Γράφει η Βάια Μανώλη: Δασκάλα – Διευθύντρια Δημοτικού Σχολείου Ισθμίας PhD ΕΚΠΑ.
Η ισότητα των φύλων αποτελεί, ακόμα, μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες. Για την Ελλάδα παρατηρείται μικρή πρόοδος στον τομέα των έμφυλων διακρίσεων, μικρότερη σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες σύμφωνα με τα στοιχεία που συλλέγονται για ευρωπαϊκές υπηρεσίες, αν και η χώρα μας ως κράτος – μέλος των Διεθνών Οργανισμών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποδέχεται και ακολουθεί της Συμβάσεις που αφορούν στην ισότητα των φύλων και τη βελτίωση της θέσης της γυναίκας σε όλους της τομείς της ζωής.
Το συγκεκριμένο άρθρο αφορά στον ρόλο της Εκπαίδευσης σχετικά με τον τρόπο ευαισθητοποίησης των παιδιών της σχολικής ηλικίας ως προς το ζήτημα της έμφυλης ισότητας αλλά και δράσεις προώθησής της.
Τα παιδιά ξεκινούν να σχηματίζουν τις πρώτες εικόνες για το κοινωνικό φύλο και να υιοθετούν τις ανάλογες συμπεριφορές από πολύ νωρίς και κατά βάση από την οικογένεια. Κοινωνικοποιούνται με την προοπτική να γίνουν ενήλικες που θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες της κοινωνίας κάθε φορά. Η διαφοροποίηση ξεκινάει από τη βρεφική ακόμα ηλικία, με τα παιχνίδια, τα χρώματα της διακόσμησης και του ρουχισμού. Αποδίδονται και αναμένονται συμπεριφορές που προσιδιάζουν κυρίως σε παραδοσιακούς ρόλους όπου το αγόρι δείχνει δυνατό, τολμηρό, βίαιο κ.ά. ενώ το κορίτσι δειλό, ντροπαλό, γλυκό, κ.ά.
Εξαιρετική είναι και η συμβολή των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας μέσα από τη γενικότερη πληροφόρηση που παρέχουν και τις εικόνες των φύλων που προβάλλουν, αντανακλούν και συνδιαμορφώνουν τις αξίες της κοινωνίας. Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας και η σχέση των παιδιών με το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα εκθέτει σε πληροφορίες που ενισχύουν την αποδεκτή για κάθε φύλο συμπεριφορά, προσδίδοντας συγκεκριμένες ιδιότητες και δραστηριότητες.
Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα διέπεται από τις αρχές της ίσης μεταχείρισης όλων των μαθητών/τριών. Σύμφωνα με τον Νόμο 1566/85, βασικός σκοπός της εκπαίδευσης στην Ελλάδα είναι να συμβάλλει στην ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών, ώστε, ανεξάρτητα από φύλο και καταγωγή, να έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να ζήσουν δημιουργικά. Ο ρόλος του Σχολείου καθίσταται κομβικός για τη διαμόρφωση πολιτών ευαισθητοποιημένων στο θέμα της έμφυλης ισότητας, παρ’ όλο που ως θεσμός αντανακλά και αναπαράγει τα κυρίαρχα κοινωνικά στερεότυπα άρα και τα έμφυλα.
Καλούνται λοιπόν οι εκπαιδευτικοί κατά πρώτον να αναγνωρίσουν τη σημασία της έμφυλης διάστασης στην εκπαίδευση, να αντιληφθούν τις επιπτώσεις της αναπαραγωγής των στερεοτύπων των φύλων και των διακρίσεων στους μελλοντικούς πολίτες. Επιπλέον να αποκτήσουν οι ίδιοι γνώσεις και την απαραίτητη ευαισθητοποίηση ώστε να επαναπροσδιορίσουν τις δικές τους στάσεις και να είναι σε θέση να βοηθήσουν τα παιδιά να βελτιώσουν την αυτοεικόνα τους, να αποκτήσουν αυτοεκτίμηση, να οδηγηθούν σε υιοθέτηση στάσης σεβασμού και αποδοχής.
