Στην Ιταλία, στα τέλη της δεκαετίας του 1970, οι εργάτες αναλάμβαναν κατ’ έτος τον έλεγχο 25 χρεοκοπημένων επιχειρήσεων. Από το 1985, με το νόμο Marcora, οι υπό εργατικό έλεγχο εταιρείες χρηματοδοτούντο με ένα ποσό τριπλάσιο του κεφαλαίου που κατέβαλλαν οι εργάτες από τις οικονομίες τους. Υποστηρίχθηκαν έτσι 59 επιχειρήσεις και διασώθηκαν 5.000 θέσεις εργασίας. Το 1/3 αυτών των επιχειρήσεων τελικά έκλεισε οριστικά, το 1/3 συνέχισε να λειτουργεί και το 1/3 όχι μόνο συνεχίζει να λειτουργεί αλλά επέστρεψε και τη χρηματοδότηση ώστε να κατευθυνθεί σε άλλες κοινωνικές επιχειρήσεις.
Το 1997 η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλλε την αναστολή του νόμου Marcora υπερασπιζόμενη τα συμφέροντα των καπιταλιστικών επιχειρήσεων. Ο νόμος επανήλθε τροποποιημένος το 2001. Επίσης, εναντίον των ανάλογων νομοθετικών πλαισίων στη Γαλλία, στράφηκαν οι εργοδότες το 1985 και το 200229.
Παρ’ όλα αυτά, στη σημερινή Ευρώπη ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της Κοινωνικής Οικονομίας ιδωμένης στο σύνολο της είναι η διαταξικότητα.
Αντίθετα με ότ,ι συνέβαινε παλαιότερα, οι δεσμοί με το εργατικό κίνημα είναι μάλλον περιορισμένοι. Η Κοινωνική Οικονομία βρίσκεται ακόμη στον απόηχο της αφομοίωσης των κινημάτων των δεκαετιών του 1960 και του 1970 και προσπαθεί να απαντήσει στα προβλήματα που θέτει η ανάδυση μιας μεταβιομηχανικής κοινωνίας ενόσω τα μεσοστρώματα διατηρούν λίγο πολύ το βάρος τους και εξασφαλίζεται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο η επιβίωση των πιο περιθωριοποιημένων στρωμάτων του πληθυσμού. Έχει διαχειριστεί την αποδυνάμωση του κοινωνικού κράτους, δεν έχει αντιμετωπίσει την κατάρρευση του. Όμως πλέον ξεκινώντας από την Ελλάδα αρχίζει να επιταχύνεται η αποδόμηση, η καταστροφή, του κοινωνικού κράτους.
Από αυτή τη σκοπιά, έχει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για μας σήμερα η εμπειρία της Λατινικής Αμερικής τα τελευταία 20-30 χρόνια.
Στη Λατινική Αμερική, η νεοφιλελεύθερη επίθεση εκδηλώθηκε με ιδιαίτερη βιαιότητα ήδη από τη δεκαετία του 1980’ με την κατεδάφιση του κοινωνικού κράτους, την εξαθλίωση της εργατικής τάξης και τη μαζική καταστροφή των μεσοστρωμάτων. Κατά συνέπεια, η ανάπτυξη της Κοινωνικής Οικονομίας συντελέστηκε σε στενή σχέση με την προσπάθεια επιβίωσης των πληβιακών στρωμάτων του πληθυσμού.
Απ’ αυτή την άποψη, η Κοινωνική Οικονομία στη Λατινική Αμερική βρίσκεται πιο κοντά στην ευρωπαϊκή εμπειρία του 19ου αιώνα, όταν η εργατική τάξη έπρεπε να οργανώσει η ίδια γύρω από τον εαυτό της θεσμούς κοινωνικής παραγωγής και αναπαραγωγής για να εξασφαλίσει τη ζωή και την αξιοπρέπεια της. Οι σύντροφοι στη Λατινική Αμερική αντιμετώπισαν ήδη ό,τι θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε εμείς στο πολύ άμεσο μέλλον στη χώρα μας.
• Στο επόμενο φύλλο το 2ο μέρος της εισήγησης.
