Αριβισμός

Γράφει ο κοινωνιολόγος
Γιώργος Σταυράκης
 
Ο αριβισμός πρωτομπήκε ως όρος από Γάλλους κοινωνιολόγους (arrivisme) και πολύ απλά σημαίνει την τάση κάποιων ανθρώπων (λαών) για γρήγορη ανάδειξη με τη χρησιμοποίηση οποιουδήποτε μέσου, κατά προτίμηση αθέμιτου, σε βάρος της αξιοκρατίας για την ανάδειξη των έντιμων και των ικανών. Αυτό το βλέπουμε για την ελληνική πολιτική ιστορία να κυριαρχεί με το διορισμό επιεικούς μετριοτήτων σε θέσεις κλειδιά οι οποίοι παραδόξως, ευχαρίστως, όχι μόνον αποδέχονται δημόσιες θέσεις, αλλά νιώθουν βαθιά υποχρέωση στους πολιτικούς της συνομοταξίας που της διορίζουν. 

Σε κοινωνίες όπου η αξιοκρατία και η απαρέγκλιτη εφαρμογή των νόμων και της ηθικής βρίσκονται υπό κατάρρευση, ο οπορτουνισμός των πολιτών βρίσκει γόνιμο έδαφος και γιγαντώνεται. Το φαινόμενο φυσικά δεν είναι καινούργιο. Από αιώνες μαστίζει υπανάπτυκτους λαούς και σαν συνέπεια αποτελεί τροχοπέδη για αληθινή πρόοδο, ενώ αδικείται η μεγάλη μερίδα των πολιτών. Ο αριβισμός συγγενεύει λίγο με το λαϊκισμό γιατί χωρίς αυτά τα δύο, δεν θα μπορούσε να επικρατήσει η νοοτροπία της γρήγορης ανάδειξης σε υψηλά πόστα της κοινωνικής ιεραρχίας ατόμων που εκ των προτέρων αμφισβητείται η επάρκειά τους. Οι αριβιστές, που δεν είναι λίγοι, διαθέτουν υπομονή και επιμονή για να καθίσουν στην καρέκλα. Δείχνουν τάχα φανατισμό για την ισονομία και τη δικαιοσύνη στο ευρύ περιβάλλον, αλλά κατά βάθος ο στόχος παραμένει ο ίδιος.

– Πολύ συχνά έχουν πιστούς συμμάχους από την πανίδα του πολιτικού πάνθεου που και εκείνοι πολύ πιθανόν σε παρελθόντα χρόνο να «κατέλαβαν» θέσεις μέσω της εννοιοκρατίας. Συνεπώς θα ήταν «άδικο» να μην ανταποδώσουν κάποιου είδους εύνοια στους επόμενους.

– Έτσι η πανίδα των ποικίλων οπαδών του αριβισμού τα χρόνια της σοσιαλιστικής πανδαισίας μεγάλωσε και η καραμέλα της αξιοκρατίας πήγε περίπατο. Σε περιόδους εκτεταμένης ανεργίας η κούρσα για μια δουλειά γίνεται πιο σκληρή. Τότε, μπαίνουν σε εφαρμογή και τα μεγάλα μέσα, μη εξαιρουμένου και του λαδώματος εκεί που χρειάζεται. Ο αριβισμός συγγενεύει επίσης με τον τυχοδιωκτισμό εκτοπίζει το δίκαιο και το ηθικό, όπως ένας χαρτοπαίκτης κρύβει ένα – δύο άσους στο μανίκι. Για τη δική μας περίπτωση ο αριβισμός μοιάζει με εθνικό σπορ, όπως άλλωστε και η φοροδιαφυγή. Αυτό μπορεί να αποδειχθεί από δημοσιεύματα διορισμών εκτός ΑΣΕΠ από το παράθυρο, περί πτυχίων μαϊμού κ.ο.κ. Από τα χρόνια του Κωλέττη και του Δεληγιάννη ένας διορισμός για τον νεοέλληνα ισοδυναμούσε με ισόβιο βόλεμα. Με το άνοιγμα μιας πόρτας γινόταν (και γίνεται) κάτι σαν «οικογενειακό δίκαιο» ο διορισμός των τέκνων και συγγενών μέσω του νεποτισμού.

– Μετά το διορισμό ο αριβίστας υπερασπίζεται μετά μανίας τη μονιμότητα και δεν διανοείται να απογαλακτιστεί από το δημόσιο κορβανά. 

Είναι κοινωνιολογικά γνωστό ότι μια χώρα με καταρρέουσα εθνική οικονομία ένα καλό οικονομολογικό επιτελείο σε τέσσερα ή έξι χρόνια μπορεί να την ανορθώσει. Αυτό συμβαίνει συχνά σε πολλές χώρες.

– Ένα λαό που έχει εθιστεί στον αριβισμό, το εύκολο και γρήγορο κέρδος και τη φυγοπονία, χρειάζονται πολλά χρόνια να το επαναφέρεις στην τάξη. Δεν δείχνει να συνειδητοποιούμε, ακόμη και τώρα ότι ως λαός, έχουμε μεγάλο έλλειμμα ηθικών αρχών, και άρα ευθύνες με την καταστρατήγηση των νόμων, την ελάχιστη προσπάθεια για την παράγωγη ουσιαστικού έργου, και τον μαξιμαλισμό, κοινωνικές αδυναμίες που κυριαρχούν σχεδόν σε ολόκληρη την κοινωνική διαστρωμάτωση. Απείθαρχοι λαοί που δεν νοιάζονται για τις συνέπειες των πράξεών τους προς το κοινωνικό σύνολο είναι δύσκολο να έχουν ευνομούμενη και δίκαιη πολιτεία. 

Απαιτείται ένα ισχύ σοκ (shock) να συνεγείρει και να αφυπνίσει. Ο Κορνήλιος Καστοριάδης έγραψε πως η πολλή δημοκρατία και ο πλουραλισμός έφεραν και τη ασημαντότητα.