Γράφει η Αδαμαντία Τριάρχη – Μακρυγιάννη: Φιλόλογος
«…η ζωή μέγα αγαθό και πρώτο» – Διονύσιος Σολωμός
Είναι Μάιος της άνοιξης, που δεν ήλθε. Ο πέμπτος μήνας της υγειονομικής κρίσης, με ήδη εφιαλτικά τα αποτελέσματα της αποδιάρθρωσης της διεθνούς οικονομίας. Ερμηνεύεται η αδημονία, για το τέλος της οικονομικής στασιμότητας, αλλά δεν δικαιολογούνται με τίποτε δηλώσεις γνωστών και αγνώστων στην παγκόσμια σκηνή. Σύμφωνα με αυτές, είναι λάθος να θεωρείται ως μεγαλύτερη αξία η ανθρώπινη ζωή, διότι υπάρχει και η οικονομία… (Παρατήρηση: Ο σεβασμός προς τον άνθρωπο, υπάρχει;)
Αυτή η ιεράρχηση εξοργίζει. Υπαγορεύεται από τον φόβο του πολιτικού και οικονομικού κόστους, που επιφέρει η συνέχιση των περιοριστικών, αλλά αναγκαίων μέτρων, επειδή η δράση του ιού έχει μειωθεί, χωρίς όμως να σταματήσει η καταγραφή πολλών κρουσμάτων και θανάτων. Επαναλαμβάνεται δε η διαπίστωση, ότι, και υπό τις δραματικότερες περιστάσεις, παραμένει αμετάβλητος ο εγωκεντρισμός, που συχνά συνδέεται με τον συναισθηματικό αναλφαβητισμό.
Εκμηδένιση της ανθρώπινης ζωής
Ζούμε σε έναν πανέμορφο πλανήτη, που ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες καταστρέφουμε, παράλληλα με την κοινωνική, συνεχόμενη αποξένωση. Όχι όλοι, αλλά πολλοί δεν θέλουμε να ενώσουμε το εγώ μας με τους άλλους, να βρεθούμε στη θέση τους. Ενδιαφέρει μόνον το πολύμορφο, άνομο συμφέρον μας. Οι άθλιοι σκηνοθέτες των ιμπεριαλιστικών πολέμων, ουδέποτε βλέπουν ως ανθρώπους με ψυχικό κόσμο εκείνους, από τους οποίους αφαιρούν τη ζωή, για να διογκώσουν τα θησαυροφυλάκια, τα δικά τους και των φίλων τους. Οι δικτάτορες, χωρίς ίχνος αιδούς, μετατρέπουν ακόμα και πολλές χώρες σε φυλακές, φτάνοντας μέχρι τα βασανιστήρια και τις εκτελέσεις.
Στην καθημερινότητα, ο δολοφόνος και ο ληστής εν ψυχρώ εγκληματούν, τελείως αδιάφοροι για τον πόνο των θυμάτων και των οικογενειών τους. Ο εγωκεντρικός εργοδότης κλέβει τον μισό μισθό και τα ανάλογα ένσημα του υπαλλήλου του. Ο καταδότης, ο συκοφάντης, ο ιδιοτελής οδηγεί τον συνάνθρωπό του μέχρι και στον θάνατο, χωρίς ούτε ένα λεπτό να αναλογιστεί πώς θα αισθανόταν, αν τον ίδιο χτυπούσε η αδικία.
Ωστόσο δεν αποφεύγεται η επαναφορά στην πανδημία. Όχι μόνο «η τέλεια καταιγίδα» αλλά και η απουσία της αναγκαίας ιατρικής μέριμνας και φροντίδας, οδήγησαν στον θάνατο χιλιάδες ηλικιωμένους από γηροκομεία «προηγμένων» ευρωπαϊκών χωρών! Επομένως, ποια σχέση έχουμε με τον περιώνυμο πολιτισμό μας, όταν πολιτισμός είναι κατά πρώτον η προστασία των ευάλωτων και των μειονοτήτων;
Κατόπιν όσων αναφέρθηκαν, επανέρχεται η πραγματικότητα ότι ο άνθρωπος καταστρέφει τον άνθρωπο. Τι φταίει; Και υπάρχει δυνατότητα να δούμε πραγματικά τον συνάνθρωπό μας; Πολλοί δεν μπορούν να τον αγαπήσουν. Όλοι όμως, του οφείλουν σεβασμό και δικαιοσύνη. Τους πρώτους όρους, από τους οποίους εξαρτάται η δημιουργία και η επιβίωση της ανθρώπινης κοινωνίας. (Ας βλέπουμε συχνά την αριστοτεχνική παρουσίαση αυτής της αλήθειας, στο Ζ της Ιλιάδας και στον «Πρωταγόρα» του Πλάτωνα, 320e κ.ε.)
Αγάπη και σεβασμός
Οι εγωπαθείς απαξιούν να συζητήσουν για την κοινωνική αλληλεγγύη. Κάποιοι ίσως και να χλευάζουν τους Γιατρούς του Κόσμου ή τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, που ανιδιοτελώς σπεύδουν όπου γης, όταν ενσκήπτουν επιδημίες, ακραία φυσικά φαινόμενα ή πόλεμοι, για να σώσουν, με αυταπάρνηση, τη Ζωή. Αμέτρητα θύματα, επειδή αισθάνονται ότι και αυτοί είναι θύματα. Επιστήμονες στα εργαστήριά τους, ακαταπόνητοι προσπαθούν να ανακαλύψουν σωτήρια φάρμακα και εμβόλια, με τη σκέψη στραμμένη σε εκατομμύρια ασθενείς, που δεν θα πέθαιναν άδικα, αν είχε βρεθεί η θαυματουργή λύση. Ωστόσο, οι θαυμάσιοι εθελοντές και ερευνητές αδυνατούν να διαγράψουν την ασέβεια, την απάνθρωπη σκληρότητα, την απουσία σύνδεσης του ανθρώπου με τον άλλο, ενώ οι άλλοι είμαστε εμείς.
