Πάρκο Γουδή: Η ιστορία του μεγάλου «πνεύμονα» της Αττικής

Εδώ και σαράντα χρόνια  παραμένει ένας χώρος πρασίνου σχεδόν στα χαρτιά και το μόνο που προχώρησε ήταν… ο τεμαχισμός του για να καλυφθούν κοινωφελείς αλλά και επιχειρηματικές χρήσεις. Το Πάρκο Γουδή είναι μία έκταση περίπου 4.000 στρεμμάτων που αναπτύσσεται από τις παρυφές του Υμηττού και φτάνει έως τη λεωφόρο Μεσογείων, η οποία μπορούσε να είναι όαση δροσιάς για το ανατολικό Λεκανοπέδιο, ειδικά για τις πυκνοδομημένες περιοχές. Στον πυρήνα της βρίσκονται ένα από τα ελάχιστα τμήματα της φυσικής κοίτης του Ιλισού, αδόμητες εκτάσεις και ιστορικά κτίρια που στην πλειονότητά τους παραμένουν αναξιοποίητα.

Το παρελθόν

Ως το 1875 στην ευρύτερη περιοχή υπήρχαν μόνον ο αρχαίος δρόμος που οδηγούσε στα Μεσόγεια, η εκκλησία του Αγίου Θωμά και τα ερείπια άλλων δύο. Από τις αρχές του 20ού αιώνα και ώς το 1938 δημιουργήθηκε η «στρατιωτική πόλη Γουδί» με έξι στρατόπεδα κοντά στη λεωφόρο Μεσογείων. Το 1918 εγκαταστάθηκαν και οι σχολές της Χωροφυλακής. Ως το 1940 είχαν επίσης διατεθεί διάφορα κομμάτια στα οποία αναπτύχθηκαν νοσοκομεία, πρώτα το «Σωτηρία» και στη συνέχεια τα δύο συγκροτήματα των «Παίδων», ενώ ώς το 1967 προστέθηκαν τα στρατιωτικά νοσοκομεία και το σημερινό συγκρότημα «Γ. Γεννηματάς». Από τη δεκαετία του 1950 ξεκίνησαν τα πρώτα κτίρια της Πολυτεχνειούπολης, σε συνδυασμό με τη διάνοιξη της λεωφόρου Κατεχάκη που διχοτόμησε την έκταση. Την ίδια εποχή κατασκευάστηκαν σταδιακά οι εγκαταστάσεις τής τότε ΥΕΝΕΔ, του τηλεοπτικού σταθμού των Ενόπλων Δυνάμεων, το πολυώροφο κτίριο της ΚΥΠ που στεγάζει τη σημερινή ΕΥΠ και το υπουργείο Δημόσιας Τάξης, ενώ αργότερα προστέθηκε και το υπουργείο Δικαιοσύνης.

Οι στρατιωτικοί

Με τον νόμο 732/1977, το Ταμείο Εθνικής Άμυνας παραχώρησε άνευ ανταλλάγματος στους Δήμους Αθηναίων και Ζωγράφου τα 965 στρέμματα που κατείχε στον πυρήνα της έκτασης με σκοπό τη δημιουργία πάρκου. Από το 1981 προχώρησε η σταδιακή παραχώρηση των πρώτων 435 στρεμμάτων, αλλά η διαδικασία πάγωσε το 1989 και η ίδια στάση τηρείται ώς σήμερα γιατί οι στρατιωτικοί συνέδεσαν την ολοκλήρωσή της με τη συναίνεση της πολιτείας στην οικοπεδοποίηση δασικής έκτασης που κατέχει ο Αυτόνομος Οικοδομικός Οργανισμός Αξιωματικών (ΑΟΟΑ) στη δεξιά πλευρά της λεωφόρου Κατεχάκη, στα διοικητικά όρια του Δήμου Παπάγου.

Σε αυτό το «υπόλοιπο» της δωρεάς διαμορφώθηκε το άλσος Στρατού, που διαθέτει άψογο γκαζόν αλλά η περίφραξη λειτουργεί αποτρεπτικά για όσους θα ήθελαν να απολαύσουν το πράσινο, όπως ανέφερε σε πρόσφατο ρεπορτάζ της η «Εφημερίδα των Συντακτών». Οι αθλητικές υποδομές, με δομημένη επιφάνεια 8.200 τετραγωνικών, μονιμοποιήθηκαν με νομοθετική ρύθμιση του 2005 και στη συνέχεια ενοικιάστηκαν για πολιτιστικές χρήσεις, μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο των 25,5 στρεμμάτων.

