Γράφει η Έρη Γ. Κεχαγιά Ψυχοθεραπεύτρια: Σύμβουλος Οικογένειας, Εκπαιδεύτρια Ομάδων Συμβουλευτικής Γονέων www.psychiki-ygeia.gr
«Τις τελευταίες μέρες νιώθω θλίψη, φόβο, αβεβαιότητα, ανασφάλεια, θυμό… Προσπαθώ να διαχειριστώ, όπως δεκάδες χιλιάδες άλλοι, αυτό που μας “χτυπάει” πάλι….» αναφέρει μια συμβουλευόμενη μου.
Άλλη θεραπευόμενη αναφέρει: «Αισθάνομαι φόβο, ανησυχία και μοναξιά. Ήμουνα που ήμουνα, κλειστός χαρακτήρας και τώρα νιώθω ότι με όλο αυτό που περνάμε, απομονώνομαι περισσότερο, πάνω που ήμουνα σε φάση να ανοιχτώ μέσα και από αυτή τη δουλειά που κάνουμε εδώ μαζί… Και το χειρότερο, σα να μην υπάρχει ορίζοντας πότε θα λήξει όλο αυτό. Αρχίζει και επηρεάζεται η καθημερινότητά μου και η ψυχολογία μου.. το βλέπω όμως και στον χώρο της δουλειάς μου… από τους συναδέρφους μου που λένε “άντε, πόσες καλημέρες θα πούμε σήμερα; λόγω του ποσοστού τηλε-εργασίας είμαστε μετρημένοι…. το μόνο που σκεφτόμαστε είναι τι μήνυμα να στείλω στο 13033. Έχουμε μείνει με ένα κινητό στο χέρι, ένα skype στο χέρι και με μεγάλη απόσταση… Νιώθω ότι μπαίνει η ζωή μου στον “πάγο” και σα να μην έχω την αίσθηση του χρόνου….».
Δεν είναι οξύμωρο, αλήθεια, το ότι φθάσαμε στο 2020 και είμαστε πιο ανασφαλείς, πιο φοβισμένοι, πιο απελπισμένοι και πιο μπερδεμένοι από ποτέ;
Κάτοικοι ολόκληρων πόλεων μπαίνουν σε αναγκαστική καραντίνα, η δημόσια καθημερινή ζωή έτσι όπως την ξέραμε αλλάζει βίαια, δίνοντας μια εικόνα που μόνο σε σουρεάλ σενάρια φανταζόμασταν, μακριά από τις ψυχολογικές ανάγκες των ανθρώπων, κάποιοι από τους οποίους προσπαθούν να αποκωδικοποιήσουν τα βαθύτερα νοήματα ενός τέτοιου αχαρτογράφητου κακού που τους συμβαίνει, προκειμένου να ισορροπήσουν.
Θεωρώ ότι ένα από τα ερωτήματα που τίθεται όχι άδικα, είναι πόσο καιρό μπορεί ο άνθρωπος να αντέξει έτσι αποκομμένος και μακριά από άλλους ανθρώπους, μακριά από τη δική του κανονικότητα, το να ντύνεται σαν “αστροναύτης” με τη μάσκα, την ασπίδα, τα γάντια, τα αντισηπτικά στο χέρι, ως πλέον μια συνήθη αλλά και αναγκαία εικόνα και κατάσταση σε κάθε του βήμα;
Σύμφωνα με τη μελέτη του Κοινού Κέντρου Ερευνών (Joint Research Centre-JRC) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, «πρωταθλήτρια» στο αίσθημα μοναξιάς, ανασφάλειας και αβεβαιότητας σε σχέση με άλλες χώρες στην Ευρώπη, είναι η Ελλάδα.
Η μοναξιά και η κοινωνική απομόνωση, μπορεί να είναι τόσο επιζήμιες για τη σωματική υγεία, όσο το κάπνισμα 15 τσιγάρων την ημέρα αναφέρουν οι έρευνες. Συγκεκριμένα, η έλλειψη της ανθρώπινης επαφής και σχέσης, φαίνεται να είναι ένας παράγοντας που αυξάνει την πιθανότητα πρόωρης θνησιμότητας κατά 26% και συνδέεται με την έναρξη άνοιας, και την υπέρταση. Επιβεβαιωτικά συνηγορούν, στο ότι η μοναξιά μαζί με την κατάθλιψη, πολύ σύντομα θα αποτελούν τις μεγάλες επιδημίες του 21ου αιώνα.
Με πάνω από ένα εκατομμύριο νεκρές ψυχές από τον COVID-19, με σοβαρά ζητήματα στο προσφυγικό, ξηρασίες, πυρκαγιές και πλημμύρες ανά τον κόσμο, που καθιστούν τη γη ακατοίκητη και με το μίσος και τον φόβο που εκπαιδεύουμε ο ένας προς τον άλλο, δημιουργούμε νέες αδίστακτες συμμαχίες.
Ωστόσο, γενικότερα, οι πιο θαρραλέοι άνθρωποι και οι πιο ψυχικά θωρακισμένοι, απολαμβάνουν τη μοναξιά τους με τη μορφή της μοναχικότητας. Δεν αναζητούν απαραίτητα τους άλλους αλλά μπορούν να μένουν και μόνοι, να διαβάζουν, να ονειροπολούν, να ακούν μουσική ή και να μην κάνουν τίποτα, νοιώθοντας ότι ο εαυτός τους αποτελεί μια, επίσης, καλή παρέα να βρίσκονται μαζί.
