Έρευνα – Παρουσίαση: Γιώργος Πάλλης
Το 1860 ξέσπασαν στη Συρία -επαρχία τότε της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας- συγκρούσεις μεταξύ Δρούζων και χριστιανών (κυρίως Μαρωνιτών). Τα γεγονότα πήραν μεγάλες διαστάσεις και προκάλεσαν μεταξύ άλλων την καταστροφή της συνοικίας των ρωμαιοκαθολικών της Δαμασκού. Τα θύματα στις τάξεις των χριστιανών υπολογίζεται ότι έφτασαν τις είκοσι περίπου χιλιάδες άτομα. Για την ειρήνευση της περιοχής ανέλαβε δράση γαλλικό εκστρατευτικό σώμα, με τη συγκατάθεση του σουλτάνου.
Οι σφαγές προκάλεσαν μεγάλη συγκίνηση στην κοινή γνώμη του μικρού τότε ελληνικού κράτους. Με διάταγμα της 29ης Ιουνίου 1860 του βασιλιά Όθωνα, οργανώθηκε ένας από τους πρώτους μεγάλους πανελλαδικούς εράνους για τη συγκέντρωση χρημάτων υπέρ της ανακούφισης των χριστιανών της Συρίας.
Οι συνδρομές δημοσιεύονταν στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος, σύμφωνα με τη ροή των δωρεών, ανά πόλεις και χωριά. Κατά το σχετικό διάταγμα, την ευθύνη της συλλογής των χρημάτων είχαν σε κάθε χωριό ο ειδικός πάρεδρος, ο αρχαιότερος ιερέας και δύο από τους πιο ευυπόληπτους κατοίκους του.
Στο φύλλο υπ’ αριθμό 47 της 30ής Σεπτεμβρίου του 1860 αναγράφηκε ο κατάλογος των δωρητών από το
Μαρούσι, ο οποίος παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για τα ονόματα των κατοίκων του που περιλαμβάνει. Πρόκειται για 73 άτομα και τον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που συνέλεξαν συνολικά 167 δραχμές και 20 λεπτά.
Οι δωρητές και το ποσόν της συνδρομής καθενός έχουν ως εξής (τηρείται η ορθογραφία του πρωτοτύπου):
«Οι εν Αμαρουσίω
Κωνσταντίνος παπά Σταμάτης 10 δραχμές
Σωτήριος Χαϊμαντάς 10 δραχμές
Γεώργιος Πέππας 5 δραχμές
Φίλιππος Λούης 2 δραχμές
Δημήτριος Διάμασης 6 δραχμές
Ανδρέας Χαϊμανδάς 2 δραχμές
Eλευθέριος Παππά Μιχαήλ 50 λεπτά
Σίμος Χωραφόπουλος 1 δραχμή & 50 λεπτά
Δημήτριος Γαρδέλης 50 λεπτά
Ιωάννης Χιώτης 95 λεπτά
Ιωάννης Στ. Κοτζάς 50 λεπτά
Αθανάσιος Λούης 50 λεπτά
Νικόλαος Χαϊμαντάς 3 δραχμές
Νικόλαος Τουφεξής 10 δραχμές
Αναγνώστης Αιλιμιώτης 1 δραχμή
Αναγνώστης Καρκέλας 1 δραχμή
Γεώργιος Σκορδαράς 50 λεπτά
Ιωάννης Μανούτζος 3 δραχμές
Μαστροπαναγιώτης 10 λεπτά
Νικόλαος Αλεπού 50 λεπτά
Λεωνίδας Χουντουμάδης 50 λεπτά
Σωτήριος Χρ. Κοτζάς 50 λεπτά
Σταμάτιος Πάλλης 1 δραχμή
Μιχαήλ Παπά – Συμεών 1 δραχμή
Μανόλης Αξιώτης 20 λεπτά
Νικόλαος Ορφανός 1 δραχμή
Γεώργιος Βλάχος ιερεύς 1 δραχμή
Κωνστ. Καλοζύμης ιερεύς 1 δραχμή
Γεώργιος Καλόγηρος 1 δραχμή
Αντώνιος Ρωκάς 1 δραχμή
Χρήστος Γκίκας 1 δραχμή
Δημήτρ. Καρκέλας 95 λεπτά
Κωνστ. Δ. Μόσχος 2 δραχμές
Σπύρος Λέκας 95 λεπτά
Μανώλης Τζοπάνος 95 λεπτά
Βασίλειος Λουβέτος 20 λεπτά
Αναστ. Ι. Καρβελάς 50 λεπτά
