Αφροδίτη Μπιζά
«Η Αποκεντρωμένη Διαχείριση Απορριμμάτων»
«Όπως είναι γνωστό τον Δεκέμβριο του 2015 εγκρίθηκε από το υπουργικό συμβούλιο το νέο ΕΣΔΑ που αλλάζει ριζικά το σημερινό απαρχαιωμένο μοντέλο διαχείρισης που οδηγούσε σε τεράστια ποσοστά ταφής σύμμεικτων απορριμμάτων και σε ελάχιστα ποσοστά ανακύκλωσης», τόνισε στην εισήγησή της στην ημερίδα η Αφροδίτη Μπιζά αντιπρόεδρος Ειδικού Διαβαθμιδικού Συνδέσμου Νομού Αττικής (ΕΔΣΝΑ). Ειδικότερα σύμφωνα με την ομιλία της:
Με λοιπόν βάση το νέο ΕΣΔΑ το κύριο βάρος της εφαρμογής του νέου μοντέλου πέφτει τους Δήμους. Γνωρίζουμε πως αυτή δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Αυτό το εγχείρημα απαιτεί πολύ μεγάλες αλλαγές σε πολιτικές και νοοτροπίες πολλών χρόνων και βέβαια νέες υποδομές σε δημοτικό , περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Απαιτείται πλήρης αναδιοργάνωση των υπηρεσιών που επωμίζονταν μέχρι τώρα μόνο τις λειτουργίες αποκομιδής και οδοκαθαρισμού. Απαιτείται ακόμα οι δήμοι να προσλάβουν επιπλέον προσωπικό γιατί γνωρίζουμε πως η διαλογή στην πηγή χρειάζεται κυρίως χέρια και καλή οργάνωση. Γνωρίζουμε επίσης πως θα απαιτηθούν νέες κεντρικές εγκαταστάσεις αλλά και νέες δημοτικές εγκαταστάσεις. Εκτός από ΜΕΑ και ΧΥΤΥ, απαιτούνται επιπλέον οχήματα και εξοπλισμός νέοι κάδοι, , νέες υποδομές όπως τα πράσινα σημεία, μονάδες κομποστοποίησης και ΚΔΑΥ.
Ανάγκη για θεσμικές ρυθμίσεις
Για να γίνουν όλα αυτά θα απαιτηθεί να γίνουν και σοβαρές θεσμικές ρυθμίσεις για την συγκεκριμενοποίηση των προδιαγραφών, τις χρηματοδοτήσεις και ρυθμίσεις που αφορούν την χωροθέτηση και την αδειοδότηση των εγκαταστάσεων. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να σας παρουσιάσω τις σημαντικότερες από τις ενέργειες που κάναμε και εξακολουθούμε να κάνουμε για αυτό το ζήτημα στον ΕΔΣΝΑ.
Ο ΕΔΣΝΑ «βάζει το νερό στο αυλάκι»
Τον Απρίλιο του 2015 η Ε.Ε ενέκρινε τον οδηγό σύνταξης των τοπικών σχεδίων και τον έστειλε σε όλους τους δήμους της Αττικής. Με πρωτοβουλία των κατά τόπους αντιπεριφερειαρχών έγιναν συναντήσεις σε όλες τις περιφερειακές ενότητες προκειμένου να ενημερώσουμε για τα τοπικά σχέδια και να παρουσιάσουμε τον οδηγό. Έχουμε δημοσιεύσει όλα τα ενημερωμένα στατιστικά στοιχεία για τις ποσότητες των απορριμμάτων συνολικά και ανά δήμο. Συγκεντρώσαμε και προωθούμε όλες τις νομοθετικές ρυθμίσεις που είναι απαραίτητες για την εφαρμογή των τοπικών σχεδίων. Κάναμε και εξακολουθούμε να κάνουμε συναντήσεις με την διαχειριστική αρχή της περιφέρειας για την δρομολόγηση της χρηματοδότησης των ΤΣΔ από το ΠΕΠ.