Οι συναισθηματικά αναλφάβητοι είναι κατ’ ουσίαν δυστυχείς, διότι δεν γνωρίζουν το ψυχικό μεγαλείο, που κάποτε διακρίνει τον άνθρωπο, όταν ουσιαστικά συνοδοιπορεί με τον συνάνθρωπό του. Στο βάθος του χρόνου, θα υπήρχε το μεγαλούργημα «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, αν ο τραγικός ποιητής δεν αισθανόταν βαθιά ότι και αυτός, ήταν η Αντιγόνη; Η έφηβη που θυσιάστηκε από σεβασμό προς τους νόμους των θεών και από αγάπη για τον άταφο αδελφό της, αφού άφησε «την πρώτη κραυγή της ευρωπαϊκής ανθρωπιάς»: «Ούτοι συνέχθειν, αλλά συμφιλείν έφυν»! (στίχος 523). Πραγματικά δεν γεννήθηκα για να συμμερίζομαι το μίσος, αλλά για να συμμερίζομαι την αγάπη.
Ο εμπνευστής του Παρθενώνα, ο Περικλής, εάν δεν είχε ταυτίσει την ύπαρξή του με την Αθήνα, θα περιλάμβανε στον τέλειο «Επιτάφιο», τη διαχρονική, μέγιστη πολιτική προτροπή; «…και εραστάς γιγνομένους αυτής…», και να αγαπήσετε αυτήν -την πόλη- με πάθος ερωτικό! (Θουκυδίδης, Πελοποννησιακός Πόλεμος, Γ’ 43). Και ο Ιησούς ο Ναζαρηνός, ήταν δυνατόν να διέπραξε σφάλμα, όταν έδωσε την εντολή: «αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν»; Πρέπει να αγαπήσεις τον πλησίον σου σαν τον εαυτό σου. (Το κατά Μάρκον, Κεφ. ΙΒ’, 28). Απολύτως όχι. Πώς θα ήταν λάθος; Μόνον αν φέρουμε τον άνθρωπο στην ίδια θέση με τον εαυτό μας, έστω αν έχει τον σεβασμό μας, μόνον τότε ο κόσμος θα είναι ανθρώπινος και όχι χειρότερος από τη ζούγκλα.
«Ο Θεός αγάπη εστί», έγραψε ο Ευαγγελιστής Ιωάννης στην Πρώτη Επιστολή του. Πολίτης της αγάπης και όχι της απάνθρωπης αγοράς ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος, μας κληροδότησε υπέροχους στίχους:
Μην εμπιστεύεστε. Μόνον η αγάπη είναι σοφή.
(Από «Το Βάθος του κόσμου»)
Τέλος δεν έχουν οι ύμνοι για την αγάπη και αυτό είναι επόμενο. Γιατί η αγάπη στηρίζει όλα τα πλούτη της ανθρώπινης ζωής. Ο έρωτας της ελευθερίας οδηγεί στην αξιοπρέπεια κάθε λαού και η αγάπη είναι ικανή, εάν νικήσει το άνομο χρήμα, να χτίσει κοινωνίες ειρήνης και δικαιοσύνης. Ο άνθρωπος της αγάπης δεν θέλει να υπάρχουν όπλα καταστροφής και αφού αγαπά, δεν αδικεί.
Καταπληκτική είναι η δύναμη αυτού του συναισθήματος. Προστατεύει εκ φύσεως τη ζωή και από αυτό ξεκινά η δημιουργία στον κόσμο του λόγου, της επιστήμης και της τέχνης. Ενδεικτικά, ο Αισχύλος αγάπησε την τραγική ποίηση πριν δημιουργήσει την «Ορέστεια», οι Αθηναίοι από αγάπη για το Ωραίο της ζωής χάρισαν στον άνθρωπο τον χρυσό αιώνα. Την πένα του Ουγκώ, γράφοντας το κοινωνικό ευαγγέλιο, τους «Αθλίους», κινούσε ο πόνος για τον άνθρωπο και η λατρεία της μουσικής γέννησε τις συμφωνίες του Μπετόβεν.
Αντίθετα, η ήττα της αγάπης και του σεβασμού προς τον άνθρωπο, ταυτόσημη με την απαξίωση της ανθρώπινης ζωής, φέρνει τον παγκόσμιο κατατρεγμό. Γονείς και δάσκαλοι της ορθής σκέψης, ξέρουν ότι πρέπει διαρκώς να αγωνίζονται, μακριά από διδακτισμούς, για να κατανοήσουν τα παιδιά τους ποια είναι η μεγαλύτερη αξία, που ευχόμαστε πάντοτε να έχει τον πρώτο λόγο στην πορεία τους. Ιδιαίτερα από σήμερα, στο «νέο σταυροδρόμι της ιστορίας»1, όπου μας εκτόξευσαν ο κορωνοϊός και τα σφάλματά μας, είναι αδήριτη ανάγκη να εργαστούμε συλλογικά και εντατικά. Για την αντιμετώπιση των δυσεπίλυτων προβλημάτων που προέκυψαν, αλλά με ανυποχώρητη βούληση να μην επιφέρουμε συντριπτικά πλήγματα στον Ανθρωπισμό…
Στη κεντρική φωτό: Νικηφόρος Βρεττάκος (1912 – 1991) – Ο ποιητής της αγάπης
