Πέγκη Φαράντου: Δεσποινίς Σοφία

Γράφει η Πέγκη Φαράντου: Διδάκτωρ Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών – Συγγραφέας – Ζωγράφος
www.pegifarandos.gr

O άστατος καιρός παρέμενε για πολλές εβδομάδες στον Αττικό ουρανό, καταργώντας τελείως την εποχικότητα. Ο ήλιος εναλλασσόταν με τα σύννεφα, τον αέρα και τη βροχή. Ενώ πλησίαζε Ιούνιος μήνας, τίποτα δεν θύμιζε ότι είχε έρθει το καλοκαίρι. Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ο άνθρωπος καταστρέφει και το περιβάλλον αλλάζει. Ένα περιβάλλον και ένα κλίμα σε αρρυθμία και δυσαρμονία.

Η δυσαρμονία αυτή κάποιες φορές είναι ανάλογη με τα έργα των ανθρώπων. Σε μια εποχή που ο άνθρωπος καυχιέται για τις ανακαλύψεις του στην επιστήμη, την αρχιτεκτονική, την τεχνίτη νοημοσύνη και την κατασκευή έργων. Που μας συστήνει τη Σοφία ως το πιο εξελιγμένο ανθρωποειδές ρομπότ.

Την ίδια στιγμή βλέπουμε κατακτητικούς πολέμους να συνεχίζονται και άλλους να αρχίζουν, βλέπουμε τον θάνατο ανθρώπων. Βλέπουμε ζώα και φυτά να προσπαθούν να επιβιώσουν και να προσαρμοστούν στις συνεχόμενες αλλαγές. Βλέπουμε την ιατρική επιστήμη να πηγαίνει χέρι χέρι με τις φαρμακοβιομηχανίες και τη δικαιοσύνη με το χρήμα. Βλέπουμε αδικία και πόνο…

Παρά τον άστατο καιρό, η πόλη ακολουθούσε τους δικούς της ρυθμούς, ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες. Οι δρόμοι ήταν γεμάτοι αυτοκίνητα που κινούνταν αργά λόγω της μεγάλης κυκλοφορίας. Την ίδια στιγμή δίκυκλα προσπερνούσαν κάνοντας ελιγμούς ανάμεσα στα οχήματα. Η κίνηση σταματούσε όταν το φανάρι άναβε κόκκινο. Τότε όλοι σχεδόν οι οδηγοί κοιτούσαν τα κινητά τους τηλέφωνα. Άλλοι διάβαζαν αυτά που τους ενδιέφεραν και άλλοι μιλούσαν με κάποιον. Το ίδιο και τα μηχανάκια, πολλά από αυτά είχαν ειδική θέση στο τιμόνι για το τηλέφωνο, που με κάθε ευκαιρία κοιτούσαν.

Στους ίδιους δρόμους, στα πεζοδρόμια, άνθρωποι βημάτιζαν γρήγορα. Οι περισσότεροι με ένα κινητό τηλέφωνο στο χέρι, περπατούσαν κοιτώντας την πολύχρωμη οθόνη. Με το σώμα ελαφρώς σκυμμένο και προσπερνώντας ό,τι και αν συνέβαινε στο διάβα τους. Άνθρωποι και μέσα στα τραίνα, τα λεωφορεία και τα τραμ. Μέσα στα τραίνα, οι νεότεροι πληκτρολογούσαν με γρήγορη ταχύτητα, χρησιμοποιώντας τα δάχτυλα και των δύο τους χεριών.

Σε κάποιο παγκάκι οι μεγαλύτεροι μιλούσαν δυνατά στη συσκευή τους. Άνθρωποι και μέσα στα σπίτια. Σπίτια μικρά, σπίτια μεγάλα, άλλα με ανέσεις και άλλα χωρίς. Μέσα σε αυτά, άνθρωποι με μια διαφορετική συσκευή στα χέρια. Οι μεγαλύτεροι διαβάζουν τα τελευταία νέα των ειδήσεων, οι μικρότεροι παίζουν κάποιο παιχνίδι ή ακούν μουσική από ακουστικά. Πιο κει η μεγάλη οθόνη της τηλεόρασης δείχνει κάποια ταινία. Όλοι με διαφορετικές συσκευές στα χέρια, συνδεδεμένοι με ένα υπερσύγχρονο δίκτυο επικοινωνίας. Δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης. Δίκτυα που φέρνουν κοντά όλους τους ανθρώπους και τους κάνουν φίλους ή ακόλουθους κάποιων άλλων.