Συνεχής η επικοινωνία με τα αρμόδια υπουργεία για τη διευθέτηση των προβλημάτων
Βρισκόμαστε σε διαρκή επικοινωνία με τα υπουργεία Εσωτερικών, Περιβάλλοντος και το υπουργείο διοικητικής ανασυγκρότησης για εξεύρεση χρηματοδοτήσεων από το νέο ΕΣΠΑ, για εξεύρεση λύσεων στα προβλήματα ανάπτυξης του νέου μοντέλου διαχείρισης, για την αντιμετώπιση όλων των θεσμικών και οικονομικών ζητημάτων για την εφαρμογή των ΤΣΔ. Συγκεντρώσαμε και επεξεργαστήκαμε όλα τα προβλήματα των μη αδειοδοτημένων εγκαταστάσεων δομών που εξυπηρετούν την καθαριότητα και συνεργαζόμαστε με το ΥΠΑΠΕΝ προκειμένου να λυθεί το θέμα των χωροθετήσεων.
Η σημασία των Δημοτικών Σχεδίων Διαχείρισης Απορριμμάτων
Το σημαντικότερο είναι πως συγκεντρώσαμε πλέον όλα τα τοπικά σχέδια, τα επεξεργαστήκαμε και τα αξιολογήσαμε προκειμένου να τα εντάξουμε στο νέο ΠΕΣΔΑ. Σας ανέφερα τις σημαντικότερες από τις δράσεις μας οι οποίες όμως αντιπροσωπεύουν μόνο ένα κομμάτι των δράσεων. Ρίξαμε μεγάλο βάρος στη υπόθεση των τοπικών σχεδίων γιατί πιστεύουμε πως τα τοπικά σχέδια των δήμων είναι η βάση της αποκεντρωμένης διαχείρισης με έμφαση στην διαλογή στην πηγή. Η διαλογή στην πηγή θα είναι πλέον η βασική δραστηριότητα των δήμων και όχι η μεταφορά των σύμμεικτων σε ένα χώρο ταφής όπως γίνεται σήμερα με την Φυλή. Αυτό το συγκεντρωτικό μοντέλο έχει κλείσει τον κύκλο του και πλέον και οι Ευρωπαϊκές οδηγίες μας επιβάλλουν να αλλάξουμε την κατάσταση των πραγμάτων.
Αυτή είναι η πυραμίδα του νέου μοντέλου διαχείρισης απορριμμάτων
Η γνωστή αντίστροφη πυραμίδα της ιεράρχησης στη διαχείριση των απορριμμάτων (οδηγία 2008/98/ΕΚ – νόμος 4042/2012) είναι πλέον γενικά αποδεκτή στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτή η πυραμίδα περιλαμβάνει τα στάδια της πρόληψης, της επαναχρησιμοποίησης, της ανακύκλωσης, της ανάκτησης (υλικών και ενέργειας) και της διάθεσης, ιεραρχημένα με αυτήν ακριβώς την σειρά. Η σημερινή διαχείριση στην Αττική χαρακτηρίζεται από πολύ μικρά ποσοστά ανακύκλωσης και κομποστοποίησης. Είναι ξεκάθαρο πως η σημερινή διαχείριση απορριμμάτων, τόσο στην Αττική, όσο και στην χώρα μας γενικότερα, πόρρω απέχει από τις προτεραιότητες της πυραμίδας ιεράρχησης που προαναφέραμε. Ας δούμε όμως πολύ σύντομα αυτά τα στάδια:
1. Πρόληψη
Το Πρώτο στάδιο, αυτό της πρόληψης, στοχεύει στη μείωση του όγκου και στην αλλαγή -βελτίωση των χαρακτηριστικών των απορριμμάτων με προληπτικές ενέργειες. Πρέπει δηλαδή να παράγουμε λιγότερα απορρίμματα και αυτά που παράγουμε να είναι πιο εύκολα ανακυκλώσιμα. Το κράτος και οι δημόσιες Αρχές (υπουργεία – τοπική αυτοδιοίκηση) θα πρέπει να ενημερώσουν τους πολίτες για τους τρόπους πρόληψης.
2. Επαναχρησιμοποίηση
Οι επιχειρήσεις που είναι και οι παραγωγοί των απορριμμάτων θα πρέπει να συμβάλουν μέσω κατάλληλου σχεδιασμού προϊόντων και συσκευασιών σε αυτή την κατεύθυνση. Το ίδιο θα πρέπει να κάνουν όλοι αυτοί οι φορείς και για την περίπτωση του δεύτερου σταδίου, δηλαδή αυτού της επαναχρησιμοποίησης.
