Γράφει η Πέγκη Φαράντου: Διδάκτωρ Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών – Συγγραφέας – Ζωγράφος
Στις δυο του Απρίλη εορτάζεται το παιδικό βιβλίο. Είναι η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου. Η μέρα αυτή καθιερώθηκε από τη Διεθνή Οργάνωση Βιβλίων, με σκοπό την προώθηση της φιλαναγνωσίας και των βιβλίων για παιδιά. Μια ημέρα γιορτής για το παιδικό βιβλίο στην αρχή του Απρίλη και της άνοιξης. Η συγκεκριμένη ημερομηνία είναι και ημέρα γενεθλίων ενός συγγραφέα, του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν.
Ο Άντερσεν γεννήθηκε στη Δανία το 1805. Ήταν συγγραφέας, ποιητής, μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας και συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας. Πολλά έργα του θεωρούνται σήμερα κλασικά στον χώρο της παιδικής λογοτεχνίας: «το κοριτσάκι με τα σπίρτα», «το ασχημόπαπο που έγινε κύκνος», «η βασίλισσα του χιονιού», «η μικρή γοργόνα», «τα νέα ρούχα του αυτοκράτορα». Μέσα από τις διηγήσεις του, ο συγγραφέας, μας ταξιδεύει στη βόρεια Ευρώπη και σε μια λογοτεχνία επηρεασμένη από το έργο του Σαίξπηρ.
Σκοπός μιας τέτοιας γιορτής δεν είναι μόνο να σημειώσουμε τα ιστορικά της στοιχεία, αλλά να στραφούμε προς το ίδιο το βιβλίο και μάλιστα το παιδικό. Το παιδικό βιβλίο είναι ένα από τα κύρια διδακτικά μέσα μετάδοσης της γνώσης για τα παιδιά. Ενισχύει με πολλούς τρόπους τις γνωστικές ικανότητες, όπως την κατάκτηση των τεχνικών ανάγνωσης και τη διεύρυνση του λεξιλογίου. Μέσω αυτής της διαδικασίας αναπτύσσονται σύνθετες εγκεφαλικές λειτουργίες νοητικής ανάπτυξης. Ενισχύονται οι σχέσεις μεταξύ των γονέων και των παιδιών, μέσω της διαδικασίας κοινής ανάγνωσης και ακρόασης. Τα παιδιά μαθαίνουν νέα πράγματα, ρωτούν, δέχονται απαντήσεις, προκύπτει συζήτηση. Μέσα από τη διαδικασία της ανάγνωσης, το παιδί, ως αναγνώστης αλλά και ως ακροατής, εξοικειώνεται με τον γραπτό αλλά και τον προφορικό λόγο. Καλλιεργείται η φαντασία. Τα παιδιά έρχονται σε επαφή με νέους κόσμους και φανταστικούς ήρωες. Νέες εικόνες και σκέψεις περιπλέκονται με την πραγματικότητα και φτιάχνονται νέοι κόσμοι.