Η μοναξιά μπορεί να αποτελέσει ένα «κουκούλι», όπου μέσα του ο άνθρωπος να εξελιχθεί και να μεταβεί σε μια πιο ώριμη και ανώτερη φάση ανάπτυξης. Ωστόσο, επισημαίνουμε ως επιστήμονες, ότι η κοινωνική απομόνωση, μπορεί πράγματι να οδηγήσει και στη μοναξιά.
Τι κάνουμε λοιπόν; Θα μας «στρίψει» ή μπορούμε να διαχειριστούμε τη νέα κατάσταση;
Μπορεί να ακούγεται κάπως υπερβολικό ή ανέφικτο για ορισμένες ιδιοσυγκρασίες, ωστόσο είναι η ευκαιρία να δούμε το χρόνο μέσα από μια άλλη οπτική γωνία. Όχι σαν κάτι που φεύγει κι εμείς μονίμως κυνηγάμε να πιάσουμε, αλλά σαν κάτι που αφήνει το περιθώριο να βρούμε τον εαυτό μας.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις της μοναξιάς και αβεβαιότητας του lockdown στην ψυχική αλλά και στη σωματική υγεία;
Ο κόσμος είχε φθάσει να ενεργεί με έναν επιδερμικό και μηχανιστικό τρόπο, χωρίς να συνειδητοποιεί ότι αυτό θα γυρίσει μπούμερανγκ, εις βάρος της αυθεντικής επικοινωνίας με τον ίδιο του τον εαυτό, εις βάρος της γλώσσας του, εις βάρος των ονείρων του και εν τέλει εις βάρος της πραγματικής ανακούφισής του και ευτυχίας του. Έτσι τελικά ο ψυχισμός του συρρικνώθηκε, η αντιμετώπιση της ζωής γινόταν διεκπεραιωτικά και εκφορτιστικά, χωρίς να μεταβολίζει τα γεγονότα γύρω του. Γι’ αυτό παρατηρούμε έναν έντονο παρορμητισμό, πετώντας το πρόβλημα στον απέναντι του.
Όσο αυτό συνεχίζεται, ευνοείται η συνθήκη να αναπτύξει ο οργανισμός μας διάφορα σωματικά και ψυχικά συμπτώματα ως έναν τρόπο το σώμα να “αρθρώσει” αυτά που παραμένουν βουβά από λόγια και έχουν κουκουλωθεί, στον βωμό του να αποφύγουμε – όπως φανταζόμαστε- την εμπλοκή μας και την ένταση των δυσάρεστων συναισθημάτων, αναβάλλοντας ουσιαστικά, το να βιώσουμε ψυχικό πόνο.
Η πανδημία επιβαρύνει, κατά συνέπεια, αυτό το ποσοστό των ανθρώπων που ήδη απέφευγαν δυσάρεστες πλευρές του εαυτού τους. Όλοι όσοι εργαζόμαστε στον χώρο της ψυχικής υγείας, εκτιμούμε ότι θα πρέπει να αναμένουμε μια αύξηση στην εκδήλωση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων, ή επιδείνωση προϋπαρχόντων παθογενειών.
Η κοινωνική απόσταση ή και η απομόνωση εν μέσω πανδημίας, δεν ταυτίζονται απαραίτητα με τη μοναξιά
Σωτήρια φαίνεται να είναι η αποδοχή ότι ο κόσμος γυρνά με πιο αργό ρυθμό και η χρήση του χρόνου αυτού για ενδοσκόπηση, για μια στροφή στον εαυτό μας. Όποιος τα καταφέρει και αποκομίσει οφέλη, εν μέσω καραντίνας, και δεν γκρινιάζει για τα όσα δε μπορεί πια να κάνει, αλλά χαίρεται για όσα μπορεί να κάνει, αυτός θα βγει κερδισμένος», συμβουλεύει ο Γερμανός ψυχίατρος Μάνφρεντ Σπίτσερ μιλώντας για τον περιορισμό που έχει επιβληθεί λόγω κορωνοϊού.
Τι πιστεύετε ότι μας διδάσκει η πανδημία;
Μας διδάσκει προτεραιότητες και μας δείχνει μια πραγματικότητα. Την πραγματικότητα της ανισότητας. Πώς κάποιοι άνθρωποι περνάνε την πανδημία σε κότερο στην Καραϊβική και άλλοι πεθαίνουν από την πείνα. Μας έμαθε και ότι είμαστε μία διευρυμένη οικογένεια. Αυτό που συνέβη σε έναν άνθρωπο στην πόλη Wuhan της Κίνας, συμβαίνει πλέον στον πλανήτη, συμβαίνει σε όλους μας. Δεν υπάρχει τέτοια φυλετική ιδέα ότι είμαστε χωρισμένοι από την ομάδα και μπορούμε να υπερασπιστούμε την ομάδα ενώ οι υπόλοιποι δεν ενδιαφέρονται. Όλος ο κόσμος πληρώνει σαν μια ομάδα.
Δεύτερος κύκλος καραντίνας λοιπόν…. και κάνουμε υπομονή, προσπαθώντας να μη χάνουμε την ελπίδα πως θα μεταβούμε σε μια άλλη ουσιαστικότερη και πιο εμπλουτισμένη κανονικότατα σε ένα σημαντικό ποσοστό.