3. Ανακύκλωση
Το στάδιο, της ανακύκλωσης που είναι τρίτο στην πυραμίδα είναι ένα πολύ καθοριστικό στάδιο από οικονομική και περιβαλλοντική σκοπιά για το νέο μοντέλο διαχείρισης των απορριμμάτων. Τα ΑΣΑ περιλαμβάνουν σε ποσοστό που υπερβαίνει το 50% κατά βάρος και κατ’ όγκο, υλικά συσκευασιών και άλλα (μέταλλα, γυαλί, πλαστικά, χαρτί και χαρτόνι), τα οποία μπορούν να ανακυκλωθούν μετά από κατάλληλη επεξεργασία. Με την ανακύκλωση επιτυγχάνουμε δύο στόχους ταυτόχρονα. Πετυχαίνουμε αφ’ενός τη μείωση της ποσότητας των απορριμμάτων που οδηγούνται σε ταφή και αφ’ ετέρου την εξοικονόμηση των φυσικών πόρων που απαιτούνται για την αντικατάσταση τους. Η πάσης φύσεως ανάμιξη υλικών στους κάδους των σύμμεικτων οδηγεί σε ομογενοποίηση, υποβάθμιση και επιμόλυνση όλων των υλικών. Αυτό μας υποχρεώνει να καταναλώνουμε μετά, περισσότερη ενέργεια προκειμένου να κάνουμε ανάκτηση υλικών. Είναι ξεκάθαρο λοιπόν ότι ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος ανακύκλωσης υλικών είναι η διαλογή τους στην πηγή και η αποκεντρωμένη διαχείριση τους. Σε ότι αφορά τα ΒΑΑ η διαλογή στην πηγή μπορεί να μας δώσει σημαντικές προοπτικές αξιοποίησης με την παραγωγή βιοκαυσίμων ή/και κομπόστ), ενώ ταυτόχρονα θα βελτιώνουμε και την καθαρότητα των υπόλοιπων υλικών. Αν τα κάνουμε όλα αυτά, τότε δεν θα πρέπει να θεωρούνται υπερβολικοί και ανέφικτοι οι ποσοτικοί στόχοι του ΕΣΔΑ και του ΠΕΣΔΑ.
Η διαλογή στην πηγή μπορεί ταυτόχρονα να αποφέρει σημαντικούς πόρους στους Δήμους και να ελαχιστοποιεί το κόστος διαχείρισης των απορριμμάτων. Παράλληλα αυτή η αποκεντρωμένη διαχείριση είναι η πλέον ορθολογική από περιβαλλοντική και κοινωνική σκοπιά. Η αποκεντρωμένη διαχείριση μπορεί να προσφέρει θέσεις εργασίας και να συμβάλλει στη δημιουργία περιβαλλοντικά και κοινωνικά ευαίσθητων και ενεργών πολιτών. Πρέπει να σημειώσουμε πως όσο περισσότερη και καλύτερη διαλογή στην πηγή και ανακύκλωση κάνουμε, τόσο λιγότερες μονάδες επεξεργασίας και ΧΥΤΥ θα χρειαζόμαστε. Αν θα αφαιρέσουμε από τα απορρίμματα το χαρτί/χαρτόνι και το πλαστικό, αυτό που μένει για το τέταρτο στάδιο της ανάκτησης έχει πολύ χαμηλή θερμική αξία και καθιστά τις δράσεις που στοχεύουν στην ανάκτηση ενέργειας μέσω της βιοξήρανσης ή της καύσης, μη συμφέρουσες.
4. Ανάκτηση
Το τέταρτο στάδιο της πυραμίδας αυτό της ανάκτησης έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά από την ανακύκλωση με διαλογή στην πηγή. Βασίζεται σε τεχνολογίες μηχανικής διαλογής και ενεργειακής αξιοποίησης, ενώ η κομποστοποίηση από τα σύμμεικτα, οδηγεί σε χαμηλής ποιότητας κομπόστ, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για επικαλύψεις και αποκαταστάσεις. Η διαλογή στην πηγή, αντίθετα, αποτελεί μία διαχείριση εντάσεως εργασίας και όχι εντάσεως τεχνολογίας. Οι περιβαλλοντολόγοι μας λένε πως η ανάλυση κύκλου ζωής που είναι ένα εργαλείο σύγκρισης μεθόδων επεξεργασίας από οικονομική και περιβαλλοντική σκοπιά, δείχνει ότι η ανάκτηση υλικών είναι προτιμότερη από την ενεργειακή ανάκτηση.