Παρά το μεγάλο όφελος των δικτύων αυτών σε πολλά επίπεδα, όπως αυτό της αμεσότητας στην πληροφόρηση και τη διάδοση της γνώσης, της πληροφορίας και της επιστήμης, πολλές είναι και οι επιπτώσεις στις ανθρώπινες σχέσεις. Σχέσεις του ανθρώπου με το περιβάλλον του. Σχέσεις με το φυσικό περιβάλλον, σχέσεις με το κοινωνικό περιβάλλον αλλά και με τον ίδιο του τον εαυτό. Τα δίκτυα που έφεραν κοντά τους ανθρώπους σε έναν ψηφιακό τόπο, στην πραγματικότητα τους αποξένωσαν. Αποξένωσαν τον άνθρωπο από το φυσικό του περιβάλλον. Ο άνθρωπος έπαψε να βλέπει και να παρατηρεί τη φύση. Περπατά στον δρόμο κοιτώντας το κινητό του και δεν βλέπει τα λουλούδια που ανθίζουν στο χώμα, τα σύννεφα που φέρνουν βροχή, τα πουλιά που πετούν. Τα δίκτυα αποξένωσαν τον άνθρωπο από τον συνάνθρωπό του περισσότερο από κάθε άλλη φορά μέσα στην ιστορία της ανθρωπότητας και της ανθρώπινης εξέλιξης. Ο άνθρωπος μέσα στο πλαίσιο της ιστορίας ακόμη και σε καιρό πολέμων και κακουχίας είχε ανθρώπινες σχέσεις τις οποίες συντηρούσε. Διατηρούσε ήθη και έθιμα που τον κρατούσαν σε επαφή με τον κοινωνικό του περίγυρο. Δημιουργούσε και χαιρόταν, διατηρούσε την ταυτότητά του. Σήμερα ο άνθρωπος είναι συνδεδεμένος με το ηλεκτρονικό δίκτυο που του παρέχει η τεχνολογία αλλά είναι αποσυνδεδεμένος από το κοινωνικό δίκτυο της πραγματικότητας. Ο άνθρωπος μαθαίνει να λειτουργεί ως μονάδα. Αρέσκεται να παρουσιάζει ένα δυνατό και όμορφο «εγώ». Άπειρες αυτοφωτογραφίες γεμίζουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Φωτογραφίες που θέλουν να δείξουν αλλά και να αποδείξουν την τελειότητα. Ο άνθρωπος σε έναν συνεχή αγώνα με το γήρας και τη φθορά του χρόνου. Νήματα μέσα στο πρόσωπο σηκώνουν το δέρμα και εξαλείφουν τις ρυτίδες. Τα οπίσθια και το στήθος γεμίζουν με χημικά. Πλαστικά νύχια προστίθενται πάνω στα χέρια δυσκολεύοντας την κίνηση. Ο άνθρωπος αλλάζει και τα σωματικά χαρακτηρίστηκα του φύλου του. Προσθέτει και αφαιρεί κοιτώντας τον καθρέφτη του. Η εικόνα της ομορφιάς και το τι θεωρείται όμορφο, αλλάζει. Η ομορφιά ταυτίζεται και με τον σεξισμό. Σώματα αποτέλεσμα των τέλειων έργων της πλαστικής χειρουργικής προβάλλονται παντού. Τα χρήματα, ο κόπος αλλά και ο πόνος για τη δημιουργία ενός τέλειου «εγώ» πρέπει να φανούν. Χιλιάδες είναι οι εικόνες που εξυπηρετούν αυτή την ανάγκη και οδηγούν και στην είσπραξη πολλών χρημάτων. Δυστυχώς όλο αυτό το εμπορικό παιχνίδι αποτελεί πρότυπο και για τις νεότερες γενιές.

Πίσω όμως από τη λάμψη και τις όμορφες εικόνες των αυτοφωτογραφιών παρατηρούμε προβληματικές σχέσεις των ανθρώπων, τόσο με το περιβάλλον τους όσο και με τον εαυτό τους. Ο άνθρωπος απομακρύνεται από την ίδια του τη φύση. Απομακρύνεται από το φυσικό του περιβάλλον, αναπόσπαστο μέρος του οποίου είναι και ο ίδιος. Απομακρύνεται από το κοινωνικό του περιβάλλον δημιουργώντας εικονικές σχέσεις σε βάρος των πραγματικών. Απομακρύνεται από τον ίδιο του τον εαυτό. Αρνείται τη φυσική φθορά, το γήρας, την αρρώστια, τον θάνατο. Ο άνθρωπος απομακρύνεται τελικά από την ίδια τη ζωή.

Αγαπητή Σοφία, ίσως πρέπει να αποδεχθείς ότι, ένα μόνο γνωρίζεις για τη ζωή, ότι δεν γνωρίζεις τίποτα και να ευχαριστήσεις για αυτό τον Έλληνα φιλόσοφο που το είπε κάποτε κάτω από την Ακρόπολη των Αθηνών…