Τα κτίρια

Από το 2009 έχουν παραχωρηθεί χωρίς αντάλλαγμα στην Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία (ΕΠΟ) τέσσερα κτίρια με συνολική επιφάνεια που υπερβαίνει τα 2.200 τετραγωνικά καθώς και αδόμητη έκταση που χρησιμοποιείται για στάθμευση οχημάτων. Η σύμβαση λήγει πριν από την εκπνοή του 2019 και όλα δείχνουν ότι η ΕΠΟ θα ζητήσει την παράτασή της. Το ιστορικό κτίριο Β-15 έχει παραχωρηθεί στην Ομοσπονδία μοντέρνου πένταθλου. Η πενταετής σύμβαση είχε υπογραφεί τον Σεπτέμβριο του 2009 και δεν έχει ανανεωθεί παρότι έχει υποβληθεί αίτημα για δεκαετή παράταση. Άλλο κτίριο έχει παραχωρηθεί από το 2011 και χωρίς χρονικό περιορισμό στον μη κερδοσκοπικό οργανισμό των «Special Olympics», ένα άλλο χρησιμοποιείται από υπηρεσίες του Στρατού και ένα παραμένει κενό. Στην ΕΤΑΔ ανήκει και το λεγόμενο «γυάλινο» κτίριο, το οποίο είναι νοικιασμένο ώς το 2023 με ετήσιο μίσθωμα 33.254 ευρώ και λειτουργεί ως καφετέρια.

«Κρίσιμος διάδρομος αέριων ρευμάτων»

«Οι μεγάλοι χώροι φυσικού πρασίνου διευκολύνουν την κίνηση των αέριων ρευμάτων στο Λεκανοπέδιο, συμβάλλοντας καθοριστικά στη βελτίωση της ποιότητας της ατμόσφαιρας και των κλιματικών συνθηκών», επισημαίνει στην «Εφ.Συν.» ο καθηγητής Πολεοδομίας του Πολυτεχνείου Γιάννης Πολύζος, και η δήλωσή του έχει διπλή βαρύτητα, καθώς εκτός από τους συντελεστές της επιστημονικής μελέτης για το μητροπολιτικό πάρκο Γουδή, είναι σήμερα ο πρόεδρος της ΕΤΑΔ, του φορέα που διαχειρίζεται τα ακίνητα του Δημοσίου.

Χαρακτηρίζει το μελλοντικό πάρκο «κρίσιμο διάδρομο», για τον οποίο αναφέρει ότι θα διευκολύνει την κίνηση αέριων ρευμάτων από τον Υμηττό σε ένα μεγάλο μέρος του Λεκανοπέδιου και προτείνει να διαμορφωθεί ένα δίκτυο διαδρομών που θα το συνδέουν με τα Τουρκοβούνια αλλά και τους πνεύμονες πρασίνου, όπως ο Εθνικός Κήπος και το Πεδίον του Αρεως, μέσα από ένα δίκτυο πεζόδρομων και ποδηλατόδρομων. Το μητροπολιτικό πάρκο Γουδή, όπως τόνισε ο Γιάννης Πολύζος, είναι ένα κομμάτι στο παζλ των μεγάλων χώρων πρασίνου στο Λεκανοπέδιο με επιφάνεια πάνω από 800 στρέμματα που προβλέπει το Ρυθμιστικό της Αττικής.

Περιλαμβάνει, εκτός από το πάρκο Γουδή, το μητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού, το υπό κατασκευή παράκτιο πάρκο Φαλήρου, το άλσος Φιλαδέλφειας, το Σελεπίτσαρι στη Νίκαια, καθώς και το πάρκο Τρίτση των 1.200 στρεμμάτων στη βορειοδυτική Αττική. Στην πραγματικότητα υπάρχει και ένα όγδοο πάρκο, το άλσος Συγγρού στα όρια Αμαρουσίου και Κηφισιάς, που είναι κληροδότημα και το διαχειρίζεται το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. «Σημαντικό βήμα είναι η συγκρότηση φορέων διαχείρισης», τονίζει ο καθηγητής του Πολυτεχνείου και πρόεδρος της ΚΕΔ, ο οποίος επισημαίνει την καθοριστική παρουσία της Αυτοδιοίκησης στον φορέα που θα διαχειριστεί το μητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού και την περίπτωση του πάρκου Τρίτση όπου υπάρχει εκπροσώπηση των κατοίκων με καθοριστική συμβολή στην ανάδειξη του πρασίνου.