5. Τελική διάθεση και ταφή σε ΧΥΤΥ
Το τελευταίο στάδιο της πυραμίδας είναι η τελική διάθεση και η ταφή. Θα χρειαστούμε λοιπόν ένα δίκτυο τελικής διάθεσης ΧΥΤΥ. Πρέπει να διασφαλιστούν σε όλη την Αττική ασφαλείς και επαρκείς χώροι για τελική διάθεση, οι οποίοι θα μπορούν να δέχονται όσο γίνεται ισοβαρώς τις ποσότητες των υπολειμμάτων που θα οδηγούνται τελικά προς την ταφή. Στο νέο ΠΕΣΔΑ οι μονάδες επεξεργασίας σχεδιάζονται λαμβάνοντας υπ όψη την αρχή της εγγύτητας στους χώρους παραγωγής και την ισόρροπη αποκεντρωμένη εξυπηρέτηση των αναγκών.
Βασίλης Μήκας – χημικός – μηχανικός – δημότης Λυκόβρυσης – Πεύκης
«Αδιευκρίνιστο ακόμη τι περιλαμβάνει το κονδύλι του 1,5 εκατ. ευρώ της Περιφέρειας για τον Δήμο»
Οι θέσεις και οι απόψεις του Βασίλη Μήκα σχετικά με τις ερωτήσεις που υπέβαλλε στην ημερίδα για το νέο μοντέλο διαχείρισης απορριμμάτων αλλά και οι εκτιμήσεις που διαμόρφωσε μετά την ολοκλήρωσή της. Συγκεκριμένα:
Παρατηρήσεις σχετικά με την ημερίδα στο Δήμο Λυκόβρυσης – Πεύκης για τον σχεδιασμό τοπικής διαχείρισης απορριμμάτων.
1. ΜΗ ρεαλιστικά τα χρονοδιαγράμματα του ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ (ΕΣΔΑ)
Οι ομιλητές αναφέρθηκαν στην πληθώρα κεντρικών ρυθμίσεων που απαιτούνται σχετικά με τις υποχρεώσεις των ΟΤΑ για το ΕΣΔΑ (χρηματοδότηση, χωροθετήσεις, τεχνικές προδιαγραφές, αδυναμία προσλήψεων, διαδικασίες πώλησης ανακυκλωμένων, παροχή κινήτρων & εκπαίδευσης στους πολίτες)
Μάλιστα έχει αναβληθεί επ’ αόριστο η εφαρμογή του ειδικού τέλους ταφής ανεπεξέργαστων 35-60 Ε/τν του Νόμου 4042/2012 (άρθρο 43), που θ’ αποτελούσε κίνητρο επίσπευσης διαδικασιών επεξεργασίας & έπρεπε να ισχύει από την αρχή του χρόνου.
2. Για τους στόχους των ΤΟΠΙΚΩΝ ΣΔΑ (ΤΣΔΑ) μέχρι 2020 αν ισχύσουν τα χρονοδιαγράμματα ΕΣΔΑ
Α) Εκτροπή βιοαποβλήτων (2500 τν/χρόνο για Δήμο Λ-Π)
Σε απάντηση σχετικής ερώτησης μου, διευκρινίστηκε από τον εκπρόσωπο του ΕΔΣΝΑ, ότι είναι ευπρόσδεκτη, και τεχνικά δόκιμη, η εκτροπή των βιοαποβλήτων, στην κεντρική μονάδα κομποστοποίησης του ΕΔΣΝΑ, που έχει την δυνατότητα υποδοχής του συνόλου των βιαποβλήτων της Αττικής.
Αυτό προϋποθέτει την απαλοιφή από τα διάφορα ΤΣΔΑ, της αναφοράς σε τοπικές κομποστοποιήσεις είτε ανοιχτού τύπου, με τις αναπόφευκτες οσμές όπως ανέφερε η μελετήτρια, είτε κλειστού τύπου που είναι τεχνικοοικονομικά «οραματικές» (ΤΣΔΑ Δήμου Λ-Π – 5.2.1.6)
Β) Εκτροπή ανακυκλώσιμων (5000 τν/χρόνο για Δήμο Λ-Π)
Ήταν ιδιαίτερα σημαντική, η παρέμβαση της Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ), που από το 1992 διαχειρίζεται το σύστημα των ΜΠΛΕ ΚΑΔΩΝ και είναι μη κερδοσκοπική εταιρεία με συμμετοχή της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας με 35% & Εταιρειών καταναλωτικών ειδών με 65%, για κάλυψη υποχρεώσεων τους στην ανακύκλωση συσκευασιών από τον Νόμο 2939/01. Η ΕΕΑΑ έχει μακρόχρονη τεχνικοοικονομική εμπειρία διαχείρισης ανακύκλωσης (στον Δήμο Λ–Π ήδη εκτρέπει το 1/5 του προαναφερθέντος στόχου για το 2020).
