Γράφει ο Φώτης Αλεξόπουλος
Οικονοµολόγος
Μέλος του ΙΝΚΑ Γενική Οµοσπονδία
Καταναλωτών Ελλάδος
Η Τεχνητή Νοηµοσύνη (ΑΙ) έχει ήδη εισχωρήσει δυναµικά στις λειτουργίες της ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης. Από την απλούστευση γραφειοκρατικών διαδικασιών, µέχρι την ανάλυση µεγάλων δεδοµένων για χάραξη πολιτικών, η ΑΙ προσφέρει ταχύτητα, ακρίβεια και αποδοτικότητα. Η χρήση της σε βοηθητικές λειτουργίες µπορεί να θεωρηθεί θεµιτή και αναγκαία, ειδικά όταν αποφορτίζει τον δηµόσιο υπάλληλο από χρονοβόρες εργασίες, ώστε να επικεντρώνεται σε ουσιαστικότερο έργο. Όµως, το ερώτηµα που τίθεται είναι βαθύτερο και θεµελιώδες: είναι σωστό -και κυρίως ασφαλές- να επιτραπεί στην ΑΙ να λαµβάνει αποφάσεις στα ανώτατα όργανα διοίκησης ενός κράτους;
Τα Πλεονεκτήµατα µιας «Έξυπνης» ∆ιοίκησης
- Ορθολογισµός στη λήψη αποφάσεων – Μηχανές απαλλαγµένες από συναισθηµατισµούς, µπορούν να λαµβάνουν αποφάσεις µε βάση δεδοµένα και στατιστικές πιθανότητες.
- Ταχύτητα και ευελιξία – Η ανάλυση πληροφοριών σε πραγµατικό χρόνο δίνει τη δυνατότητα άµεσης αντίδρασης σε κρίσεις.
- Καταπολέµηση της διαφθοράς – Εφόσον σχεδιαστεί σωστά, η ΑΙ µπορεί να περιορίσει την αυθαιρεσία, τη µεροληψία και την «προσωπική εξυπηρέτηση» συµφερόντων.
Οι Σκοτεινές Πλευρές
Ωστόσο, η ανάθεση εξουσίας σε µια µηχανή εγκυµονεί σοβαρούς κινδύνους:
- Απώλεια της δηµοκρατικής νοµιµοποίησης
Η πολιτική εξουσία απορρέει από τον λαό και εκφράζεται µέσω εκλεγµένων αντιπροσώπων. Αν η ΑΙ λάβει θέση λήψης αποφάσεων, τότε οι αποφάσεις θα πάψουν να είναι προϊόν κοινωνικής βούλησης και θα µετατραπούν σε ψυχρούς αλγοριθµικούς υπολογισµούς.
Ποιος θα φέρει την πολιτική και ηθική ευθύνη µιας λανθασµένης απόφασης; Ο προγραµµατιστής; Ο δηµόσιος λειτουργός που την αποδέχτηκε; Ή µια «ανώνυµη» µηχανή χωρίς προσωπικότητα και συνείδηση;
- Κίνδυνος χειραγώγησης
Η ΑΙ δεν είναι ουδέτερη· λειτουργεί µε βάση δεδοµένα και αλγόριθµους που δηµιουργούν άνθρωποι. Άρα, µπορεί να ενσωµατώσει προκαταλήψεις ή να χρησιµοποιηθεί σκόπιµα για προώθηση συγκεκριµένων πολιτικών συµφερόντων. Οι πολίτες περιµένουν από την εξουσία να τους κατανοεί, να µοιράζεται τις αγωνίες και τις ανάγκες τους. Ένα απρόσωπο σύστηµα τεχνητής νοηµοσύνης δεν µπορεί να επιδείξει ενσυναίσθηση, ούτε να αντανακλά την ηθική πολυπλοκότητα της κοινωνικής ζωής.
- Το Μεγάλο Στρατηγικό Ρίσκο
Η είσοδος της ΑΙ στα ανώτατα διοικητικά κλιµάκια δεν είναι απλά ένα τεχνολογικό ζήτηµα, αλλά ένα υπαρξιακό πολιτικό διακύβευµα. Αν η λήψη αποφάσεων εκχωρηθεί σε αλγορίθµους, τότε η ίδια η έννοια του κράτους, ως οργανωµένου εκφραστή της λαϊκής κυριαρχίας, τίθεται υπό αµφισβήτηση. Μπορεί ένα κράτος να λειτουργεί χωρίς «ανθρώπινο» κέντρο βάρους.
Η ΑΙ µπορεί να αποτελέσει ανεκτίµητο εργαλείο για τη βελτίωση της δηµόσιας διοίκησης, εφόσον περιοριστεί στον υποστηρικτικό της ρόλο.
Όµως, η ανάδειξή της σε ρυθµιστή των ανώτατων αποφάσεων είναι επικίνδυνη. Η πολιτική δεν είναι απλά ένας µαθηµατικός υπολογισµός· είναι τέχνη, διαπραγµάτευση, αξίες, ευθύνη. Η απώλεια αυτών των στοιχείων θα µπορούσε να οδηγήσει όχι σε «έξυπνα κράτη», αλλά σε απρόσωπες τεχνοκρατίες χωρίς ψυχή και δηµοκρατία.
