Γράφει ο Σπύρος Ευσταθόπουλος περιφερειακός σύμβουλος Βόρειου Τομέα Αθηνών, Εντεταλμένος συντονιστής Περιφερειακού Αναπτυξιακού Προγραμματισμού, ΕΣΠΑ και συγχρηματοδοτούμενων Ευρωπαϊκών Έργων, με τη «Νέα Αρχή για την Αττική».
Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, φεύγουν και οι τελευταίες αυγουστιάτικες μέρες, οι τελευταίες καλοκαιρινές νύχτες. Και μαζί με αυτές η μαγευτική θέα του έναστρου ουρανού. Η ελληνική μυθολογία εικονογραφημένη μέσα από τους αστερισμούς…
Για πόσο καιρό όμως θα μπορούμε να τους παρατηρούμε;
Η φωτορύπανση, δηλ. ο υπερβολικός φωτισμός που δημιουργείται από τεχνητές πηγές φωτισμού, από λάμπες μέχρι συσκευές που παράγουν μπλε φως -και είναι οι πιο επικίνδυνες- κάνει τον ουρανό πιο φωτεινό από το κανονικό, με αποτέλεσμα τη δημιουργία μειωμένης αντίθεσης μεταξύ των άστρων και του φόντου του ουρανού. Το φαινόμενο αυτό σημειώνεται πάνω από τα αστικά κέντρα και γενικά τις τοποθεσίες με πολλά φώτα. Πρόκειται για το τεχνητό φως που λάμπει εκεί που δεν είναι επιθυμητό, ούτε χρήσιμο.
Τον ουρανό τον φωτίζει η Σελήνη. Και αυτό φθάνει. Το βράδυ, φυσιολογικά, είναι μαύρος, καθαρός, σκοτεινός και έναστρος. Συνδέεται στενά με την επιστήμη, την τέχνη και τη θρησκεία. Κοσμείται από πλανήτες, νεφελώματα, αστέρες, αστερισμούς και γαλαξίες. Τον μελετούν εδώ και χιλιάδες χρόνια όλοι οι πολιτισμοί του πλανήτη, θαυμάζουν τα μυστήριά του και διερωτώνται για τη θέση μας στο Σύμπαν. Η αστρονομία, άλλωστε, είναι η αρχαιότερη επιστήμη.
Η φωτορύπανση είναι εμπόδιο της οπτικής μας για το σύμπαν και αγνοημένος στη χώρα μας περιβαλλοντικός κίνδυνος. Κι όμως, η προστασία του ουρανού αποτελεί -διεθνώς- σοβαρό τμήμα της προστασίας του περιβάλλοντος. Υπάρχουν ολόκληρα δίκτυα πόλεων, αστεροσκοπείων και εθελοντών που ασχολούνται με το θέμα.
Το πρόβλημα δεν είναι οι οικιακοί καταναλωτές ηλεκτρικού ρεύματος. Η ρύπανση προέρχεται από την υπερβολική και ακατάλληλη χρήση του από τις μεγάλες επιχειρήσεις και την αυτοδιοίκηση (διεθνώς). Ο αστικός φωτισμός, οι φωτεινές διαφημίσεις, οι βιτρίνες, τα φωταγωγημένα γραφεία κ.λπ. ανακλώνται και διαχέονται στην ατμόσφαιρα, με αποτέλεσμα το γνωστό σε όλους φωτισμένο ουρανό δηλ. τη φωτορύπανση.
Και η κατάσταση κάθε χρόνο χειροτερεύει πλήττοντας τα οικοσυστήματα ολοένα και περισσότερο. Φανταστείτε μια απλή αναμμένη λάμπα από πόσο μεγάλη απόσταση διακρίνεται το βράδυ και αναλογιστείτε τι γίνεται με τις ισχυρές λάμπες του αστικού ιστού.
Η φωτορύπανση, που συνίσταται σε κάθε υπερβολικό και άστοχα κατευθυνόμενο ή ενοχλητικό τεχνητό φωτισμό πολλαπλασιάζεται ταχύτερα από την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού. Η μείωσή της μας δίνει την ευκαιρία να απολαμβάνουμε τα μνημεία τη νύχτα σε συνδυασμό με τον έναστρο ουρανό και όχι αποκρύπτοντάς τον. Ο φωτισμός εξωτερικών χώρων μπορεί, σίγουρα, να γίνει όμορφος, υγιής και λειτουργικός. Αυτό όμως προϋποθέτει τα φωτιστικά σώματα να μη φωτίζουν προς τα πάνω αλλά το έδαφος. Να μειωθεί ο υπερβολικός φωτισμός για διαφημιστικούς σκοπούς, η κατάχρηση και η κακή χρήση του τεχνητού φωτός. Να γίνει σωστή χρήση του χρόνου κατά τον οποίο πρέπει να υπάρχει φωτισμός, σωστή επιλογή της έντασης, των χώρων και του κατάλληλου ηλεκτρολογικού υλικού. Το πολύ φως δεν κάνει τον άνθρωπο να βλέπει καλύτερα· παρόλο δε που ο άπλετος φωτισμός των δημόσιων χώρων είναι ισχυρά συνδεδεμένος στη συνείδηση του κόσμου με το αίσθημα ασφάλειας, οι στατιστικές δεν επιβεβαιώνουν μια τόσο ισχυρή συσχέτιση. Οι περισσότερες διαρρήξεις, ληστείες κ.λπ. γίνονται την ημέρα. Δεν γίνονται στα σκοτεινά. Η φύση της εγκληματικότητας έχει αλλάξει εντελώς.
Ας ανακαλύψουμε λοιπόν ξανά τα αστέρια και ας μεριμνήσουμε να μπορούν και οι επόμενες γενιές να βλέπουν τον έναστρο ουρανό, τους πλανήτες, τα πεφτάστερα και όλη τη μαγεία του νυχτερινού ουρανού και του φυσικού νυχτερινού περιβάλλοντος. Τέλος, ας προστατεύσουμε τα έμβια όντα, των οποίων η ζωή διαταράσσεται, και το τόσο σημαντικό έργο των αστροφυσικών.