Παρά την σχετική ερώτηση μου, δεν διευκρινίστηκε γιατί στα οικονομικά στοιχεία διαφόρων ΤΣΔΑ οι προϋπολογισμοί γίνονται επί του συνόλου των ανακυκλώσιμων, σαν να καταργείται η ΕΕΑΑ (ΤΣΔΑ Δήμου Λ-Π πιν. 29). Από την αναφορά διαφόρων ΤΣΔΑ σε «διαδημοτικές δομές διαλογής/αξιοποίησης ανακυκλώσιμων διαχειριζόμενες από Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις (Κοιν.Σ.Επ.)» (ΤΣΔΑ Δήμου Λ-Π – 5.2.2.3), προκύπτει διάθεση θεσμικών/τεχνικών/υπηρεσιακών/οικονομικών/κοινωνικών ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΩΝ με καινούργιες «δημοτικές/συνεταιριστικές δομές» που θα κάνουν «βιοτεχνικό έργο διαλογής & πώλησης ανακυκλώσιμων», χωρίς να έχει γίνει διεξοδική διερεύνηση των θεσμικών/τεχνικών δυνατοτήτων & σχετικών οικονομικών παραμέτρων, ώστε, με την μακροχρόνια πείρα τους, να αναλάβουν την διαχείριση του συνόλου των ανακυκλώσιμων η ΕΕΑΑ & άλλα διαπιστευμένα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ), (π.χ. για τις μπαταρίες η Ανακύκλωση Φορητών Ηλεκτρικών Στηλών – ΑΦΗΣ).
3. Σχετικά με τις υπόλοιπες κεντρικές λειτουργικές υποδομές των ΤΣΔΑ
Α) Σταθμός Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ) (δυναμικότητας 8000 τν/χρ για Δήμο Λ-Π)
Τονίστηκε η οικονομική σπουδαιότητα ύπαρξης ΣΜΑ.
Β) Πράσινα Σημεία (ΠΣ) (1 Βασικό & 3 Μικρά για Δήμο Λ-Π)
Η μελετήτρια αναφέρθηκε στην ανάγκη δημιουργίας Βασικών & Μικρών ΠΣ, όπως περιγράφονται στον «Οδηγό Πράσινων Σημείων» του ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ & ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ, που διανεμήθηκε στη Ημερίδα. Οι ομιλητές τόνισαν, δικαιολογημένα, ότι τα ΠΣ είναι δραστηριότητες χαμηλής όχλησης, εφόσον χωροθετηθούν, κατασκευασθούν & λειτουργήσουν σύμφωνα με τα πρότυπα.
Ο κ. Αντιπεριφερειάρχης όμως, παρά την σχετική ερώτηση μου, δεν διευκρίνισε τι περιλαμβάνει ο προϋπολογισμός 1.500.000 ευρώ, που έχει εγγράψει η Περιφέρεια, για κάθε ένα από τα τέσσερα ΠΣ του Βόρειου Τομέα. Μάλιστα μετά την απάντηση του, ότι δεν περιλαμβάνει αναλώσιμα & οχήματα, φαίνεται ιδιαίτερα υπέρογκος, ιδίως όταν δεν περιλαμβάνει αγορά γης (ΤΣΔΑ Δήμου Λ-Π πίν. 28). Δεν διασκέδασε λοιπόν τις επιφυλάξεις ότι μπορεί να υποκρύπτει βαρύτερες δραστηριότητες (σχετικές με α) Βιοαπόβλητα, β) πιθανό τοπικό «Χώρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων», γ) ΣΜΑ). Ιδίως όταν δεν υπάρχει ακόμη γι’ αυτές είτε ανεξάρτητη πρόβλεψη στον προϋπολογισμό της Περιφέρειας, είτε απόφαση ότι δεν θα ισχύσουν οι αναφορές των υποβληθέντων ΤΣΔΑ, σε δημοτικές/διαδημοτικές χωροθετήσεις.
Όμως είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι, ο κ. Δήμαρχος Λυκόβρυσης – Πεύκης, επανέλαβε, ότι η σχετική εγγραφή στον προϋπολογισμό της Περιφέρειας, είναι θετική σαν πρόθεση συνεργασίας με τον Δήμο, αλλά δεν είναι δεσμευτική, εφόσον ο Δήμος δεν έχει πάρει απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου για το ΤΣΔΑ.