Αναστ. Σ. Λέκας 20 λεπτά
Σπύρος Μανταδάκης 6 δραχμές
Ιωάννης Κοροπιώτης 1 δραχμή
Χρήστος Παππά Μιχαήλ 1 δραχμή
Γεώργιος Κόττος 3 δραχμές & 20 λεπτά
Βασίλειος Τζουμέρκας 10 λεπτά
Κωνστ. Γεωργίου 20 λεπτά
Δημήτριος Πετρούτζος 95 λεπτά
Γεώργιος Σ. Λέκας 2 δραχμές & 35 λεπτά
Γεώργιος Πάλλης 1 δραχμή
Γεώργιος Φραντζέσκος 40 λεπτά
Ιωάννης Εγγλέζος 2 δραχμές
Αθανάσιος Γκικάκης 1 δραχμή
Ιωάννης Πετροκόκκινος 1 δραχμή & 30 λεπτά
Ανδρέας Κομπατής 10 δραχμές
Στέριος Οικονόμου 5 δραχμές
Σπύρος Μοστρούς 5 δραχμές & 80 λεπτά
Χατζή Σπύρος 5 δραχμές
Παναγής Α. Λίτζας 1 δραχμή
Σπύρος Δέγγλερης 1 δραχμή
Κωνστ. Πάντος 1 δραχμή & 50 λεπτά
Άγγελος Καλαντζής 3 δραχμές
Δημήτριος Καρκέλας 1 δραχμή
Χρήστος Κολιομάρκου 1 δραχμή
Ιωάννης Γ. Κοτζάς 2 δραχμές & 95 λεπτά
Γεώργιος Ντούσης 1 δραχμή
Νικόλαος Κουσουρής 2 δραχμές
Χριστόδουλος Πάλλης 1 δραχμή
Αγγελής Ιωσήφ 1 δραχμή
Μαρία Λέκα 50 λεπτά
Κώστας Μαδαρίκος 50 λεπτά
Γεώργιος Τριφούντζος 30 λεπτά
Σπύρος Καλόγηρος 2 δραχμές & 85 λεπτά
Γεώργιος Χασιώτης 1 δραχμή
Ο ναός της Κοιμήσ. της Θεοτ. 20 δραχμές
Δημ. Μόσχος 5 δραχμές & 80 λεπτά».
Στον έρανο του 1860 πήραν μέρος 72 άνδρες και μία μόνον γυναίκα, η Μαρία Λέκ(κ)α, που πρέπει να ήταν χήρα, αφού αναφέρεται ξεχωριστά. Η αναλογία μεταξύ των δυο φύλων είναι χαρακτηριστική της κοινωνικής θέσης που είχε τότε η γυναίκα, γενικά.
Ο κατάλογος παρέχει λοιπόν μία εικόνα της κοινωνίας του Αμαρουσίου του 1860, όπου αντιπροσωπεύονται οι περισσότερες από τις οικογένειες που θεωρούμε σήμερα ως τις παλιές του τόπου, αλλά και πρόσωπα με επίθετα εντελώς άγνωστα – άνθρωποι που αργότερα μετοίκησαν αλλού ή δεν άφησαν απογόνους. Αρκετά επίθετα εμφανίζονται λίγο διαφορετικά, είτε επειδή αντιγράφηκαν λάθος, είτε επειδή έτσι λέγονταν τότε – π.χ. Διάμασης αντί για Διάμεσης, Κοτζάς αντί για Κοτζιάς ή Ντούσης αντί για Δούσης.
Ανάμεσα στους μνημονευόμενους περιλαμβάνονται απόμαχοι αγωνιστές της Επανάστασης του 1821, όπως ο Γεώργιος (Γιωργάκης) Πέππας, ο Βασίλειος Τζουμέρκας και ο Παναγής Λίτσας, μεγαλοκτηματίες όπως ο Νικόλαος Τουφεξής και ο πρώην δήμαρχος του καταργηθέντος Δήμου Αμαρυσίου Σωτήριος Χαϊμαντάς, αλλά και ο εκδότης της αθηναϊκής εφημερίδας «Αυγή» Φίλιππος Λούης.
Ενδιαφέρον έχει επίσης η παρουσία δύο ιερέων, του Γεωργίου Βλάχου, εφημέριου του ναού της Κοίμησης, και του λόγιου Κωνσταντίνου Καλοζύμη, μετέπειτα εφημέριου της Ελληνικής Κοινότητας Λειψίας και αρχιεπισκόπου Φθιώτιδος. Το μεγαλύτερο ποσόν που καταβλήθηκε στον έρανο ήταν οι είκοσι δραχμές της ενορίας της Κοιμήσεως Θεοτόκου· ήδη από τότε, ο ναός της Παναγίας επιδιδόταν σε αγαθοεργές πράξεις, όπως κάνει και σήμερα με την τροφή που παρέχει καθημερινά σε δεκάδες αναξιοπαθείς συνανθρώπους μας.