Η ισότητα των φύλων δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ένα επιπλέον μάθημα αλλά άποψη ζωής που διαχέεται οριζόντια σε όλο το Αναλυτικό Πρόγραμμα και την καθημερινότητα στο Σχολείο.
Αφορμή για δραστηριότητες που αφορούν στην ισότιμη αντιμετώπιση των φύλων δίνουν τα Προγράμματα Σπουδών, τα σχολικά εγχειρίδια με το περιεχόμενό τους -γλώσσα που χρησιμοποιείται, κείμενα και εικονογράφηση, το κρυφό πρόγραμμα, τα παιχνίδια, οι δραστηριότητες, οι προσδοκίες και ο λόγος των εκπαιδευτικών, κ.ά.
Προτεινόμενες δραστηριότητες με τα παιδιά
• Εμπλουτισμός της μαθησιακής διαδικασίας με την εισαγωγή της οπτικής της ισότητας των φύλων σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα.
• Συζήτηση με τα παιδιά για τις ελεύθερες δραστηριότητές τους εντός και εκτός Σχολείου. Ενθαρρύνετε τη συμμετοχή τους σε δραστηριότητες που ίσως να μην θεωρούνται αντιπροσωπευτικές του φύλου τους, π.χ. στο Νηπιαγωγείο κορίτσια στη γωνιά των οικοδομικών υλικών κ.ά.
Πρότυπα σε παραδοσιακούς ή μη παραδοσιακούς ρόλους
Ανάλογα με την ηλικία της ομάδας σας, παρουσιάστε ή οργανώστε μικρές έρευνες και παρουσιάσεις με τα παιδιά για άτομα σε ρόλους παραδοσιακούς/ μη παραδοσιακούς. Μπορείτε να προσκαλέσετε σε συνεντεύξεις -δια ζώσης ή εξ αποστάσεως- άτομα που εργάζονται σε χώρους που δεν θεωρούνται αντιπροσωπευτικοί του φύλου τους: γυναίκα μηχανοδηγός/ αστροναύτης, άντρας κομμωτής/ καθαριστής, κ.ά. για να αναδειχτούν οι ικανότητες που απαιτούνται.
Καθώς η επικρατούσα αντίληψη θέλει τα κορίτσια να μην παρουσιάζουν καλές επιδόσεις σε Θετικές Επιστήμες και Τεχνολογία, χρειάζεται ειδική αναφορά στις επαγγελματικές προοπτικές και τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντα κάθε ατόμου που δεν σχετίζονται με το φύλο.
Προτείνεται και η δημιουργία αφίσας ή ψηφιακού βιβλίου με προσωπικότητες και βιογραφικά στοιχεία ατόμων -ειδικά γυναικών- που ασχολήθηκαν με τις Φυσικές Επιστήμες ή την Τεχνολογία.
Έρευνες των μαθητών/τριών για την αναπαράσταση των φύλων στα σχολικά εγχειρίδια
Οργανώστε με τα παιδιά μικρές έρευνες για τον τρόπο που αντιμετωπίζονται τα φύλα στα σχολικά εγχειρίδια: χρήση αρσενικού/θηλυκού γένους, αναφορά σε γυναίκες, εικόνες κ.ά. Παρουσιάστε τα αποτελέσματα σε συμμαθητές/τριες των άλλων τάξεων.
Μπορείτε να προτείνετε διορθώσεις για να υπάρξει ισότιμη παρουσίαση των φύλων.
Συνοψίζοντας, στη σημερινή πολυδιάστατη και μεταβαλλόμενη πραγματικότητα, απαιτείται από το εκπαιδευτικό σύστημα να λαμβάνει αντισταθμιστικά μέτρα που ανατρέπουν τα έμφυλα στερεότυπα, προκειμένου να παρέχει ίσες ευκαιρίες σε όλα τα παιδιά.
Το Σχολείο χρειάζεται να αποτελεί χώρο όπου ο σεβασμός της διαφορετικότητας, η σύνθεση, η συνύπαρξη, η αποδοχή, είναι απαραίτητα εφόδια των νέων, προκειμένου να μπορούν να αποκωδικοποιήσουν τη σύνθετη πραγματικότητα στην οποία ζουν.