Γουδί ή Γουδή;

Οι ειδικοί διαφωνούν για την ορθογραφία, αλλά όλα δείχνουν πως είναι σωστές και οι δύο γραφές που σε τελευταία ανάλυση ελάχιστο ενδιαφέρον έχουν όταν πρόκειται για το μητροπολιτικό πάρκο, το οποίο, όταν υλοποιηθεί, δεν αποκλείεται να αποκτήσει άλλη ονομασία. Ο Κώστας Μπίρης, σπουδαίος μελετητής της πολεοδομικής εξέλιξης της Αθήνας και προϊστάμενος των αρμόδιων υπηρεσιών του δήμου επί σειρά ετών, στο βιβλίο του «Αι τοπωνυμίαι της πόλεως και των περιχώρων των Αθηνών» αναφέρεται στην περιοχή Γουδί, σημειώνοντας ωστόσο ότι πρόκειται για τα κτήματα της μεσαιωνικής οικογένειας Γουδή. Ως Γουδί το μνημονεύει στο ανάλογο και νεότερο βιβλίο του για τα τοπωνύμια ο δημοσιογράφος Γιάννης Καιροφύλλας. Το ιστορικό ίχνος της περιοχής σημαδεύεται από την Εκτέλεση των Εξι που θεωρήθηκαν υπεύθυνοι για τη Μικρασιατική Καταστροφή και κυρίως από την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του σε χώρο πίσω από το «Σωτηρία», την Κυριακή 30 Μαρτίου 1952.

Ηλίας Αποστολόπουλος: «Θα εντείνουμε τις προσπάθειές μας»

Ο Δήμαρχος Παπάγου – Χολαργού, σε παρέμβασή του πριν από λίγο καιρό, έστειλε σαφή μηνύματα για την κωλυσιεργία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ στη  σύσταση του Φορέα Διαχείρισης του Πάρκου Γουδή, ενώ έχει ήδη ολοκληρωθεί η ηλεκτρονική διαβούλευση του σχετικού νομοσχεδίου. Συγκεκριμένα, ο Ηλίας Αποστολόπουλος ανέφερε: «Στις 5 Ιουνίου 2018, κληθήκαμε όλοι οι αρμόδιοι φορείς σε συνάντηση στο Μέγαρο Μαξίμου. Στην εν λόγω σύσκεψη, ο κ. Τσίπρας και οι συναρμόδιοι υπουργοί μας διαβεβαίωσαν ότι θα προχωρήσει άμεσα ο σχεδιασμός για την υλοποίηση του Μητροπολιτικού Πάρκου Γουδή, και τέθηκε μάλιστα και χρονοδιάγραμμα τριών μηνών για τη σύσταση του Φορέα Διαχείρισης του Πάρκου.  Επικροτήσαμε και στηρίξαμε αυτή την πρωτοβουλία, καθώς η Κυβέρνηση υπαναχώρησε ουσιαστικά από την αρχική της πρόταση για κατασκευή γηπέδου στον πυρήνα του Πάρκου». Και συνέχισε ο ίδιος: «Ένα χρόνο μετά, η σύσταση του Φορέα Διαχείρισης έχει μείνει στα χαρτιά και το Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδή εξακολουθεί να είναι το ζητούμενο για τους πολίτες της Αττικής. Δεσμεύομαι ότι ο Δήμος Παπάγου – Χολαργού θα συνεχίσει και θα εντείνει τις προσπάθειες και τις πρωτοβουλίες του για την υλοποίηση του σχεδίου του Οργανισμού της Αθήνας (ΟΡΣΑ) για το Μητροπολιτικό Πάρκο, σε συνεργασία με όλους τους φορείς, και απέναντι σε οποιονδήποτε έχει άλλα σχέδια και βλέψεις για το Μητροπολιτικό Πάρκο. Το οφείλουμε στα παιδιά μας».

Ανάγκη για έναν ανοικτό χώρο σε όλους

Από την πλευρά της, η Επιτροπή Αγώνα για το Μητροπολιτικό Μάρκο στο Γουδή, που συμπορεύονται η Β’ ΕΛΜΕ Αθήνας και Σύλλογοι από του Παπάγου, τους Αμπελόκηπους & του Ζωγράφου. Σύμφωνα με τους φορείς, ο χώρος θα μπορούσε να  αλλάξει την ποιότητα ζωής των Αθηναίων. Σήμερα, όπως λένε, είναι σε άσχημη κατάσταση, διότι με την ανέγερση του γηπέδου «Μπάντμιντον» και την εξυπηρέτησή του, ανοίχτηκαν δύο δρόμοι με αποτέλεσμα να είναι το πάρκο πέρασμα οχημάτων από τη Μεσογείων προς του Ζωγράφου και από την Κατεχάκη προς το Γουδή και ο χώρος αυτός από ελεύθερος, να είναι γεμάτος αυτοκίνητα, αλλά και σκουπίδια. Συγχρόνως, διάφοροι προσπαθούν να το καταπατήσουν και να εκμεταλλευτούν εμπορικά μεγάλα τμήματα του πάρκου. Όπως κατήγγειλαν τελευταία έγινε μία τέτοια προσπάθεια από επιχειρηματία, η οποία εμποδίστηκε πριν προχωρήσει. Η απόπειρα αυτή έδειξε πως το πάρκο είναι σε «πολιορκία» και υπάρχει ανάγκη προστασίας του.

