενται ως επιχείρημα κατά της Ε.Ε., αντίθετα έχουν την έννοια… σήματος κινδύνου.
Η Ε.Ε. κινδυνεύει να διασπασθεί. Τέσσερις είναι, σε έναν μεγάλο βαθμό, οι αλληλοσυνδεόμενοι λόγοι. Η λανθασμένη αρχιτεκτονική της, η υφεσιακή διαχείριση της κρίσης, η ένταση των προσφυγικών ροών και η τρομοκρατία.
Ξεκινώ από τις σαθρές βάσεις της Ευρωζώνης. Η ΟΝΕ αποτελείται από ανταγωνιστικές οικονομίες (κυρίως βορειοδυτικές) και λιγότερο ανταγωνιστικές (οι οικονομίες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης). Όλες λειτουργούν στη βάση του κοινού νομίσματος, του ευρώ. Αυτό σημαίνει πως υπάρχει μια συστηματική μεταφορά πόρων από τις δεύτερες στις πρώτες. Αυτού του είδους η «άνιση συναλλαγή» μεταξύ Βορρά και Νότου ενέχει μια οικονομική αιμορραγία πολύ μεγαλύτερη από τη βοήθεια που ο Βορράς δίνει στον Νότο. Έτσι, αντί για σύγκλιση, έχουμε την ένταση των ανισοτήτων μεταξύ ευρωπαϊκού κέντρου και περιφέρειας. Για να ισορροπήσει κάπως το σύστημα χρειάζεται σίγουρα μια άλλου τύπου βοήθεια. Χρειάζονται, όπως πολλοί αναλυτές έχουν υποστηρίξει, σοβαροί αναδιανεμητικοί μηχανισμοί, που για τη στιγμή δεν υπάρχουν.
Η παραπάνω ανισορροπία μεταξύ ευρωπαϊκού κέντρου και περιφέρειας εντάθηκε με την παγκόσμια κρίση που ξεκίνησε το 2008, με αποτέλεσμα τη θεαματική άνοδο της άκρας Δεξιάς, την αντίθεση μιας μεγάλης μερίδας του πληθυσμού στην ΕΕ και την ξενοφοβία. Στους δύο παραπάνω παράγοντες προστέθηκε το μαζικό προσφυγικό ρεύμα που συνδέεται άμεσα με τον συριακό εμφύλιο.
Το ευρωπαϊκό εγχείρημα
Σε ό,τι αφορά την άνιση ανταλλαγή και την έλλειψη αλληλεγγύης, από τη μια μεριά η Γερμανία δεν εννοεί να εγκαταλείψει τη νεοφιλελεύθερη συνταγή της λιτότητας, από την άλλη μεριά όμως δεν επιθυμεί την κατάρρευση της Ευρωζώνης. Αντιλαμβάνεται πως εκτός της ΟΝΕ θα καταστεί τρίτης κατηγορίας παίκτης σε ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, όπου οι κύριοι παίκτες είναι οι ΗΠΑ και η Κίνα.
Όσο για τα προβλήματα της προσφυγικής κρίσης και της επιδείνωσης της τρομοκρατίας, αυτά δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν μόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το πρώτο προϋποθέτει την εξεύρεση λύσης στον συριακό εμφύλιο πόλεμο. Το δεύτερο, μεταξύ άλλων, προϋποθέτει την εξουδετέρωση του ισλαμικού κράτους που στρατολογεί, εκπαιδεύει, χρηματοδοτεί και συντονίζει τις εγκληματικές ενέργειες των τρομοκρατών. Βέβαια, η καταστροφή του ισλαμικού κράτους δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο με αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Απαιτούνται στρατιωτικές επιχειρήσεις εδάφους. Κάτι τέτοιο δεν θα εξαφανίσει την τρομοκρατία. Όσο υπάρχουν άτομα που όχι μόνο δεν φοβούνται τον θάνατο, αλλά και τον επιθυμούν σαν μέσο «ηρωοποίησης» σε αυτόν τον κόσμο και περάσματος στον παράδεισο, η μακάβρια πορεία θα συνεχίζεται.
Βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε και την ευθύνη της Δύσης για τη δημιουργία συνθηκών που ευνοούν την τρομοκρατία. Από την αποικιοκρατία και τις μυωπικές επεμβάσεις των δυτικών με σκοπό τον «εκδημοκρατισμό» του Ιράκ, της Λιβύης και άλλων χωρών, ως την οικονομική και κοινωνική περιθωριοποίηση των μουσουλμάνων στη Γαλλία και αλλού, οι ευρωπαϊκές ελίτ φέρουν μεγάλες ευθύνες για την ακραία ριζοσπαστικοποίηση ενός κομματιού του μουσουλμανικού κόσμου!