Παρότι όμως το όφελος της ανάγνωσης βιβλίων από παιδιά είναι μεγάλο, πολλά παιδιά σήμερα δεν διαβάζουν. Οι παιδικές βιβλιοθήκες έχουν τα ράφια τους σκονισμένα μαζί με τα πολύχρωμα βιβλία τους. Οι συνθήκες ζωής έχουν αλλάξει και τα περισσότερα παιδιά έλκονται από τον κόσμο της τεχνολογίας, έχοντας παραγκωνίσει και το βιβλίο. Κινητά τηλέφωνα και ηλεκτρονικοί υπολογιστές, με πολύχρωμες εικόνες, κίνηση και ήχο, γοητεύουν τα παιδιά αλλά και τους ενήλικες. Η στροφή αυτή του ανθρώπου προς τα τεχνολογικά μέσα επέφερε μια σειρά από αλλαγές. Όσον αφορά τα παιδιά, παρατηρούμε να αποκτούν, από πολύ μικρή ηλικία, αξιοθαύμαστη τεχνολογική γνώση. Πολλές φορές, πριν ακόμη κατακτήσουν όλα τα στάδια ανάπτυξης του λόγου, μαθαίνουν να χειρίζονται ηλεκτρονικά προγράμματα με μεγάλη ευκολία. Αυτή η ικανότητα που παρατηρείται πολύ συχνά στους μικρούς μας φίλους, είναι και η αιτία που πολλά παιδιά παρουσιάζουν ελλείψεις στη γλωσσική ανάπτυξη. Τα παιδιά αφιερώνουν τον περισσότερο χρόνο
τους στα ηλεκτρονικά μέσα αφήνοντας πολλά στην άκρη. Ένα από αυτά είναι και η ανάγνωση βιβλίων. Τα παιδιά έμαθαν να χειρίζονται με τα μικρά τους χέρια ηλεκτρονικούς υπολογιστές αλλά άφησαν τις σελίδες των βιβλίων, τη ζωγραφική, τις βόλτες στη γειτονιά. Έτσι, η έμφυτη εξωστρέφεια του ανθρώπου που ξεκινά από τη μικρή ηλικία έγινε εσωστρέφεια. Η εσωστρέφεια αυτή ξεκινά από την παιδική ηλικία και συνεχίζεται σε όλες της ηλικίες, δημιουργώντας νέα δεδομένα ζωής. Το παιδί κάθεται στο σαλόνι μπροστά σε μια οθόνη ενός τάμπλετ ενώ η μαμά μαγειρεύει. Ο έφηβος προχωρά στον δρόμο και κοιτά το τηλέφωνό του, προσπερνώντας τον πραγματικό κόσμο.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, πολλά παιδιά άρχισαν να εμφανίζουν διάφορες δυσκολίες. Δυσκολίες στην άρθρωση του λόγου, μαθησιακές δυσκολίες, δυσκολίες στην ανάγνωση, στη γραφή, στην ορθογραφία. Άρχισαν να παρατηρούνται δυσκολίες και στην έκφραση και εξωτερίκευση των συναισθημάτων. Το λεξιλόγιο μειώνεται και μαζί με αυτό και η έκφραση. Όλα αυτά, που παρατηρούνται από γονείς, δασκάλους, ψυχολόγους, γιατρούς και καθηγητές, έχουν οδηγήσει πολλούς γονείς να πηγαίνουν τα παιδιά στα γραφεία γιατρών και λογοθεραπευτών. Ωστόσο, τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά δεν έχουν κανένα απολύτως πρόβλημα, ούτε έχουν κάποια δυσνόητη πάθηση!
Τα παιδιά έχουν ανάγκη από εξωστρέφεια. Έχουν ανάγκη να στραφούν προς τον πραγματικό κόσμο και να αφήσουν τον ψηφιακό κόσμο. Τα παιδιά έχουν ανάγκη από βόλτες, όχι σε ένα εμπορικό κατάστημα αλλά στη φύση. Να δουν τις εποχές που αλλάζουν, τα λουλούδια που ανθίσουν, τα πουλιά, τα ζώα, τα έντομα, να κάνουν ερωτήσεις, πολλές ερωτήσεις και να λάβουν απαντήσεις. Τα παιδιά είναι από τη φύση τους περίεργα και η ίδια η φύση τα καλεί να τη μάθουν.
Μέσα σε αυτή τη διαδικασία της εξωστρέφειας εντάσσεται και το βιβλίο. Η δημιουργία μια πρώτης παιδικής βιβλιοθήκης με πολλά χρωματιστά βιβλία θα δημιουργήσει τους μελλοντικούς αναγνώστες με κριτική σκέψη. Τους ανθρώπους που θα διαβάζουν βιβλία, εφημερίδες, θα σκέπτονται, θα ασκούν κριτική. Ανθρώπους που θα χαμογελούν, θα επικοινωνούν, θα χαίρονται τη ζωή, τον ήλιο, τη θάλασσα και θα απολαμβάνουν τις ανθρώπινες σχέσεις.