Συγκεκριμένα, στις αρχές του Μάη, στο πρώην αναψυκτήριο «Ya» εκτελούνταν οικοδομικές εργασίες, είχαν κοπεί δέντρα και ανεγείρονταν νέο κτίριο, αφού είχε κατεδαφιστεί το προηγούμενο οικοδόμημα. Στην περίπτωση αυτή είχε παραβιαστεί η εκδοθείσα άδεια, η οποία προέβλεπε εργασίες μικρής κλίμακας και μόνο στο εσωτερικό του υφιστάμενου κτίσματος και όχι κατεδάφισή του και επεκτάσεις στο γειτονικό με το «Υα» χώρο. Ο χώρος υπάγεται στο ταμείο Εθνικής Άμυνας. Μετά την παρέμβαση της Επιτροπής, το τμήμα Ελέγχου Κατασκευών του Δήμου Αθηναίων σταμάτησε τις εργασίες. Επίσης, τα μέλη της Επιτροπής τόνισαν την ανάγκη να ολοκληρωθεί η σχετική σύνταξη της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ), γιατί χωρίς αυτή είναι σαθρή η προστασία του πάρκου, ανοίγοντας διάπλατα την «πόρτα» στον κίνδυνο εμπορευματικών παρεμβάσεων. Όσον αφορά το σχέδιο νόμου για την ίδρυση φορέα διαχείρισης των Μητροπολιτικών πάρκων Γουδή – Ιλισίων, υπογράμμισαν πως είναι απαραίτητο να κατοχυρώνεται σε αυτό η ολοκλήρωση της απόδοσης των 965 στρεμμάτων εντός του πυρήνα του πάρκου Γουδή στους Δήμους. όπως προβλέπει ο νόμος 732/77,

Ο εκπρόσωπος της επιτροπής Δημήτρης Μαυράκος, σε πρόσφατη τοποθέτησή του, αναφέρθηκε σε ένα σύντομο ιστορικό των τελευταίων εξελίξεων που αφορούν το πάρκο, από το οποίο προέκυπταν όλες οι κυβερνητικές παλινωδίες. Οι μαζικοί φορείς ζητούν, μεταξύ άλλων, να εξασφαλιστούν η απόλυτη νομοθετική προστασία του ορεινού όγκου του Υμηττού, να ολοκληρωθεί και κυρωθεί η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του νέου Προεδρικού Διατάγματος προστασίας του Υμηττού, καμία οικιστική επέκταση στον Υμηττό, άμεση απομάκρυνση ασύμβατων για το δάσος εγκαταστάσεων.

Ο Στέλιος Λάμπρου, δημοτικός σύμβουλος Αθήνας, εκλεγμένος με τη «Λαϊκή Συσπείρωση» ανέφερε ανάμεσα στα άλλα, πως το σχέδιο νόμου που υποβλήθηκε σε διαβούλευση τους πρώτους μήνες του 2019, βρίσκεται εκτός κάθε ανταπόκρισης με το πάγιο αίτημα των φορέων της περιοχής. Είναι απαράδεκτο, είπε, γιατί περιλαμβάνει 117 στρέμματα, από τα 965. Ανέφερε δε πως στο αίτημα για Μητροπολιτικό πάρκο, η κυβέρνηση έκανε -δήθεν- ένα φορέα διαχείρισης. Το νομοσχέδιο κάνει λόγο για πέντε άτομα μόνιμο προσωπικό διαφόρων ειδικοτήτων, το υπόλοιπο προσωπικό θα είναι συμβασιούχοι 8μηνίτες, ενώ οι πόροι λειτουργίας του δεν θα καλύπτονται εξ ολοκλήρου από τον κρατικό προϋπολογισμό και ανοιχτά παραπέμπει σε εμπλοκή χορηγών και διάφορες επιχειρηματικές δραστηριότητες για να συμπληρώνονται τα έσοδα λειτουργίας.

Δείτε: Πάρκο Γουδή: Ζητείται άμεσο νομοθετικό «δίχτυ» από τη νέα κυβέρνηση.